الوقت- رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که کشورش دهه‌هاست در صف انتظار پیوستن به اتحادیه اروپا به سر می‌برد به تازگی لحن دیگری در برابر مقامات اتحادیه اروپا بکار گرفته و به نوعی آنها را تهدید کرده است که اگر تا پایان سال مسئله عضویت ترکیه را مشخص نکنند این موضوع را در کشورش به رفراندوم خواهد گذاشت.
به نظر می‌رسد کاندید شدن ترکیه در مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا با برخی اهداف خاص دنبال شده است؛ در واقع اتحادیه اروپا تلاش دارد برخی از ارزش‌های اروپایی را در ترکیه پیاده کند. طبیعی است که طی این سال‌ها ترکیه بعضا به این درخواست اروپا برای پیاده سازی ارزش‌های اروپایی هم به لحاظ ساختاری و هم سیاسی پاسخ مثبت داده ولی نکته اساسی اینجاست که اغلب حاکمان کشورهای اروپایی، ترکیه را یک کشور آسیایی می‌دانند و نه اروپایی و بعید است که با عضویت این کشور در اتحادیه اروپا موافقت شود. همچنانکه چند سال پیش هلموت اشمیت، صدر اعظم درگذشته آلمان غربی گفته بود ترکیه جزء اروپا نیست بلکه کشور آسیایی است. در حقیقت اروپایی‌ها به این می‌اندیشند تنها بخش کوچکی از ترکیه در خاک اروپا قرار دارد و آن را یک کشور اروپایی نمی‌دانند. در این بین، پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا در شرایطی که ساختار جامعه آن، مسلمان است باعث می‌شود که وزن مسلمانان این اتحادیه افزایش پیدا کند. لذا گمان نمی‌رود که در نهایت ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا پذیرفته شود و رجب طیب اردوغان نیز نسبت به این مسئله آگاه است.
از سوی دیگر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اخیرا تهدید کرده در صورتی که اتحادیه اروپا تا پایان سال جاری میلادی (۲۰۱۶) درباره ادامه یا پایان گفت‌وگوها برای عضویت کشورش در این اتحادیه تصمیم‌گیری و نتیجه را اعلام نکند، او این موضوع را در یک همه‌پرسی به رأی مردم خواهد گذاشت. این سخن اردوغان از چند بعد قابل بررسی است؛ آنچه که اردوغان اکنون مطرح کرده است و شرطی که برای اروپا گذاشته است شدنی نیست؛ زیرا کمتر از دو ماه دیگر تا پایان سال جاری میلادی زمان باقی مانده است و در این مدت زمان کوتاه بدون شک تحول خاصی در مسئله پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا رخ نخواهد داد. می‌دانیم که مذاکرات بین ترکیه و اتحادیه اروپا برای عضویت این کشور از دهه ۸۰ تاکنون ادامه داشته است. حال تصور کنید در رفراندوم مردم ترکیه بگویند صددرصد می‌خواهند به اتحادیه اروپا بپیوندند؛ در این صورت اردوغان چه خواهد کرد. درواقع ترکیه ابزاری برای تحمیل اراده خود به اتحادیه اروپا جهت پیوستن به این اتحادیه ندارد و از ابتدا نیز ترکیه با مطرح کردن یک تقاضا خواهان عضویت در این اتحادیه شده بود. در نتیجه مطرح کردن بحث همه پرسی در خصوص پیوستن یا نپیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و نظرسنجی از مردم در این خصوص یک بحث نادرست، نامعقول و غیرسیاسی است که از سوی رئیس جمهور ترکیه مطرح شده است.
