الوقت - بر اساس گزارش‌ها مقام‌های آمریکایی از پرواز یک هواپیمای جنگنده روس در نزدیکی هواپیمای شناسایی آمریکایی بر فراز دریای بالتیک خبر می‌دهند. مقامات آمریکایی گفته‌اند این رویارویی به دلیل سرعت بالا و کنترل ضعیف هواپیما توسط خلبان روسی بوده است. در مقابل، روسیه گفته است هواپیمای آمریکایی به شیوه‌ای تحریک‌آمیز به جنگنده روسی نزدیک شد. همزمان، رسانه‌های خبری در روسیه می‌گویند جنگنده‌های ناتو با ایجاد حرکات غیرعادی برای هواپیمای حامل وزیر دفاع روسیه مزاحمت ایجاد کردند. طبق گزارش خبرگزاری دولتی تاس جنگنده F16 توسط یک جت نظامی روسی سو-۲۷ بر فراز بالتیک تعقیب شد. این خبرگزاری گفته است که گزارش مربوط به این ماجرا را از خبرنگار خود در داخل هواپیمای روسی دریافت کرده است. خبرگزاری تاس گفته است این حادثه زمانی روی داد که هواپیمای حامل سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه در راه سفر به استان کالینینگراد بر فرازآب‌های بین‌المللی پرواز می‌کرد، اما جزئیات بیش‌تری ارائه نکرده است. به گزارش سی‌ان‌ان از اول ژوئن سال جاری بیش از ۳۰ رویارویی بین هواپیماها و کشتی‌های آمریکایی و روسی در دریای بالتیک اتفاق افتاده است. این‌گونه رویارویی‌ها بین روسیه و ایالات متحده و هم‌پیمانانش پس از بحران اوکراین و تشدید جنگ در سوریه شدت گرفته است.
اهمیت و جایگاه منطقه بالتیک
منطقه بالتیک در شمال اروپا واقع شده است و شامل کشورهای دانمارک، استونی، لتونی، فنلاند، آلمان، لیتوانی، لهستان، روسیه و سوئد می‌شود، اما هم‌اکنون این منطقه به‌اختصار توسط کشورهای استونی، لتونی و لیتوانی شناخته می‌شود. این منطقه در دوران معاصر به ويژه در قرن بیستم دارای اهمیت ويژه ژئواستراتژیک و ژئوپليتیک بوده است. در دوره جنگ سرد یکی از راه‌های مهم دسترسی شوروی به آب‌های آزاد جهان بوده و همچنین بخش شمالی جبهه شماره یک استراتژیکی و خط تماس پیمان‌های نظامی ناتو و ورشو را تشکیل می‌داده است. ژئواستراتژیست‌ها معتقدند در قرن 21 اقيانوس منجمد شمالي صحنه عملیاتی جهانی خواهد بود و درياي بالتیک یکی از شاخک‌های مهم این صحنه را تشکیل می‌دهد. پراکندگی منابع انرژی جهان نشان می‌دهد بخش مهمی از ذخایر نفت و گاز جهان در روسیه قرار دارد. بحران صدور انرژی، روسیه به اروپا و وابستگی این کشور به کشورهای منطقه برای صدور انرژی روسیه را متوجه نقش و اهمیت ژئواکونومیک درياي بالتیک نموده است. از طرف دیگر مرز دریایی و راه دسترسی به مسیر‌های آبی تجارت جهانی بسیاری از کشورهای ساحلی منحصر به این دریاست.
طی سالیان گذشته حداقل سه عامل موجب تداوم و افزایش اهمیت منطقه‌ای حوزه بالتیک گردیده است: 1.دریای بالتیک اقتصادی‌ترین و مناسب‌ترین راه صدور انرژی روسیه به اروپا و دیگر مناطق جهان می‌باشد؛ 2.بررسی وضعیت یخ‌ها و عکس‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد در دهه2040 سواحل شمالی روسیه به‌دلیل عقب‌نشینی یخ‌ها در طول سال قابل کشتیرانی خواهد بود و منابع عظیم بستر و زیر بستر ژئواستراتژی روسیه به‌عنوان یک منطقه مهم نقش‌آفرینی خواهد كرد و دریا در دسترس بشریت قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی دریای بالتیک بیش از پیش به عنوان یک درياي با اهمیت ظاهر خواهد شد؛ 3.دریای بالتیک تنها راه دسترسی کشورهای لهستان، لیتوانی، لتونی، استونی، فندلاند و سوئد و یکی از مهمترین مسیرهاي دسترسی کشورهای روسیه و آلمان به آب‌های آزاد جهان می‌باشد.
