الوقت- پس از تجاوز نظامي عربستان سعودي به يمن، گمانه زني هاي زيادي در خصوص موضع روسيه صورت گرفت و در اين راستا اخبار ضد و نقيضي نيز منتشر شد. به نحوي كه برخي از اين اخبار حكايت از اعلام ضرب العجل 48 ساعته مسكو به رياض جهت پايان دادن به درگيري ها داشت و برخي ديگر بيانگر حمايت روسيه از عربستان در تهاجم نظامي به يمن بودند. انتشار اين اخبار ضد و نقيض و موضعگيري نسبتا ديرهنگام روسيه در قبال تحولات يمن باعث شد كه ترديدهاي جدي در خصوص نقش مسكو در اين تحولات بوجود آيد .
با اين حال بايد در نظر داشت كه روس ها معمولا به دو دليل در چنين تحولاتي دير اعلام موضع مي كنند: نخست آنكه بوروكراسي پيچيده روسي، اجازه تصميم گيري سريع به مسئولان اين كشور نمي دهد و دوم آنكه، روس ها تا زماني كه هزينه و فايده يك بحران را به صورت كامل نسنجند، به اعلام موضع نمي پردازند. چنين امري حتي در خصوص بحران اوكراين نيز صادق بود و روس ها تا يك هفته پس از بركناري يانوكويچ، هيچ موضعي در خصوص تحولات آن كشور كه در حوزه منافع حياتي و اوليه مسكو بود، اتخاذ نكردند .
در بررسي نحوه جهت گيري روسيه در خصوص يمن، لازم است به اين نكته توجه كافي صورت گيرد كه يمن در حوزه منافع اوليه و حياتي روسيه قرار ندارد. ضمن اينكه روس ها به خوبي مي دانند كه هرگونه دخالت مستقيم يا غيرمستقيم در يمن، واكنش مشابه غرب در اوكراين را به دنبال خواهد داشت و چنين امري مي تواند منافع حياتي روسيه را به خطر اندازد. به همين دليل روس ها واكنش تندي به تحولات اين كشور نشان ندادند .
بر اين اساس به نظر مي رسد سياست روسيه در قبال تحولات يمن بر چند محور استوار باشد :
1.تأكيد بر حفظ حاكميت و تماميت ارضي يمن؛
2.توقف حملات هوايي؛
3.جلوگيري از هرگونه تهاجم زميني؛
4.از سرگيري گفتگوها براي حل بحران؛
بر اساس اين چهار مولفه، مسكو براي خود چند كار عملي تعريف كرده است :
1. تماس با تمامي طرف‌هاي درگير در يمن براي يافتن راه حلي سياسي جهت حل بحران اين كشور :
روسيه از زمان آغاز بحران يمن تلاش كرده رابطه خود را با هر دو طرف درگير حفظ نمايد. اين موضع روسيه ريشه در روابط تاريخي روس ها با طرفين درگير در بحران دارد. در طول نيمه دوم قرن بيستم، يمن جنوبي كه داراي گرايش هاي كمونيستي بود، در مدار شوروي قرار داشت و معمولا از آن به عنوان يكي از اقمار مسكو ياد مي شد. تخمين زده مي شود كه در آن دوران بيش از پنج هزار تن از مشاوران نظامي روسي در يمن جنوبي مشغول فعاليت بودند و بيش از 50 هزار نفر از نظاميان يمني نيز در اتحاد جماهير شوروي آمورش ديده بودند كه منصور هادي رئيس جمهور فراري يمن نيز يكي از اين افراد به شمار مي آيد. با توجه به اين سابقه تاريخي، شورشيان يمن جنوبي در نوامبر سال 2014، نامه اي به كنسولگري روسيه در عدن تحويل دادند و از مسكو درخواست كردند كه آنها را جهت جدايي از شمال يمن ياري دهد. با اين حال روسيه از اين درخواست حمايتي به عمل نياورد و ضمن اعلام بي طرفي، خواهان حفظ تماميت ارضي اين كشور شد .
اين در حاليست كه مسكو به هر دو طرف درگير در اين مناقشه، سيگنال هايي فرستاده كه به عنوان حمايت از دو طرف تفسير شده است. به عنوان نمونه، در ماه فوريه 2015، يك هيئت از حوثي هاي يمن با اعضاي پارلمان روسيه در مسكو ملاقات كرد و خواستار به رسميت شناختن اقتدار انصار الله در يمن شد. اين هيئت از شركت هاي روسي براي حضور در بازارهاي اقتصادي يمن دعوت به عمل آورد. حضور اين هيئت در مسكو عموما به معناي حمايت روسيه از انصارالله تلقي شد. همچنين پيشنهاد آتش‌بس روسيه در شوراي امنيت موجب شد كه مقامات حكومت مخلوع يمن، مسكو را به حمايت از انصارالله متهم كنند. چنانكه رياض ياسين وزير خارجه دولت فراري منصور هادي و همچنين برخي از مقامات عربي اعلام كردند كه هواپيماهاي روسي كه براي خروج شهروندان اين كشور از يمن مورد استفاده قرار گرفته و تجهيزات نظامي را به جنگجويان حوثي تحويل داده اند. با اين حال روس ها چنين اقدامي را تكذيب كرده و آن را نامعقول، غيرمسئولانه و تحريك برانگيز دانسته اند .
