الوقت- حكومت حزب عدالت و توسعه تركیه در راستای افزایش نقش منطقه ای خود؛ دانسته یا ندانسته در ظهور و تقویت کردها نقش محوری داشته است. ترکیه برای برهم زدن همکاری راهبردی شیعیان و کردها که از دلایل مهم تغییر معادلات قدرت در عراق بود؛ از هیچ اقدامی فرو نگذاشت. ولی ایجاد تغییرات میدانی به سود کردها؛ سبب تهدید امنیتی برای ترکیه گردید. به نحوی که کردها هم در داخل ترکیه و هم در سوریه محاسبات آنکارا را بر هم زده اند. اینك کردها نه تنها رؤیای قدیمی « برادر بزرگتر» تركیه را بلکه جغرافیای امروز ترکیه را نیز مورد چالش جدی قرار داده اند. از منظر تضاد اجتماعی و هویتی و از نظر سرزمینی و جمعیتی بیشترین و جدی ترین واگرایی کردهای منطقه در دهه های گذشته در ترکیه بروز یافته است. تحرکات کردهای سوری و نارضایتی آنکارا از این تحرکات نشان از آن دارد که کردها و ترک ها نه تنها به هم اعتماد ندارند، بلکه هر یک در دایره درونی خویش راهبردی خاص برای خویش تعریف کرده اند که در تضاد عمیق از دیگری است. البته در این بین نظام سطه جهانی؛ فارغ از موضوع کردی به این باور رسیده است که اكراد می توانند در سکولاریزه کردن منطقه نقشی اساسی تر از دیگر بازیگران ایفا نمایند.
در جریان انتخابات هفتم ژوئن 2015 ، بخشی از آرای حزب عدالت و توسعه به نفع یکی از نهادهای اقماری حزب كارگران كردستان( پ.ک.ک ) به نام حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) به صندوق ها ریخته شد و موجب آن گردید که حزب عدالت و توسعه در شرایط دشواری قرار گیرد و نتواند همچون دوره‌های پیشین کابینه را به تنهایی تشکیل دهد. لذا پس از آن كه یکی دیگر از نهادهای اقماری« پ.ک.ک » به نام حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) در سوریه قدرت را در اختیار گرفت؛ معادلات سوریه - ترکیه را تحت تاثیر قرار داد و به یک باره رسانه‌های ترکیه به شکل گسترده ای به طرح موضوع «کریدور کُردی» در مرز 900 کیلومتری ترکیه - سوریه پرداختند و از نگرانی‌های عمیق آنکارا سخن به میان آوردند.
مدتی پس از این رویداد، در شهر کردنشین سوروچ (پرسوس) واقع در استان شانلی اورفای ترکیه در جمع جوانان سوسیالیست هوادار«پ.ک.ک» عملیاتی انتحاری روی داد و 32 نفر جان خود را از دست دادند.کردها این بار نیز ترکیه را به دست داشتن در این اقدامات متهم کرده و حزب عدالت و توسعه را مهم‌ترین حامی و هدایت گر داعش دانستند. شاخه ی نظامی «پ.ک.ک» یک روز پس از این واقعه به عملیات انتقامی پرداخت و جمیل بایک، رئیس شورای رهبری پ.ک.ک اعلام کرد دیگر چیزی به نام مصالحه و آتش بس وجود ندارد .
منویات اولیه آنكارا تحقق یافت و فرصت پاسخ به قدرت نمایی‌های «پ.ک.ک» را بدست آورد و چنین شد که طی روزهای نخست حمله هوایی تركیه ؛ چهارصد نقطه از محل اجتماع نیروهای «پ.ک.ک » و نیز سه محل احتمالی نیروهای داعش در شمال عراق و شمال سوریه بمباران گردید. علی رغم آن كه در ماه اکتبر، پارلمان ترکیه موافقت کرد که ارتش این کشور در نبرد علیه دولت اسلامی شام و عراق (داعش) مشارکت داشته باشد، ولی اتفاقی رخ نداد. تا آن كه ناگهان یک اسکادران از جنگنده های اف-16 ترکیه به مواضع داعش در داخل سوریه حمله کردند. این تغییری سریع و چشمگیر در رابطه ترکیه با داعش بود. در واقع ترکیه با یک تیر دو نشان را هدف قرار داد.
1. منطقه پرواز ممنوع را که خواسته اصلی خود بود محقق کرد (هر چند با شعاع محدود 50 کیلومتر) و قطعا در ادامه درگیری‌ها به دنبال گسترش این منطقه خواهد بود .
