الوقت- همزمان كه روسیه با دیپلماسی سعی در توقف تنش‌ها در سوریه دارد، در نقطه مقابل، ماجراجویی خطرناك تركیه آتش جنگ در سوریه را شعله‌ور می‌كند. اقدامات بی‌ثبات‌ساز آنكارا از جمله اعزام نیرو به خاك سوریه و دادن پایگاه به نیروهای ائتلاف ضدداعش، زمینه‌ساز بحران‌های جدیدی در منطقه است.
در نظام بین‌الملل بحثی وجود دارد كه می‌گوید وقتی جنگ شروع می‌شود، همه تلاش‌های دیپلماتیك و صلح‌آمیز كنار می‌روند، زیرا جنگ و صلح در یك‌جا جمع نمی‌شوند. حال و روز این روزهای سوریه نیز شبیه این موضوع است. در یك طرف برخی كشورها همه توان و تلاش خود را به كار بسته‌اند تا از طریق راه‌حل دیپلماتیك به بحران پنج ساله سوریه پایان دهند اما در سوی دیگر میدان، برخی كشورها كه از همان ابتدای بحران به دنبال آتش‌افروزی در سوریه بوده‌اند همچنان بر طبل مقابله با دولت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه می‌كوبند. روسیه از متحدان اصلی نظام سوریه كه در سال‌های اخیر در مقابل كارشكنی‌های جبهه عربی– غربی برای فشارهای بیشتر به دولت دمشق مقاومت كرده، در هفته‌های گذشته تلاش‌های دیپلماتیك خود را تشدید كرد تا با كمك كشورهای منطقه از مجرای سیاسی راه‌حلی برای بحران سیاسی سوریه پیدا كند. مذاكرات سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه با عادل الجبیر، وزیرخارجه عربستان از جمله اقدامات مهمی است كه روسیه انجام داد. همچنین قرار است محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران اوایل هفته جاری به مسكو سفر كرده و با لاوروف بر سر بحران سوریه دیدار كند. در بیانیه‌ای كه اخیراً وزارت خارجه روسیه منتشر كرده، اعلام شده كه سرگئی لاوروف تماس‌هایی تلفنی با وزرای خارجه مصر، امارات و كویت انجام داده است و در این گفت‌وگوها طرفین درباره شرایط منطقه خاورمیانه به ویژه تحولات سوریه به تبادل‌نظر پرداخته و بر اهمیت ادامه تلاش‌ها برای حل این بحران از راه سیاسی در سریع‌ترین زمان ممكن تأكید كرده‌اند و همچنین بر حمایت بین‌المللی برای دستیابی به توافق ملی در سوریه تأكید شده است. اما در مقابل دیپلماسی روسیه، كشورهایی مثل تركیه و امریكا كه در رؤیای سرنگونی نظام سوریه هستند به تلاش‌های كارشكنانه خود در سوریه افزوده‌اند و نه تنها كمكی به حل بحران نمی‌كنند بلكه به بالا گرفتن درگیری‌ها در سوریه دامن می‌زنند.
پس از گذشت پنج سال از جنگ داخلی سوریه، بیشتر طرف‌های ذینفع در سوریه به این نتیجه رسیده‌اند كه اقدام نظامی نمی‌تواند به بحران سوریه پایان دهد و تنها راهكار سیاسی است كه می‌تواند نتیجه مطلوب داشته باشد. حامیان منطقه‌ای تروریست‌ها به مرور دریافتند كه تكفیری‌ها به متحدان خود نیز رحم نمی‌كنند و پدیده تروریسم و تكفیر دامن حامیان آنها را نیز در برخواهد گرفت. اقدامات تروریستی داعش در عربستان و تركیه نمونه بارز چنین اقدامی بود. همچنین تلاش‌های دیپلماتیك روسیه همزمان با موج جدید اقدامات ضد سوری امریكا آغاز شده، اقداماتی كه با آموزش و اعزام معارضان مسلح آموزش دیده در تركیه و اردن به خاك سوریه همزمان شده است.
