الوقت- برای فلسطینیان تحت محاصره در غزه تنهای یک دریچه به دنیای خارج وجود دارد که مستقیماً توسط اسرائیل کنترل نمی شود : گذرگاه مرزی رفح با مصر .
از آغاز دور جدید جنگ میان حماس و رژیم صهیونیستی در 7 اکتبر (15 مهرماه) و با تشدید محاصره غزه توسط اشغالگران، اهمیت گذرگاه رفح برای رسیدن مایحتاج 2.2 میلیون ساکن این منطقه نیز افزایش یافته و به تنها راه نجات آنها از این محاصره تمام عیار تبدیل شده است.
مصر که کنترل گذرگاه رفح را در دست دارد سالهاست (از سال 2007) که با اعمال محدودیت‌های شدید در عبور و مرور و انتقال کالا به غزه با سیاست اسرائیل برای تبدیل کردن غزه به بزرگترین زندان روباز جهان همراهی می‌کند. تا پیش از عملیات طوفان الاقصی مدت زمان باز نگه‌داشتن گذرگاه رفح ۳۲ روز در یک سال و آنهم به شکل محدود در برخی نقاط بود.
پس از شروع جنگ وضعیت رفح تغییر یافت و اسرائیل در 9 اکتبر غزه را تحت "محاصره کامل" اعلام کرد و در اقدامی که به طور گسترده توسط سازمان ملل به عنوان «مجازات دسته‌جمعی» فلسطینیان مورد انتقاد قرار گرفت، ورود سوخت، غذا، دارو و سایر کالاهای اساسی را برای مردم غزه ممنوع کرد.
صهیونیست‌ها ابتدا هر دو گذرگاه بیت حانون، که تحت کنترل اسرائیل قرار دارد و برای ورود و خروج عابران پیاده استفاده می‌شود و گذرگاه کرم ابوسالم (کرم شالوم) که به عنوان پایانه انتقال کالا استفاده می‌شد، را بستند.
این محاصره با بمباران شدید و تهاجم زمینی مصادف شد به صورتی که در طی 50 روز نزدیک به 15000 فلسطینی از جمله حداقل 6150 کودک کشته شدند و هزاران نفر دیگر زیر آوار مفقود شده اند.
اما زمانی که صهیونیست‌ها بمباران وحشیانه غزه را آغاز کردند، دولت مصر نیز با استناد کردن به تهدیدات و اعمال محدودیت‌های اسرائیل و این بهانه که در نتیجه بمباران‌های اسرائیل در دو طرف مرز بخش‌هایی از گذرگاه و جاده‌های اطراف آن تخریب شده، مسیر رسیدن کمک‌های بشردوستانه به غزه را کاملاً مسدود کرد.
اما در نتیجه فشارهای زیاد بین‌المللی بر قاهره، سرانجام اولین کاروان کمک های بشردوستانه شامل 20 کامیون، در 21 اکتبر - 13 روز پس از شروع حمله- وارد غزه شد.
در ایام پس از آن، تا قبل از توافق آتش بس، روزانه 31 کامیون مجاز به رساندن کمک‌ها و اقلام بشردوستانه به غزه از مرز رفح بودند که این ورود قطره چکانی برای جمعیت 2 میلیونی غزه و در مقایسه با تردد 500 کامیون قبل از شروع جنگ بسیار ناچیز و ناکافی بود.
بر اساس توافق آتش‌بس موقت حماس و اسرائیل که در روز پنجشنبه منعقد شد، از آن زمان به بعد هر روز حدود 200 کامیون اجازه ورود پیدا کردند.
کامیون‌های کمک‌رسانی که برای ورود به غزه از طریق رفح در نظر گرفته شده‌اند، باید برای بازرسی امنیتی ابتدا مسافتی بیش از 100 کیلومتر (62 مایل) تا «گذرگاه نیتزانا» بین مصر و اسرائیل را بپیمایند و سپس برای بازرسی مجدد به رفح برگردند.
این روند بازرسی شدید که مانعی بر سر راه رسیدن سریع و کافی کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان شده، انتقاد ناظران خارجی و مسئولان سازمان ملل را در پی داشته است.
به گزارش میدل ایست ای، سیندی مک کین، مدیر اجرایی برنامه جهانی غذای سازمان ملل ( WFP ) محدودیت ها و شرایط بازرسی اعمال شده توسط دولت اسرائیل را "دیوانه کننده" دانست. وزارت خارجه مصر نیز از این اقدامات انتقاد کرده و گفته که این اقدامات به طور قابل توجهی تحویل کمک های حیاتی را به تاخیر می اندازد.
اما علی رغم انتقاد مصری‌ها، با نگاهی این وضعیت کلی به خوبی می‌توان پی برد که برخلاف مواضع بعضاً آتشین مقامات این کشور علیه محاصره غزه، اما قاهره سالهاست که شریک اصلی آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تداوم محاصره غیرانسانی این باریکه می‌باشد زیرا حتی قبل از جنگ اخیر، گذرگاه رفح به طور منظم توسط مصر بسته می‌شد.
