الوقت- دوستی امروزآمریکا و عربستان دیگر همچون دوران طلایی دو دهه پیش نیست، دورانی که شاهزاده هایی همچون بندر بن سلطان وزیر اسبق اطلاعات عربستان معروف به بندر بوش پا را از حوزه سیاست رسمی فراتر گذاشته و روابط گرم خصوصی میان سران دو کشور به نحو احسن وجود داشت . به عبارتی در گذشته این دو کشور در حوزه اقتصادی، سیاسی، و نظامی با هم مشارکت گسترده ای داشتند.
در گذشته نزدیک نیز عربستان در ائتلاف آمریکایی به اصطلاح علیه داعش و تروریسم در سوریه شرکت کرد، تا نمادسازی شود که این طرح تنها یک برنامه غربی نیست. در مقابل آمریکا نیز حمایت های اطلاعاتی و تجهیزاتی برای سعودی ها در جنگ علیه یمن فراهم کرد.
اما به مرور و با گذشت زمان، اختلافات به تدریج رساتر شد و منتهی شد به اینکه اوباما عربستان را " دوست کذایی ما" بخواند. بخشی از این مسئله به دلیل این است که تحت سلطه ملک سلمان، عربستان دریافته است که دولت اوباما برای درگیر شدن در نزاع خاورمیانه بی میل است.
تفاوت های زیادی میان عربستان و ایالات متحده وجود دارد: پرونده هسته ای ایران، حمایت مالی سعودی از تروریست ها، تایید اخوان المسلمین توسط اوباما، اقدامات سعودی در جنگ یمن، رژیم اسد در سوریه، کمک سعودی ها به تروریست های 11 سپتامبر و القاعده و تاسیس مدارسی با آموزه های وهابی در سراسر دنیا به ویژه کشورهای فقیر، همه موضوعات مورد بحث دو طرف است. بالاتر از همه اینها توافق هسته ای میان ایران و غرب و تعهدات آمریکا برای لغو تحریم هاست که موجب هراس سعودی ها شده و از این روی است که سعودی ها می خواهند نقش قاطع تری در منطقه بازی کنند.
به واقع رئیس جمهورآینده آمریکا باید تصمیم بگیرد که آیا عربستان همچون گذشته می تواند دوست آمریکا و غرب بماند یا نه، کشوری که خانه و زادگاه وهابیسم است. اخیرا فشارها در آمریکا برای انتشار ۲۸ صفحه منتشر نشده از گزارش رسمی کنگره آمریکا درباره همدستی رسمی احتمالی عربستان در حملات ۱۱ سپتامبر افزایش پیدا کرده است. اسنادی که افشای آن دولت را برای ارتباط با عربستان سعودی، به شدت تحت فشار قرار خواهد داد. از سوی دیگر عربستان اخیرا دولت آمریکا راتهدید کرد که اگر کنگره طرحی را در ارتباط با 11 سپتامبر علیه عربستان تصویب کند، دارایی های خود در این کشور را به فروش خواهد رساند.
اگرچه دولت اوباما بیش از 95 میلیارد دلار به عربستان سعودی، سلاح فروخته است اما اختلافاتی هم میان آنها وجود دارد. در واقع بحث برانگیزترین موضوع مورد اختلاف میان این دو صدور وهابیسم از این کشور است که اصلی ترین تغذیه کننده گروه های افراطی حال حاضر خاورمیانه است. انتقاد دیگر از سوی گروه های حقوق بشری و عدم پایبندی عربستان سعودی به استانداردهای رفتار بین المللی است که حمله به یمن این ادعا را برجسته می سازد.
اما از سویی، به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت در جهان، عربستان بسیاری از شرکای تجاری آمریکا در شرق دور را تغذیه می کند. در عین حال عربستان سعودی بعد از دهه 70 میلادی با دستگاه تبلیغاتی خود در سراسر جهان توانسته است تا بر افکار مسلمانان تاثیر بگذارد تا حدی که بسیاری از آنان به غلط می پندارند که تقدس دو شهر مقدس مکه و مدینه به حاکمان آن نیز انتقال می یابد. حتی در موارد بحرانی می تواند بر بازیگران منطقه ای برجسته همچون مصر، به پشتوانه کمک چند میلیارد دلاری به رژیم آن موثر عمل کند.
در واقع اتحاد با عربستان فرصت نفوذی را در اختیار آمریکا قرار می دهد که در صورت فقدان آن، امکان پذیر نخواهد بود. به نظر می رسد که سناریو "بد خلقی" بر روابط این دو متحد قدیمی حاکم است و مسیر را برای دوستی های جدید فراهم می کند. البته عربستان طرح جدید اقتصادی2030 خود را مطرح کرده و احتمال دارد تا به سراغ دوستان جدید از جمله چین برود. عربستان سعودی به سرمایه گذاری بیشتری نیاز دارد ودرعین حال بیشترین فراهم کننده نفت چین است. کمپانی های نفتی چینی هم با آرامکو در زمینه تاسیس پالایشگاه ها همکاری دارند و چند شرکت ساخت و ساز نیز در ساخت راه آهن حرمین که مکه و مدینه را به هم ارتباط می دهد، فعال هستند.چین بزرگترین شریک تجاری عربستان است.
به طور کلی هشت دهه روابط عمیق واشنگتن_ریاض با تغییرات مواجه شده است. هرچند که این دو کاملا پیوندهای خود را از میان نبرده اند، اما پیوندهای عمیق و استراتژیک میان آن دو، تحت شرایط در حال تغییر است.
آمریکا نمی تواند کاملا عربستان را رها کند، چرا که موجب ایجاد شکافی میان این کشور و دولت های حوزه خلیج فارس خواهد شد که با حضور چین و روسیه پر خواهد شد، بنابراین ریسک این اقدام بالاست. پویایی های روابط واشنگتن ریاض در حال تغییر است و در آینده نزدیک نیز بیشتر تغییر خواهد کرد به نحوی که عربستان به سراغ باز تعریف روابط خود با روسیه رفته است. در واقع روابط بهتر با روسیه به ریاض اجازه خواهد داد تا با فشارهای آمریکا به نحو بهتری مقابله نماید. ولی یقینا بعد از انتخابات جدید آمریکا همچنان به عنوان یک کارگزار تسهیل کننده منافع ، به عربستان خواهد نگریست اما سیر تغییرات ایجاد شده در روابط دو طرف همچنان ادامه دارد.
فاطمه جلیلیان