مناقشه بالتیک و روابط روسیه – آمریکا
سال‌های زیادی در دوران جنگ سرد، ایالات‌متحده به‌منظور نشان دادن قابلیت‌های دفاعی و واکنشی خود به کرملین، بمب‌افکن‌های دارای قابلیت حمل سلاح هسته‌ای را در نزدیکی اتحاد شوروی به پرواز در می‌آورد. اما طی سالیان گذشته، بمب‌افکن‌های آمریکایی وقت زیادی در اروپا نمی‌گذراندند و در عوض در خاورمیانه، غرب اقیانوس آرام و اقیانوس هند متمرکز بوده‌اند. علی‌رغم سال‌ها روابط بد و اینکه تنظیم مجدد روابط با روسیه در دوران اوباما شکست خورده است، ناتو نمی‌توانست افکار عمومی را قانع کند که روسیه به‌تدریج به سمت دشمنی می‌رود. اما وقتی پوتین نیروهای خود را به اوکراین فرستاد و کریمه را به کشور خود ملحق نمود اوضاع تغییر کرد و در نهایت سه عضو پیمان ناتو، سال گذشته اعلام کردند از سال آینده و برای مقابله با تنش‌ها با روسیه، یک یگان نظامی را به اروپای شرقی اعزام خواهند کرد. این امر با واکنش فرستاده روسیه در ناتو روبرو شد و وی هشدار داد: این اقدامات صلح در اروپای مرکزی را به خطر می‌اندازد.
از طرف دیگر و در پاسخ به تحرکات نظامی ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه، خبرگزاری فرانسه اعلام کره است: روسیه و بلاروس قصد دارند در سپتامبر 2017 مانورهای نظامی گسترده‌ای را با حضور بیش از صد هزار سرباز برگزار کنند که این مانورها شامل آموزش تسلیحات هسته‌ای خواهد بود. این بزرگترین مانورهای نظامی روسیه و بلاروس از سال 2013 به شمار می‌رود. احتمالا نظامیان روسی در نزدیکی مرزهای لیتوانیف لهستان و لتونی مستقر خواهند شد. حساسیت روسیه به بالتیک تا حدی است که در پی استقرار سپر موشکی آمریکا و تقویت حضور نظامی این کشور در این منطقه، موشک‌های پیشرفته اسکندر روسیه نیز در منطقه کالینینگراد، نزدیک مرز لیتوانی مستقر کرده است. روسیه گفته است که استقرار این سامانه موشکی بخشی از مانورهای عادی و معمولی است ولی آمریکا بر این باور است که این اقدام نشانگر ارتقای دائمی قابلیت‌های موشکی روسیه در منطقه خواهد بود.
همچنین ماتیس (وزیر دفاع آمریکا) در نخستین سفرش به کشورهای بالتیک در لیتوانی در پاسخ به سئوالی در این باره تأکید کرد: هرگونه افزایش حضور نظامی به سادگی به معنای بی‌ثباتی است. جان مک‌کین (سناتور ارشد جمهوری‌خواه آمریکا) نیز در سفری جداگانه به استونی اعلام کرد، آمریکا متعهد به تأمین امنیت سه همسایه روسیه در منطقه بالتیک است. مک‌کین که رئیس کمیته نیروهای مسلح مجلس سنای آمریکا است در این باره گفت: واشنگتن باید دستکم مسئله استقرار دائمی سربازانش در استونی به جای استقرار دوره‌ای را در نظر بگیرد. سفر سناتورهای ارشد حزب جمهوری‌خواه آمریکا به حوزه بالتیک در حالی انجام شده که به دنبال بحران اوکراین و اتهام زدن غرب به مسکو، واشنگتن و متحدانش تحرکات نظامی خود را در بالتیک که همجوار روسیه است، تشدید کرده‌اند. در واقع سفر سناتورهای ارشد جمهوری‌خواه آمریکا به منطقه بالتیک با این هدف انجام شده تا تاکید شود هر آنچه پس از مراسم تحلیف ریاست جمهوری در آمریکا اتفاق بیافتد، کشورهای بالتیک می‌توانند با آرامش، روی سنای آمریکا حساب کنند.
نتیجه
قلمرو شوروی سابق از جمله حوزه بالتیک جزو منطقه نفوذ سنتی روسیه و حیطه امنیتی این کشور محسوب می‌شود. این سه کشور منطقه بالتیک جزو قلمرو شوروی سابق بودند، اما در پی فروپاشی شوروی به عضویت ناتو و اتحادیه اروپا درآمده‌اند و با آمریکا روابط همه جانبه به ویژه در حوزه همکاری‌های نظامی برقرار کرده اند. در حالی که تنش‌ها بین آمریکا و روسیه در مسائل مختلفی از قبیل سوریه و اوکراین ادامه دارد، منطقه بالتیک نیز به موارد مورد مناقشه و اختلاف این دو قدرت بزرگ اضافه شده است. چنانچه آمریکا بخواهد سیاست ضد روسی در نزدیکی مرزهای روسیه را ادامه دهد، واکنش روسیه را نیز نباید دستکم گرفت. جمهوری‌خواهان تندرو در کنار هم فکرهای خود در حزب دموکرات در راستای سیاست یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در جهان درصدد گسترش نگرانی از سیاست‌های روسیه هستند و می‌کوشند ترامپ را به این سمت سوق دهند. در عین حال، وزیر امور خارجه روسیه اخیراً اعلام کرده است: رفع آسیب‌های شدیدی که در دوره دولت باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا به روابط بین مسکو و واشنگتن وارد شده دشوار است و سخن گفتن از کار با جمهوری‌خواهان در دوره ترامپ نیز سخت خواهد بود. سخن پایانی اینکه، با ادامه روند فعلی، خطر رقابت جدید تسلیحاتی بار دیگر امنیت اروپا تهدید می‌کند.