در این میان بحث دیگری که مطرح است آینده مناسبات ترکیه با ایالات متحده آمریکا در زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب این کشور است. شاید ترامپ در زمان رقابت‌های انتخاباتی‌اش وعده‌ّ‌های بسیاری در خصوص ترکیه داده باشد اما باید توجه داشت که این سخنان انتخاباتی اغلب در حد وعده و شعار هستند. همچنانکه دونالد ترامپ در دوران تبلیغات ریاست جمهوری خود گفته بود که برجام را پاره خواهد کرد اما سپس گفت چنین کاری نخواهد کرد زیرا برجام یک توافق بین المللی است و امکان لغو آن وجود ندارد. بنابراین اگرچه ترامپ در زمان رقابت‌ها از این سخن گفته که آمریکا روی ترکیه بیشتر از گذشته حساب خواهد کرد، اما خیلی نمی‌توان این حرف‌ها را جدی گرفت.
از سوی دیگر ترامپ اعلام کرده که آمریکا بعد از این دیگر زیاد به ناتو اهمیت نخواهد داد اما ناتو در مقابل اصرار دارد که این سازمان به همکاری با آمریکا نیاز دارد. لذا اگر هم ترکیه ارزشی برای آمریکا داشته باشد، بیشتر در جهت موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیکی ترکیه برای آمریکاست. زمانی که آمریکا به مسئله ناتو اهمیت ندهد این مسئله به ترکیه و اروپا مربوط می‌شود. زیرا چند وقتی است که اروپا در فکر آن است تا ارتش متحد اروپایی را تشکیل دهد. چرا که آنها این احتمال را داده‌اند که ممکن است در آینده ناتو در آمریکا تضعیف شود.در این میان ترکیه نیز به ناتو احتیاج دارد اما برای ناتو، شاید ترکیه خیلی در اولویت نباشد. همچنانکه ناتو در مسئله سقوط جنگنده روسی از ترکیه حمایت نکرد در حالی که آمریکا از این کشور حمایت کرد. لذا این معادله که ترامپ بتواند مشکل اردوغان را حل و فصل کند، شدنی نیست زیرا جمهوریخواهان مخالف سیاست‌های خارجی ترکیه هستند. به ویژه آنکه ترکیه در شرایط فعلی ثبات در تصمیم گیری‌های خارجی‌اش ندارد و به دنبال تغییراتی که حزب اردوغان در داخل کشور به وجود آورده و تسویه حساب‌های شخصی نگاه غرب به این کشور کمی تغییر کرده است. بنابراین به نظر نمی‌رسد اردوغان بتواند در آینده حمایت دونالد ترامپ را به سمت خود جلب کند. ترکیه پیش از هر اقدامی باید مسائل داخلی کشورش را سروسامان دهد و سپس به سمت بهبود تعاملات جهانی گام بردارد. در گام بعدی نیز اگر ترکیه بتواند حمایت اروپا را جلب کند، آمریکا نیز به این کشور می‌تواند کمک کند.
ترکیه در شرایط متحول کنونی با هدف چانه زنی با اتحادیه اروپا برای عضویت و با ناتو برای پشتیبانی از ترکیه در مورد ایجاد یک منطقه پرواز ممنوع در نوار شمالی سوریه در مرز با ترکیه و قلمرو کردها، تمایل به همکاری با روسیه را دنبال می کند و دیدار مقامات دو کشور با یکدیگر و پیدا شدن سر و کله الکساندر دوگین نظریه پرداز اوراسیا گرایی کرملین در ترکیه نشان از آن دارد که ترکیه می خواهد از اروپا، ایالات متحده و ناتو امتیاز بگیرد. سرکوب مخالفان توسط اردوغان از سوی غرب و جوامع دموکراتیک محکوم شده است و بعید به نظر می رسد با این سرکوبهایی که بعد از خنثی کردن کودتای ماه ژوئن شاهد هستيم، آمریکا امتیازی به اردوغان بدهد یا اقدامی در تحویل گولن انجام دهد. همچنين بنا بر وصیت پطر کبیر، استانبول باید به روسيه منضم و تنگه های بسفر و داردانل در مالکیت روس ها باشد؛ اين مسئله از منظر ترکهای ملی گرا مورد تایید نیست و شبهه برانگیز دیده می شود. در نتيجه ذاتا روابط ترکها با روسها سوال برانگیز است و بیشتر یک تاکتیک برای هر دو طرف در برابر غرب است و قابل اتکا نیست.