از سوي ديگر سفير روسيه در يمن، پس از فرار هادي به عدن، با رئيس جمهور اين كشور ملاقات كرد. اين ديدار نيز عموما به معناي حمايت روسيه از منصور هادي تعبير شد. در عين حال روسيه بر خلاف كشورهاي غربي و عربي، سفارتخانه خود را به عدن انتقال نداد و همچنان در صنعا كه تحت تسلط انصارالله بود، به فعاليت پرداخت .
2.استفاده از ظرفيت شوراي امنيت سازمان ملل براي برقراري آتش‌بس در يمن :
روسيه به منظور استفاده از ظرفيت شوراي امنيت سازمان ملل براي برقراري آتش‌بس در يمن تا كنون دو اقدام انجام داده است. نخستين اقدام روسيه كه در پي حملات هوايي عربستان به يمن انجام شد، تلاش براي پايان بخشيدن به اين حملات بود. به نحوي كه روسيه سعي كرد از طريق شوراي امنيت سازمان ملل، قطعنامه اي را جهت تصويب كند كه البته با شكست مواجه شد. در لايحه اي كه روسيه به شوراي امنيت برده بود، از طرف هاي درگير خواسته شده بود كه در چارچوب حمايت از حقوق بشر، عمليات بمباران هوايي فورا متوقف شود تا به اين ترتيب بتوان اتباع خارجي را از يمن خارج كرد و كمك هاي انساني به افراد نيازمند در اين كشور رساند. با اين حال پيشنهاد روسيه در شوراي امنيت مورد بررسي اعضا قرار گرفت و در آن، اعضا بر لزوم تطبيق تصميم هاي بين المللي در خصوص يمن به ويژه قطعنامه 2201 تاكيد كردند. در اين جلسه دينا قعوار، سفير اردن در سازمان ملل دليل نابه ساماني اوضاع در يمن را مخالفت حوثي ها با اجراي قطعنامه 2201 دانست .
دومين اقدام روسيه در شوراي امنيت، راي مثبتي بود كه مسكو به قطعنامه 2216 داد. در اين قطعنامه كه تحريم هاي تسليحاتي عليه گروه انصارالله، ممنوعيت سفر «علي عبدالله صالح» رييس جمهوري پيشين و فرزند او، تحريم «عبدالملك بدرالدين» رهبر جنبش انصارالله و درخواست از اين جنبش براي تحويل دادن قدرت را شامل مي شد، روسيه موضع نسبتا منعطفي در پيش گرفت. بر اين اساس در حالي كه مسكو با دادن راي ممتنع به قطعنامه 2216 درباره يمن شوراي امنيت عملا با قطعنامه همراهي كرد، وزارت امور خارجه اين كشور با صدور بيانيه اي به انتقاد از قطعنامه پرداخت و آن را مناسب براي حل و فصل مسايل يمن ندانست. به نحوي كه در بيانيه وزارت خارجه روسيه آمده بود: «مسكو از قطعنامه شوراي امنيت درباره يمن حمايت نكرد؛ زيرا هدف اين قطعنامه، برقراري آتش بس در يمن و از سرگيري مذاكرات بين طرف هاي مناقشه در آن كشور نيست. نمايندگان روسيه در تنظيم قطعنامه شوراي امنيت در مورد يمن به طور فعال شركت داشتند اما پيشنهادهايي كه براي قيد در پيش نويس قطعنامه ارايه كردند، رد شده است. روسيه پيشنهاد كرده بود تا تمام طرف هاي مناقشه يمن از جمله طرف عربستاني، خشونت و اقدامات نظامي را متوقف كرده و به اين وسيله از تلفات بيشتر انساني در ميان غيرنظاميان پيشگيري كنند. روسيه همچنين پيشنهاد كرده بود تا تحريم تسليحاتي شامل تمام طرف هاي يمني درگيري مناقشه شود اما اين پيشنهاد هم رد نشد. قطعنامه در مورد يمن نبايد براي تشديد رويارويي هاي مسلحانه به كار گرفته شود؛ حتما بايد براي جستجوي راه حلي كه منافع تمام طرف هاي يمني را دربرگيرد تلاش شود .»
به نظر مي رسد بيانه وزارت امور خارجه روسيه تا حد زيادي بيانگر مواضع اين كشور در قبال بحران يمن و راه هاي برون رفت از آن است. بر اين اساس روسيه همچنان اميدوار است سازمان ملل به تلاش هاي ميانجي گرانه خود براي حل بحران يمن ادامه دهد .
