الوقت - در نشستی که با عنوان " تاثیر مناسبات ایران و روسیه برآینده نظام بین الملل" روز شنبه، ششم شهریور ماه، با حضور کارشناسان مسائل منطقه و برخی اصحاب رسانه به میزبانی موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور برگزار شد؛ مهمانان ضمن بیان دیدگاههای خود پیرامون موضوع روابط راهبردی میان روسیه و ایران به ایراد سوالاتی در این باره پرداختند.
به گزارش الوقت، در این نشست دکتر سعدالله زارعی، مسئول موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور به همراه دکتر شعیب بهمن، کارشناس مسائل اوراسیا به تحلیل روابط ایران و روسیه و تاثیرات احتمالی آن بر اینده نظام بین الملل پرداختند.
در ابتدای این نشست دکتر زارعی با تببین اوضاع منطقه و توجه به شرایط نظام بین‌الملل، روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه را در راستای حرکت به سمت راهبردی شدن ارزیابی کردند. موضوعی که در نگاه وی زمینه تغییرات عمده منطقه‌ای در ارتباط با بحران سوریه و حتی فراتر از آن در روابط ایران با ترکیه، چین، هند و سایر بازیگران منطقه‌ای و جهانی خواهد شد. این کارشناس مسائل خاورمیانه در همین ارتباط گفت: " ما در شرایط ویژه ای به سر می بریم. اینکه در منطقه ما قدرت‌ها و نیروهایی تلاش می کنند با دست یازیدن به یک جبهه و یا گروه سیاسی تصمیمات خود را اعمال و منافع خود را پیگیری کنند نشان دهنده تحول کیفی استراتژیکی در مسائل بین المللی و خصوصا مسائل منطقه ما است."
وی گفت: در گذشته آمریکایی‌ها وقتی می خواستند در باره منطقه تصمیمی اتخاذ کنند به تنهایی این تصمیم را اتخاذ و اجرا می کردند و با هیچ کشور منطقه ای و بین المللی هم هماهنگ نمی کردند اما امروز همین آمریکایی ها برای اینکه سیاست های خود را در خاورمیانه پیگیری کنند خود را نیازمند هماهنگی با دیگران و تشکیل جبهه می دانند.
زارعی تصریح کرد: این نشان می دهد که ما در منطقه با یک تحول کیفی در همه سطوح از جمله سطح امنیتی مواجه هستیم و لذا چنین شرایطی برای ایران هم می تواند فرصت تعریف شود هم تهدید. اینکه تهدید تفسیرش کنیم یا فرصت بستگی دارد به اینکه ما چگونه ظرفیت های منطقه ای را برای تحقق اهداف استراتژیک جمهوری اسلامی ایران پای کار بیاوریم.
وی در ادامه با اشاره به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای دولت در خصوص ماهیت دفاعی موشک اس 300 و هجمه غربی ها به ایران در این خصوص و اینکه معلوم است غربی ها برای ناامن کردن ایران برنامه دارند افزود: جمهوری اسلامی ایران علاوه براینکه باید به تقویت توان دفاعی و قدرت ملی خود بیفزاید در عین حال باید به سمت شکل دادن یک سیستم همگرایی با حضور و مشارکت یک قدرت منطقه ای خود حرکت کند. باتوجه به اینکه بیشتر کشورهای منطقه ای همگرا با آمریکا هستند و در بازیهای منطقه ای در یک قاعده مشخص بازی می کنند نظیر عربستان و اردن و... بنابراین ما در بحث همگرایی منطقه ای جهت ایجاد ثبات نمی توانیم به این کشورها که بنیادا با ما تعارض دارند نگاه کنیم چون اینها با ما قابل جمع نیستند و لذا باید به کشورهایی نگاه کنیم که در خمیر مایه آنها عناصری وجود دارد که ما با نگاه به این عناصر می توانیم به یک همکاری جمعی فکر کنیم.
زارعی افزود: با توجه به ظرفیت های بالقوه و بالفعل ما به روسیه، هند، چین و ترکیه می توانیم یک همچین نگاهی داشته باشیم و این چشم اندازی است که پیش روی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. در این بین روسیه آمادگی بیشتر و بالفعلی دارد که با ما به یک همگرایی و همکاری منطقه ای دست پیدا کند. ایران و روسیه دارای دغدغه های مشترک، دشمن مشترک، مصالح و منافع مشترک و دوستان مشترک هستند بنابراین با لحاظ ملاحظاتی می توانند مقدمات یک همکاری دراز مدت را باروسیه ایجاد کنند.