2. ترکیه تبعات حمله انتحاری در سوروچ را که در کمتر از چند ساعت در حال تبدیل شدن به بحران ملی و شورش گسترده کردها بود را با تظاهر حمله به داعش خنثی نمود. این شورش بالقوه به خصوص پس از ناکامی نسبی حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی در صورت عدم مهار به بحران امنیت ملی جدی تبدیل می‌شد. لذا ترکیه هم از بروز یک بحران داخلی جلوگیری کرد؛ هم زمینه را برای سرنگونی حکومت بشار اسد مهیاتر نمود و هم به سركوب اكراد مسلح پرداخت.
راهكار های حزب عدالت و توسعه در مواجهه با کردها
الف : تحدید و تهدید اكراد
پس از انتخابات پارلمانی 2015 .م ؛ جمعیت 20درصدی کردها در ترکیه؛ دولت حزب عدالت و توسعه را وادار نمود تا بپذیرد که جامعه سیاسی ترکیه به سمت تکثرگرایی پیش می رود و حزب عدالت و توسعه باید کرسی‌های بیشتری را به کردها و یا دیگر اقلیت‌ها واگذار کند. لذا حزب عدالت و توسعه با طرح ایجاد درگیری مجدد با کردها قصد دارد كردها را دوباره از فعالیت‌های سیاسی و مدنی به سمت کوهها و جنگ‌های چریکی و ترورها سوق دهد و همانند گذشته به جای اینکه کردها به فعالیت حزبی و پارلمان فکر کنند؛ سلاح در دست بگیرند؛ در این صورت حزب اردوغان برای سال ها می‌تواند جلوی نهادسازی کردها را بگیرد و اکثریت پارلمان و نهادهای قدرت را نیز در اختیار داشته باشد.
ب: ایجاد هراس از تشكیل مناطق خود مختار اكراد در تركیه
کردهای سوریه توانسته‌اند در نوار مرزی با ترکیه تکفیری‌های داعش را به عقب برانند و تا نزدیکی «الرقه» پیش روند و این امر موجب هراس ترکیه شده است. اردوغان و داود اوغلو بارها گفته‌اند که با تشکیل دولت خودمختار کرد در شمال سوریه به شدت برخورد خواهند کرد. زیرا چنین وضعیتی بسان قدرت یابی کردها در شمال عراق نیست؛ چرا که کردهای سوریه رابطه نزدیکتری با « پ ک ک » دارند و بر خلاف «بارزانی » در شمال عراق، جزء جناح چپ نیروهای کرد محسوب می‌شوند و این برای ترکیه خطر جدی محسوب می‌شود. بنابراین حال که کردها توانسته‌اند جا پای محکمی برای خود در شمال سوریه ایجاد کنند؛ نظام تركیه نمی‌تواند هراسان منتظر و شاهد قدرت یابی کردها در ترکیه شود. لذا با ترفند های ملی گرایانه نزد افكار عمومی جامعه چنین وانمود می نماید كه جهت جلوگیری از تجزیه تركیه مجبور به مقابله نظامی است.
در مجموع باید گفت که اینك وضعیتی حادث گردیده است كه حزب عدالت و توسعه؛ در یكپارچه سازی ساختار قدرت داخلی؛ تشكیل دولت ائتلافی را به مثابه ضربه سنگین به موقعیت آتی خود ارزیابی می كند . در واقع نقشه راه حزب عدالت و توسعه برای انتخابات زود هنگام ؛ تخریب چهره حزب دموكراتیك خلق ها؛ در نقش یاران سیاسی تروریستهای جدایی طلب ؛ از طریق برافروختن آتش جنگ داخلی و ایجاد فضای امنیتی است. حزب مذكور طی هم سویی رسانه های گروهی مقتدرش ؛ با ادبیات ملی گرایانه افراطی و خشن ؛ سوء استفاده از احساسات دینی و ملی افكار عمومی جامعه ؛ در پی جذب آرای طیف های اسلامگرا – ملی گرا – طریقت ها – انجمن های صنفی است.
شرایط و نحوه تامین امنیت برای تبلیغات و برگزاری انتخابات زود هنگام برای همه احزاب در همه نقاط تركیه؛ مسئله ای بس مهم است كه مسلما با چالشهایی مواجه خواهد شد. سناریو های تعویق مجدد انتخابات و یا طرح تشكیل دولت ائتلافی؛ مشورتی - مشاركتی ؛ مسلما هزینه های سنگینی متوجه نظام جمهوری تركیه خواهد ساخت؛ اگر چه حكومت سیزده ساله حزب عدالت و توسعه ؛ تا كنون هزینه های بین المللی توسعه اقتصادی اش را نپرداخته است.
اما اینك این سئوال مطرح است كه حزب عدالت و توسعه و شخص آقای اردوغان؛ طی اقدامات اخیر؛ با لحاظ وضعیت جاری منطقه و معادلات بین المللی؛ آیا قصد كودتا علیه خود و یا علیه مردم تركیه را دارند؟
احمد مرجانی نژاد – پژوهشگر مسائل تركیه