كارشكنی در مسیر دیپلماتیك
ورود ظاهری تركیه به ائتلاف ضدداعش در ازای موافقت امریكا با ایجاد منطقه پرواز ممنوع در خاك سوریه و همچنین استفاده نیروهای ائتلاف از پایگاه‌های تركیه برای انجام حملات به تروریستهای داعش، روند‌های امنیتی را تشدید كرده است. هفته گذشته 300 تن از سربازان امریكایی به همراه هشت فروند جنگنده اف16 وارد پایگاه اینجرلیك تركیه شدند تا مقدمات حملات هوایی به داعش را از این پایگاه شروع كنند. این ماجراجویی خطرناك امریكا و تركیه در سوریه به بهانه مقابله با داعش، واكنش مسكو را در پی داشت و لاوروف به مقامات واشنگتن هشدار داد و گفت كه هرگونه اشتباه كشنده‌ای در قبال سوریه وضعیت را غیرقابل كنترل می‌كند. اقدامات بی‌ثبات‌ساز تركیه و امریكا درحالی شدت گرفته كه نیروهای مقاومت در ماه‌های گذشته توانسته‌اند در مقابل تروریست‌ها به موفقیت‌هایی دست پیدا كنند و این نگرانی آنكارا و واشنگتن را در پی داشته است. همچنین برخی منابع صهیونیستی سه‌شنبه گذشته گزارش دادند كه تركیه تعدادی از تركمن‌های این كشور را با پشتیبانی جنگنده‌های این كشور وارد خاك سوریه كرده تا به تروریست‌ها در مقابل ارتش سوریه كمك كنند. ورود تركیه به فاز اقدام زمینی در سوریه تلاش‌های دیپلماتیك روسیه و ایران را بی‌ثمر می‌كند و نتیجه چنین اقدام نسنجیده‌ای ادامه بحران در منطقه است كه تهدیدات آن برای همه كشورهای منطقه است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور تركیه از ابتدای شروع درگیری‌ها در سوریه در رؤیای ورود نظامی به خاك این كشور بود و اینك موافقت امریكا با ایجاد منطقه حائل در سوریه این شرایط را فراهم كرد كه اردوغان رؤیای‌های چندین ساله خود را عملی كند. اما این ماجراجویی خطرناك تركیه می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای تركیه به همراه داشته باشد. ورود تركیه به خاك سوریه نه به خاطر مقابله با داعش بلكه با این هدف است كه اردوغان می‌خواهد امنیت مرزهای تركیه را تا عمق خاك سوریه گسترش دهد تا از خطرات تروریستی در امان باشد. برخی ناظران معتقدند كه ورود تركیه به سوریه بیشتر در حمایت از داعش است نه نابودی آن، زیرا تركیه می‌تواند از تكفیری‌ها در مقابل نظام سوریه استفاده كرده و اهداف خود را عملی كند.
سرایت بی‌ثباتی‌ها به تركیه
مقامات آنكارا فكر می‌كردند كه با حملات هوایی گسترده به كردها و تروریستهای داعش می‌توانند امنیت مرزهای تركیه را بهبود دهند اما نه تنها اوضاع بهتر نشد بلكه شعله‌های این جنگ به داخل تركیه نیز كشیده شده و حملات تروریستی و درگیری‌های مسلحانه در داخل این كشور تشدید شده است و در روزهای اخیر تعدادی از شهروندان ترك و نیروهای ارتش در جریان حملات تروریستی كشته شده‌اند. تركیه در محاسبات خود دچار اشتباه شده و وارد بازی‌های خطرناك امریكا در خاورمیانه شده است كه چیزی جز گسترش بی‌ثباتی در تركیه ندارد. جنگنده‌های امریكایی با استفاده از پایگاه‌های تركیه حملات خود علیه تروریست‌ها را انجام می‌دهند، بدون اینكه خسارتی به آنها وارد شود و خاك امریكا به طور مستقیم از سوی تروریست‌ها تهدید نمی‌شود. اما خاك تركیه در مرز با عراق و سوریه قرار دارد كه بیشترین تكفیری‌ها از سراسر جهان در آنها جمع شده‌اند و می‌توانند ضربات سختی به تركیه وارد كنند. بدون تردید حملات ظاهری علیه داعش در سوریه، تروریست‌ها را به انتقام‌گیری از تركیه ترغیب خواهد كرد همچنان كه در هفته‌های گذشته برخی سركردگان داعش مقامات تركیه را تهدید به مرگ كرده‌اند. تركیه علاوه بر داعش، جبهه دیگری از درگیری‌ها را به روی خود گشوده است كه تبعات منفی آن به مراتب از تهدیدات تروریست‌ها بیشتر است. حمله به مواضع حزب كارگران كردستان «پ ك ك» در عراق و سوریه هزینه‌های زیادی را به آنكارا تحمیل خواهد كرد و به رؤیای اردوغان برای ایجاد پیمان صلح با كردها پایان می‌دهد.
جنگ دروغین علیه داعش
تركیه و امریكا جنگ دروغینی علیه داعش آغاز كرده‌اند و در پس این اقدام اهداف دیگری نهفته است. اگر واقعاً قرار بود داعش نابود شود، امریكا در یكسال گذشته تحت لوای ائتلاف ضدتروریستی اقداماتی را حداقل در تضعیف تكفیری‌ها انجام می‌داد اما نتیجه یكسال حمله به داعش چیزی جز قدرت‌یابی این گروه تروریستی نبود. اگر هم موفقیت‌هایی در جبهه نبرد با تروریست‌ها به دست آمده، مدیون محور مقاومت بود كه با وارد كردن ضربات بر پیكر تكفیری‌ها آنها را به عقب‌نشینی از برخی مواضع وادار ساخت. هرچند مقامات امریكایی می‌گویند در یكسال گذشته بیش از 6 هزار حمله هوایی به مواضع داعش انجام داده‌اند و نزدیك به 15 هزار تن از تكفیری‌ها را كشته‌اند اما آمارهای منتشر شده خلاف این را نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد زمان دستیابی به راه‌حلی كه مورد رضایت طرف‌های مناقشه باشد و به فجایع انسانی در سوریه پایان دهد فرا رسیده است. به همین علت مسكو به مقصد سفر وزیران امور خارجه عربستان و ایران تبدیل شده است. تركیه نیز باید به تلاش‌های دیپلماتیك كشورها گردن نهاده و مسیر سیاسی را سرلوحه كار خود قرار دهد وگرنه تشدید درگیری‌ها در منطقه دامن این كشور را نیز در برخواهد گرفت و بی‌ثباتی‌ها را در این كشور تشدید خواهد كرد و پیامدهای سیاسی آن برای اردوغان و حزبش گران تمام خواهد شد.
روح‌الله صالحی