وی در خصوص موانع این همکاری بین ایران و روسیه هم اشاره کرد و گفت: هم در روسیه کسانی وجود دارند که به بد بینی روابط میان دو کشور ایران و روسیه دامن می زنند و هم در ایران چه بیرون از سیستم و چه درون سیستم کسانی هستند که دائما بر روی نکته های منفی روابط ایران و روسیه تکیه می کنند و بر بی اعتمادی دامن می زنند که در هردو یک نگاه تاریخی وجود دارد. در روسیه تصویری که از ایران وجود دارد به این صورت است که ایران را کشوری وابسته به غرب می دانند و تصویری که در ایران از روسیه ارائه می شود نگاهی تاریخی است و بیشتر مناسبات ایران و روسیه در دوران تزاری و موضوعاتی چون عهد نامه های ترکمانچای و گلستان را یاد اوری می کنند. اینها منطق تاریخی است که بر واقعیت منطقه سایه انداخته است .
این در حالی است که باید یک نکته مهم را فراموش نکنیم و آن اینکه این نگاه که ایران و روسیه باید یک رابطه راهبردی داشته باشند نگاهی نیست که متعلق به امروز باشد و از قبل این تلاش ها وجود داشته است البته باید تاکید کرد که روابط راهبردی دارای یک وضعیت رو به اشتداد است ومثل هر موجود زنده دیگری یک نقظه ضعف و نقطه تکامل دارد یعنی یک رابطه راهبردی به این صورت است که در عین اینکه دو کشور اختلافاتی بر سر یک سری مسائل دارند می توانند برسر یک سری مسائل مشترک به رابطه راهبردی برسند و لازم نیست که برای راهبردی کردن روابط حتما همه مسائل مورد اختلاف با روسی ها را حل کنیم.
زارعی با تاکید بر مناسبات ایران و روسیه در حوزه اقتصادی و انرژی اظهار کرد: اقتصاد روسیه و ایران به یکدیگر پیوند خورده است به خصوص در حوزه انرژی ما شاهد همکاری دو کشور هستیم. ازسمتی دیگر در خصوص اوپک گازی مسکو و تهران یکی از عناصر تعیین‌کننده این محور هستند. لذا همکاری‌های ایران و روسیه و توافقات فی‌مابین می‌تواند موقعیت ما را در حوزه انرژی تغییر دهد. حدود یک‌ماه پیش هم هیاتی روسی به ایران آمد و سوال‌هایی درباره همکاری دو کشور از مقام‌های ایرانی داشتند که در آنجا به بسیاری از مسائل مهم در این خصوص اشاره شد.
او در تشریح ورود روس‌ها به پایگاه هوایی نوژه همدان با ذکر این نکته که مسئله مذکور می‌بایست توسط رسانه‌های ما به صورت قوی منعکس می‌شد، گفت: در خصوص نوژه و ورود نظامی روس‌ها به این پایگاه هوایی آنها برای انجام عملیات ایمن و امن و بمباران مواضع تروریست‌ها در سوریه این مسئله را کلید زدند که البته توافق‌هایی هم از گذشته تا چند ماه پیش وجود داشته است، به‌گونه‌ای که خبر اولیه آن پس از آنکه روس‌ها بر علیه مواضع تروریست‌ها عملیات هوایی انجام دادند و در آن حدود ۲۰۰ نفر از تروریست‌های داعش به هلاکت رسیدند بعد از حدود ۱۲ ساعت منتشر شد که منجر به واکنش آمریکایی‌ها شد. دلیل اینکه گفته می‌شود چرا خبر عملیات روس‌ها و حضور آنها در خاک ایران با تاخیر منتشر شد باید بگوییم که ملاحظاتی در این بین مدنظر بوده است که البته پس از انتشار این اخبار از سمت روس‌ها گلایه‌هایی به مسکو ازسمت تهران ارائه شد. باید قبول کنیم که کشور ما در انتشار و پوشش این مدل از اخبار تا حدود زیادی مثبت عمل نکرد. علاوه بر آن باید بدانیم که اکثر رسانه‌های کشور ما توجهی به اخبار خارجی و حوزه بین‌الملل ندارند به عبارتی دیگر اگر یک واقعه‌ای در حوزه داخلی و با هر جنس و محوری اتفاق بیفتد، رسانه‌ها تا انتهای آن خبر را پیگیری می‌کنند اما در حوزه خارجی و بین‌الملل هیچ گونه رغبت و فعالیتی که بتواند در سطح جهان تاثیرگذار باشد ازسمت رسانه‌های ما دیده نمی‌شود و اساساً رسانه‌ها در حوزه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و پوشش اخبار خارجی ضعف دارند که این برای کشور ما مشکل‌ساز خواهد شد.
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه یادآور شد: آنچه که بین تهران و مسکو صورت گرفت یک توافق نظامی بود و طبیعتاً سطح حساس این توافق به قدری بالا بود که باید در خصوص انتشار اخبار خویشتن‌داری صورت می‌گرفت و باید بدانیم که این پرونده خارج از عرف جمهوری اسلامی ایران نبود علاوه بر آن باید بگوییم که عده‌ای در داخل کشور دچار سوءتفاهم شدند و نگاه آنها بیشتر به متمایل به غرب است. لذا به این دلیل علیه این رابطه سخن گفتند.
