الوقت: سیاست‌خارجی آمریکا در دوران جنگ سرد در منطقه خاورمیانه بر پایه حمایت و پشتیبانی از اسرائیل (متحد استراتژیکی ایالات متحده در منطقه) و نظام‌های اقتدارگرای ضدکمونیست منطقه و ایجاد امنیت راه نفتی ناحیه به آب‌های آزاد بود. فروپاشی شوروی و سپس واقعه 11 سپتامبر مفهوم امنیت ملی از نگاه سیاست‌مداران امریکائی را تغییر داد. یکجانبه‌گرایی و مبارزه با تروریسم و تضعیف کشورهای ضدغربی – ضداسرائیلی در سیاست‌خارجی خاورمیانه‌ای آمریکا از جایگاه ویژه‌ای برخوردار گردید. در خصوص طرح خاورمیانه‌ای آمریکا باید گفت که این طرح از یک سو با مخالفت شدید کشورهای عربی و اسلامی منطقه همراه بود که تل‌آویو و آنکارا از این قاعده مستثنی بودند و این طرح را کاملا به سود خود می‌دانستند. از سویی دیگر، با توجه به شکست سیاست‌های آمریکا در عراق و افغانستان تا حدود زیادی طرح خاورمیانه بزرگ وجهه و مشروعیت عملی خود را از دست داد.
سوریه که از مخالفان سرسخت طرح خاورمیانه بزرگ بشمار می‌آید، آمریکا را متهم نمود که قصد تکه تکه کردن کشورهای عربی خاورمیانه را دارد. عبدالحلیم خدام معاون وقت رئیس جمهور (بشار اسد) اظهار داشت که آمریکا چشم بر جنایات بیشمار اسرائیلی‌ها در فلسطین و کشورهای عربی بسته و در پی تحمیل طرح خاورمیانه بزرگ بر کشورهای عربی است. اما با این حال از زمان شروع بحران در سوریه، خانم کلینتون، وزیر امور خارجه وقت آمریکا، بشار اسد را یک اصلاح طلب و تحصیلکرده نامید. با طولانی شدن اعتراضات و درگیری‌ها در سوریه، سیاست آمریکا در خصوص بحران سوریه تغییر کرد. آمریکا در اول کار با حمایت‌های محدود از مخالفین اسد سعی در ایجاد توازن قدرت نظامی بین دولت سوریه و مخالفین نمود. اما با ورود روسیه به عرصه بحران داخلی سوریه رویکرد موازنه‌گرایانه آمریکا با شکست بزرگی مواجه شد. به گونه‌ای که دولتمردان کاخ سفید بر اشتباهات استراتژیک خود تاکید کردند. اکنون با توجه به تحولات اخیر و نشست‌های بین‌المللی میان قدرت‌های رقیب از جمله نشست اخیر شورای امنیت در ارتباط با بحران سوریه می توان عنوان نمود که تحولات سوریه و آینده این کشور برای ایالات متحده و کشورهای غربی از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است. به عبارتی می‌توان ادعا نمود که نقش و جایگاه راهبردی سوریه در تغییر موازنه فی‌مابین محورهای زیر، ضریب اهمیت و فوریت سوریه را نسبت به عراق در نزد آمریکا و متحدان آن افزایش داده است. از جمله مهم‌ترین علل این تغییر استراتژیک و نیز علل اهمیت سوریه برای غرب می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود.
- نقش سوریه در تغییر موازنه بین محور مقاومت و رژیم صهیونیستی
- جایگاه سوریه در امکان تفوق بازیگران منطقه‌ای (ترکیه و عربستان) در رقابت با ایران
- اهمیت سوریه در شکل‌گیری ترتیبات جدید امنیتی در منطقه توسط آمریکا و ناتو
- نقش سوریه در تغییر معادلات فی مابین روسیه و آمریکا (سوریه آخرین جا پای روسیه در جنوب غرب آسیا است)
- تسلط بر منابع انرژی به ویژه گاز در سوریه و ممانعت از تسلیحاتی شدن انرژی توسط رقبای راهبردی. در این راستا باید اشاره کرد که رابطه سوریه و آمریکا طی سال‌های اولیه حکومت اسد تقویت گردید ولی روابط آمریکا و سوریه به خاطر اختلاف نظر در خصوص مسائل چون فلسطین، لبنان و روابط نزدیک با ایران رو به تیرگی رفت و بعد از حمله آمریکا به عراق و به دلیل حمایت اسد از عراق این روابط تیره‌تر شد.
آرام حسن زاد
