الوقت- شورای عالی امنیت ملی تركیه برای بررسی وضعیت این كشور بعد از كودتا، دیروز عصر جلسه‌ای برگزار كرد تا با اتخاذ تصمیماتی، برای همیشه راه بازگشت و نفوذ دوباره عناصر وابسته به فتحالله گولن را كه متهم به رهبری كودتاست، ببندد. شهردار استانبول گفته كه برای كودتاگرانی كه در كودتای نافرجام به هلاكت رسیده‌اند، قبرستان ویژه‌ای تحت عنوان «قبرستان خائن به وطن» می‌سازیم و اجازه نخواهیم داد، جنازه این افراد حتی در گورستان‌های گمنام‌ها نیز دفن شود. رسانه‌های تركیه می‌گوید طی كمتر از پنج روز بعد از كودتا نزدیك به 60هزار كارمند و نظامی در بخش‌های مختلف بازداشت یا از كار بركنار شده‌اند. رجب طیب اردوغان در آخرین اقدام، حكم اخراج بیش از 1500 رئیس و مدیر دانشگاه‌ها و دانشكده‌های مختلف تركیه را صادر و مجوز تدریس 21 هزار معلم مدارس خصوصی را لغو كرده است. روزنامه «دیلی صباح» گزارش داد كه 30 عضو ارشد پارلمان تركیه نیز به دلیل اتهام همكاری با گولن در طراحی كودتا اخراج شده‌اند.
همچنین سازمان نظارت بر رسانه‌های تركیه روز سه‌شنبه مجوز ۲۴ كانال رادیویی و تلویزیونی را كه متهم به تماس با فتحالله گولن هستند لغو كرد. دولت رجب طیب اردوغان حتی انجام مراسم مذهبی تدفین را برای سربازانی كه در كودتای نظامی شركت داشتند، ممنوع اعلام كرده است. نكته قابل توجه اینكه، اردوغان برای پوشش دادن به چنین فضایی، مداخلات خارجی در این كودتا را نیز برجسته‌سازی می‌كند. ابراهیم قره‌گل، سردبیر روزنامه راست‌گرای ینی شفق، مقصر آشوب و بلوای اخیر را واشنگتن اعلام كرده و تمام شخصیت‌هایی را كه دولت ادعا می‌كند پشت این كودتا بوده‌اند، منزه از گناه دانسته است. وب‌سایت ویكی‌لیكس در واكنش به موج گسترده بازداشت‌ها در تركیه و عملیات پاكسازی كه آنكارا پس از كودتای نافرجام اخیر در پیش گرفته، اقدام به انتشار حدود 300 هزار ایمیل كرد كه مدعی است به حزب متبوع رئیس‌جمهور تركیه تعلق دارد. تركیه این وب‌سایت را در شبكه اینترنت ملی فیلتر كرد. به گزارش ایسنا، تازه‌ترین این ایمیلها به تاریخ ششم ژوئیه سال جاری (16 تیر) برمی‌گردد و قدیمی‌ترین آنها به سال 2010 تعلق دارد. ویكی‌لیكس ضمن اعلام اینكه این ایمیلها را یك هفته پیش از كودتای نافرجام روز جمعه جمع‌آوری كرده تأكید كرده است: ویكی‌لیكس در واكنش به پاكسازی سراسری در تركیه پس از كودتا به انتشار این ایمیلها ادامه می‌دهد.
چیزی كه به ابهامات دامن زده، گسترده‌تر شدن انتشار اطلاعاتی است كه نشان می‌دهد دولت تركیه از قبل اطلاعاتی درباره وقوع كودتا دریافت كرده است. در تازه‌ترین مورد، دیروز منابع خبری گزارش کردند كه دستگاه اطلاعات تركیه چند روز قبل از وقوع كودتا «هشدارها و اطلاعات مفیدی» را از فرانسه در این باره دریافت كرده بود و همین مسئله به ناكام گذاشتن كودتا كمك كرد. به گفته منابع، این اطلاعات دست كم دو روز قبل از ساعت صفر كودتا به دست تركیه‌ای‌ها رسیده بود. این اطلاعات ساعت وقوع كودتا را مشخص نكرده بود اما چارچوب كلی آن را مشخص كرده بود، در نتیجه مقامات تركیه اقداماتی را به صورت محرمانه اتخاذ كرده و كودتا را ناكام گذاشتند. این منابع تأكید كردند: هرچند اطلاعات فرانسه برای مقامات تركیه غافلگیركننده بود اما آغاز كودتا برای آنها غافلگیركننده نبود. دستگیری‌های بی‌سابقه و گسترده در تركیه با واكنش ناظران بین‌المللی مواجه شده است. سازمان ملل دولت تركیه را ترغیب كرده به حاكمیت قانون احترام بگذارد و حقوق بشر را پاس بدارد. مارتین شولتس، رئیس پارلمان اروپا نیز تركیه را به «انتقام گرفتن» از مخالفان و منتقدان متهم كرده است. نوام چامسكی، زبان‌شناس و تحلیلگر سیاسی برجسته امریكایی هشدار داده كه سیاست‌های اردوغان در مسیر خطرناكی حركت می‌كند؛ «مسیر سركوب شدید و افزایش خودكامگی.»
استرداد گولن
دولت تركیه از همان ابتدا انگشت اتهام را به سوی فتحالله گولن گرفت كه در امریكا سكونت دارد. بنعالی ییلدیریم، نخست وزیر تركیه روز سه‌شنبه در سخنرانی خود در مقر پارلمان گفت: تركیه جنبش فتحالله گولن را ریشه‌كن می‌كند تا كودتاچیان نتوانند بار دیگر به مردم تركیه خیانت كنند. وی اعلام كرد كه درخواستی رسمی به دولت امریكا برای استرداد فتحالله گولن، چهره اپوزیسیون تركیه ارسال شده است. جاش ارنست، سخنگوی كاخ سفید ضمن تأیید دریافت اسناد مربوط به تقاضای استرداد گولن خاطر نشان كرد: «وزارت دادگستری و وزارت امور خارجه امریكا این درخواست را مطابق با قرارداد استرداد میان دو كشور بررسی خواهند كرد. از سوی دیگر، فتحالله گولن ضمن رداتهام دست داشتن در تلاش برای كودتا در تركیه از واشنگتن خواست با درخواست آنكارا برای تحویلش مخالفت كند.
مسكو؛ اولین مقصد اردوغان
اولین سفر اردوغان پس از كودتا روسیه اعلام شده است. «دیمیتری پسكوف» سخنگوی كاخ كرملین اعلام كرد، «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه در 10 روز نخست ماه آگوست با «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری تركیه در روسیه دیدار می‌كند. پسكوف در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: تداركات دیدار پوتین و اردوغان در حال حاضر از طریق كانال‌های دیپلماتیك در حال انجام است. ما توافق كرده‌ایم كه این نشست در 10روز نخست ماه آگوست در روسیه برگزار شود. مكان و روز دقیق آن به زودی اعلام خواهد شد.
محمد بابایی