در این نشست همچنین کارشناسان به بیان سولات و ارزیابی‌های خود پیرامون راهبردی شدن روابط ایران و روسیه پرداختند. خبرنگار الوقت در همین ارتباط به طرح این پرسش پرداخت: "با توجه به اینکه راهبردی شدن روابط ایران و روسیه بر مبنای ایجاد تهدیدات مشترک برای دو طرف در عراق و سوریه می‌باشد؛ پس از رفع این تهدیدات در منطقه، با وجود برخی اختلافات سنتی در رویکرد‌های ایران و روسیه، آیا می‌توان انتظار تداوم روابط راهبردی میان ایران و روسیه را داشت؟ در حقیقت چشم انداز روابط راهبردی ایران و روسیه پس از رفع بحران تروریستی مشترک در عراق و سوریه چگونه ارزیابی می‌شود؟"
خبرنگار الوقت همچنین در سوال دیگری عنوان کرد؛ "از آن جا که روابط راهبردی روسیه و ایران در دوره پوتین احیا شده است؛ در دوران پس از پوتین این روابط راهبردی به کدام سو خواهد رفت؟ به عبارت دیگر نگاه دیگر احزاب و سایر گروه‌های سیاسی موجود در روسیه به روابط راهبردی ایران و روسیه چگونه است؟"
در پاسخ به سوالات خبرنگار الوقت، شعیب بهمن به موضوع نوع نگاه طیف های سیاسی روسیه به موضوع رابطه ایران و روسیه پرداخت و گفت: برخی ها معتقدند که با رفتن اقای پوتین از قدرت این رابطه هم پایان خواهد یافت و لذا امیدی به برقراری یک رابطه استراتژیک میان تهران و مسکو نیست براین اساس معتقدم نهادینه شدن رابطه میان ایران و روسیه باعث می شود که این تصمیم قائم به فرد نباشد.
وی در توصیف نگاههای مختلف به رابطه ایران و روسیه در درون این کشور هم گفت: در حال حاضر طیف های متعددی در درون روسیه وجود دارند که نگاهشان به رابطه میان تهران و مسکو متفاوت است از جمله اوراسیا گراهای روسی هستند. این جریان معتقد است که روسیه تنها یک کشور اروپایی نیست بلکه باید به کشورهای آسیایی هم در سیاست خارجی اش اهمیت دهد. الکساندر دوگین از جمله این جریان است که حامی گسترش روابط میان ایران و روسیه است.
بهمن ادامه داد: طیف دوم ملی گراها هستند این طیف هم معتقدند که روسیه باید دیدگاه روس از منظر منافع ملی را پیگیری کند و لذا براین باورند که اگر منافع ملی روسیه اقتضا کند باید وارد عمل شد و با ایران روابط استراتژیک ایجاد نمود.
این کارشناس ارشد مسائل اوراسیا گفت: طیف چپگراها در روسیه نیز هستند که حامی ایده کمونیست ها هستند . این طیف مخالف غرب و آمریکا و در تعارض با این دو خود را تعریف کرده است. طرفداران این طیف با ایران خوب هستند چون معتقدند ایران در مقابل سلطه آمریکا ایستاده است.
طیف چهارم در روسیه از دید شعیب بهمن طیف غرب گرا است. این طیف توجه زیادی به سیاست های یورو آتلانتیکی دارد و معتقدند روسیه در جغرافیای کشورهای اروپایی تعریف شده است بنابراین باید سیاست های خود را با اروپایی ها هماهنگ کند. حضور و نگاه روسیه در شرق و خاورمیانه اساسا جایگاهی در نگاه این طیف ندارد.
وی تصریح کرد: طیف چهارم یعنی غرب گراها به نسبت سه طیف قبلی وزن و جایگاه اثر گذاری در درون روسیه ندارد بنابراین می توان پیش بینی کرد که رابطه ایران و روسیه در مرحله پوتین و حتی پسا پوتین تغییر نکند و ایران از جایگاه خاصی در سیاست خارجی روسیه برخوردار باشد.
بهمن روسیه را مهمترین شریک استراتژیک ایران دانست و گفت: ایران و روسیه در محورهای متعددی با هم همکاری مشترک دارند که از جمله مهمترین این محورها انرژی و مبارزه با تروریسم است.
به گفته بهمن ایران و روسیه جزو بزرگترین دارندگان ذخایر نفت و گاز در جهان هستند و به نظر می رسد که دوکشور به رغم رقابتی که دارند قابلیت همکاری مشترک با هم را دارند. هر دو کشور در خصوص کاهش قیمت نفت، عربستان و آمریکا را متهم می کنند و معتقدند که عربستان با اتخاذ چنین تصمیمی تلاش داشت بر تصمیم روسیه در قبال سوریه تاثیر بگذارد.