پس از انقلاب مردمی سال 2011 که حسنی مبارک را مجبور به کناره‌گیری کرد و محمد مرسی را به ریاست جمهوری مصر رساند، مقداری از محاصره غزه کاهش یافت با این حال، مرسی یک سال بعد در یک کودتا توسط وزیر دفاع او عبدالفتاح السیسی سرنگون شد و تحت مدیریت السیسی گذرگاه رفح دوباره بسته شد. در طول ده سال گذشته، از زمان کودتای سیسی در سال 2013، گذرگاه رفح از نظر تئوری در کنترل مصر است اما در عمل اسرائیل قدرت قابل توجهی در مورد اینکه چه کسی اجازه عبور از مرز را دارد، پیدا کرد.
داده‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که بدترین دوره فعالیت گذرگاه رفح بین سال‌های 2015 تا 2017 بوده است، یعنی زمانی که این گذرگاه به طور متوسط تنها سه روز در ماه فعال بود.
در این رابطه عمر شاکر، مدیر اسرائیل و فلسطین دیده بان حقوق بشر گفته که : «اسرائیل با کمک مصر، غزه را به زندانی در فضای باز تبدیل کرده است» .
تاریخچه گذرگاه رفح
تاریخچه گذرگاه رفح پیچیده و پر از رویدادها و تحولات سیاسی و اجتماعی است که مروری کلی بر تاریخچه این گذرگاه خواهیم داشت:
ایجاد گذرگاه: گذرگاه رفح واقع در منطقه جنوبی بین شهر رفح و شوکت الصوفی است که نوار غزه را به جمهوری عربی مصر متصل می کند و بین نوار غزه در فلسطین و شبه جزیره سینا در مصر امتداد دارد. رفح به عنوان گذرگاه مرزی بین مصر و فلسطین پس از پایان جنگ اعراب و اسرائیل در سال 1948 ایجاد شد.
اشغال غزه: پس از اشغال غزه توسط اسرائیل در جنگ 1967، گذرگاه رفح کاملا مسدود شد و با قطع ارتباط بین نوار غزه و مصر، فلسطینی ها از محاصره شدید رنج بسیاری کشیدند.
توافقنامه اسلو: ساختار کنونی گذرگاه رفح پس از توافقنامه صلح میان مصر و اسرائیل در سال 1979 و خروج اسرائیل از سینا در سال 1982 بوجود آمد. بر اساس معاهده صلح اسرائیل و مصر، رژیم صهیونیستی سینا را به کنترل مصر بازگرداند اما به اشغال غزه ادامه داد.
همچنین بر طبق معاهده 1979 یک منطقه حائل موسوم به کریدور فیلادلفی به طول 14 کیلومتر (عرض 100 متر) و در امتداد کل مرز بین غزه و مصر، از دریای مدیترانه تا گذرگاه مرزی کرم ابوسالم با اسرائیل، ایجاد شد. این معاهده کنترل این مسیر را به اسرائیل داد.
در ادامه بر اساس توافقنامه اسلو در سال 1993، توافقی بین اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین در مورد بازگشایی گذرگاه رفح برای مردم و کالاها حاصل شد.
پایان اشغال غزه: در سال 2005، رژیم صهیونیستی مجبور شد تا از نوار غزه عقب‌نشینی کند و به اشغال نظامی آن پایان دهد. در سال 2007، حماس پس از آنکه توانست در انتخابات پارلمانی گروه فتح را شکست دهد، مدیریت منطقه غزه را کاملاً به دست گرفت و در اواخر همان سال، در حمله به به گذرگاه کرم ابوسالم دو سرباز صهیونیستی را کشت و یک نظامی به نام گیلاد شالیت را اسیر کرد.
در تلافی، رژیم صهیونیستی غزه را بمباران کرد، گذرگاه رفح را بست و کارکنان EUBAM (اموریت کمک مرزی اتحادیه اروپا در گذرگاه رفح) را از دسترسی به آن منع کرد.
در سال 2008 نیروهای حماس برای شکستن دیوار مرزی در رفح و فشار بر مصر برای بازگشایی این گذرگاه اقدام کردند. پس از آن گذرگاه رفح تحت کنترل مشترک حماس و مصر قرار گرفت.
آنچه ذکر شد به مناقشات سیاسی و امنیتی پیرامون گذرگاه رفح و سیاست‌های کنترلی رژیم صهیونیستی و مصر بر ورود افراد و کالاها به نوار غزه اشاره دارد. فلسطینی ها و بسیاری از جوامع بین المللی بر لزوم بازنگری در این کنترل شدید و اقدامات مربوط به بازگشایی کامل گذرگاه تاکید می کنند زیرا توافق‌ها و پروتکل‌های متعدد مرتبط با این موضوع وجود دارد. برای مثال بر اساس توافقنامه گذرگاهی که در نوامبر 2005 بین اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین امضا شد، هر فلسطینی که کارت شناسایی فلسطینی داشته باشد، اجازه عبور از گذرگاه رفح را دارد که اجرایی نمی‌شود.
تنش ها و اختلافات بر سر گذرگاه رفح نشان دهنده ماهیت درگیری پایدار در منطقه و تأثیر آن بر زندگی روزمره فلسطینیان در نوار غزه است.
