الوقت- طی سال‌های اخیر، جریانی در ترکیه رشد کرده که اگر چه خود را وامدار اندیشه‌های سعید نورسی عالم برجسته ترک می‌داند، اما از جهات گوناگون به ارائه الگویی نوین پرداخته است. این جریان که عموماً با نام رهبر آن فتح‌الله گولن آمیخته است، تحت عناوینی همچون جماعت خدمت، جریان نورچی و جماعت گولن نیز شناخته می‌شود. این جریان نه تنها در ترکیه نوین به عنوان یکی از جریان های مهم شناخته شده، بلکه در سطح منطقه نیز جریانی تاثیرگذار محسوب می شود و طی سال های گذشته، رشدی فزاینده در مناطقی همچون بالکان، آسیای مرکزی و قفقاز، افریقا و حتی امریکا داشته است.
درباره این جریان، دیدگاه‌های کلان مختلفی وجود دارد. به نحوی که برخی جریان گولن را جریان بومی می دانند که از بطن جامعه و اعتقادات مذهبی مردم ترکیه برخاسته است و برخی دیگر نیز آن را جریانی وارداتی تلقی می‌کنند که توسط امریکا و سایر کشورهای غربی مورد حمایت قرار گرفته است.
باید توجه داشت که فتح الله گولن در ترکیه به شخصیت افسانه ای تبدیل شده که حضور، نفوذ و سایه وی و جماعتش در محیط و فضای کلیه اماکن سیاسی، نظامی و امنیتی ترکیه سایه افکنده و وابستگی این جماعت و التزام آن به احکام اسلامی و سیاست های آن بطور واضح و شفاف مشخص نیست. در واقع این جریان به رغم تعدد و تنوع حوزه های فعالیتش، همچنان ناشناخته و مبهم به نظر می رسد و بسیاری از صاحب نظران چه در داخل و چه خارج از تركیه، نسبت به مقاصد و نیات دراز مدت این جریان اظهار بی اطلاعی می كنند. به نحوی که هیچ کس از میزان قدرت مالی و تعداد طرفداران این جریان اطلاع درستی ندارد و معلوم نیست نفوذ گولن در دستگاه های کلیدی دولتی تا چه حد است و در صورت احراز قدرت بیشتر، چه خط مشی را پیش خواهد گرفت.
در این میان اگر چه گولن درباره اختلافات خود با اردوغان گفت که حزب حاکم ترکیه (حزب عدالت و توسعه) سعی داشت جنبش ما را قوی‌تر از آنچه که هست نشان دهد و به این ترتیب مردم را بترساند، اما واقعیت این است که جنبش خدمت در ترکیه پیروان زیادی دارد و برخی از این افراد در نهادهای قدرت، از پلیس و سرویس‌های مخفی گرفته تا دستگاه قضایی و خود حزب عدالت و توسعه، پست‌هایی کلیدی دارند.
در واقع به نظر می رسد در حال حاضر، نسلی از هواداران گولن در حکومت، رسانه‌ها و عرصه تجارت ترکیه به موقعیت‌های مهمی دست پیدا کرده باشند. به‌نحوی که این نفوذ فزاینده داخلی در پلیس، دستگاه قضایی، تلویزیون دولتی و دیگر بخش‌های نظام دیوانی ترکیه گسترش یافته و برای اردوغان دردسرساز شده است. به همین دلیل نیز اردوغان که می‌خواهد با اقتداری آهنین بر کشور حکمرانی کند، طرفداران جنبش خدمت در داخل حکومت را به توطئه‌چینی برای انجام کودتا علیه دولت متهم می‌کند. به همین دلیل نیز هر چه روند برچیده شدن نفوذ دولت پنهان در ترکیه تکمیل تر شد، نشانه های بروز اختلاف ین دو جریان آشکارتر گردید. اختلافات پنهانی دو طرف باعث شد كه نمود عینی آن در مباحثی همچون بستن مدارس گولن در تركیه، افشای فساد مالی، تهدیدهای اردوغان و گولن نسبت به یكدیگر و... بروز نمایند.
در حال حاضر به رغم آنکه جماعت گولن بصورت مقطعی آسیب دیده و تضعیف شده است، ولی در دراز مدت قدرت آن در قالب حاکمیت احیا خواهد شد. به عبارتی جماعت گولن با تمام امکانات آموزشی، رسانه ای و تجاری اش، هنوز توان لازم برای شروع یک رقابت پر شدت با حزب حاکم عدالت و توسعه به رهبری اردوغان را ندارد، اما با توجه به اینکه از یک سو این حزب در گرو مدیریت کیش شخصیتی اردوغان است و از سوی دیگر عوامل منطقه ای و بین المللی نیز بر موفقیت و ناکامی آن تاثیر می گذارد، لذا به نظر می رسد درچشم انداز نه چندان دور، مجددا جریان گولن خود را بازسازی می کند و از قدرت مطلوبی برای رویارویی یا تعامل با حزب عدالت و توسعه برخودار می شود.
بر این اساس در حالی كه هم‌اكنون دو طرف به تقابل و رقابت آشكار با یكدیكر می‌پردازند و پیش‌بینی می‌شود این رقابت در آینده نزدیك هم ادامه پیدا كند، اما به نظر می‌رسد در درازمدت هیچ یك از طرفین قادر به حذف طرف مقابل نباشد. زیرا تركیه همچنان در بافت اجتماعی خود شاهد رگه‌های سنتی اجتماعی نظیر طریقت‌گرایی است و این مسأله می‌تواند موجب بقای هر دو طرف شود. البته باید توجه داشت كه سیاست‌ورزی جماعت گولن مبتنی بر حضور در بطن جماعه و سیاست‌ورزی حزب عدالت و توسعه مبتنی بر حفط و تداوم قدرت دولتی است. بنابراین هریك در حوزه خاص خود همچنان باقی خواهند ماند و قادر به حذف دیگری نیستند. علاوه بر این ممكن است هر دو طرف در مقاطعی به همكاری نزدیك با یكدیگر نیاز داشته باشند. به خصوص كه در شرایط فعلی، تحركات اجتماعی زیادی نظیر تحولات كردی، بیداری علویان، بازبین‌نگرهای طریقتی، قدرت‌طلبی سكولارها و... در جامعه تركیه در حال جریان است و هر یك از آنها می‌تواند یكبار دیگر منافع حزب عدالت و توسعه و جریان گولن را به یكدیگر نزدیك نماید.
