الوقت- 6 ماه پیش هنگامی که روسیه وارد خاک سوریه شد، روس‌ها می دانستند که اولین مداخله نظامی آنها بعد از سقوط شوروی می تواند پاشنه آشیل آنها شود و یا موجب احیای چهره جدیدی از قدرت روسیه در جهان شود. اما عمل گرایی روسیه موجب شد تا اهداف عمده این اقدام معقولانه، با مقیاسی کم و بر اساس محدودیت های موجود باشد. بنابراین سوریه به باتلاقی برای این کشور تبدیل نشد.
اگرچه به اعتقاد بسیاری، دستور پوتین مبنی بر عقب نشینی بخشی از نیروهای اعزامی روسی، عجیب و نا‌به‌هنگام به نظر می رسد، اما مقایسه بین شرایط فعلی و 6 ماه گذشته اثبات خواهد کرد که روسیه به اهداف خود رسیده است. در واقع هدف اصلی روسیه، حفظ موضع استراتژیک این کشور و تضمین حضور خودش در محیط امنیتی و سیاسی سوریه است و برای دستیابی به این هدف گاه جنگ و گاه توقف جنگ و شروع پروسه صلح می تواند موثرترین گام برای ایجاد موقعیت مناسب باشد.
6 ماه پیش پروسه پیشروی ها مقبول روسیه نبود و در آن زمان مخالفان دست بالا را داشتند و طبیعتا گفت وگوهای صلح نمی توانست مفید باشد چه برای سوریه و چه برای روسیه.
در آن شرایط تصمیم تاریخی پوتین برای ورود به سوریه وضعیت را تغییر داد. البته روس ها در آن زمان به مقابله با داعش اشاره کردند اما مهم ترین هدف آنها تغییر معادلات به نفع سوریه بود و این هدف هم حاصل شد. اما پشتیبانی روس ها هم بدون محدودیت نبود و به عبارتی دولت روسیه نمی خواست تا دولت مرکزی سوریه بازی را با ابزار نظامی پایان بخشد. به عبارت بهتر روسیه جنگ را ابزار و نه هدف می بیند و شاید به این دلیل بود که درست در روز بعد از دور جدید گفت و گوهای صلح سوریه، پوتین عقب نشینی نیروهایش را از سوریه اعلام کرد.
این حقیقت که دولت سوریه باید در گفت و گوهای صلح مدنظر قرار گیرد از دستاوردهای روسیه است، چرا که می تواند زمینه ساز تنظیم یک توافق متعادل و متوازن باشد. از سوی دیگر خروج روسیه می تواند تاثیر مثبتی بر روابط این کشور با گروه های مخالف داشته باشد و این مسئله گزینه های بیشتری برای مسکو جهت ایفای نقش بیشتر در این کشور قرار دهد.
درواقع ابزارهای آونگ مانندی که روسیه در مورد قضیه سوریه در اختیار دارد، به این کشور کمک کرد تا به نقطه محوری تحولات سوریه تبدیل شود و این دقیقا هدف استراتژیک کرملین بود. خروجی دیگر عملیات های روسیه نمایش قدرت این کشور به عنوان یک بازیگر بزرگ بین المللی بود. بدون شک خاطره عملیات های روسیه در اذهان مردم منطقه خواهد ماند و این می تواند بر محاسبات کشورها در مسائل و بحران های دیگر مهم باشد.
اگر به عملیاتهای غرب در لیبی برای سقوط قذافی توجه کنیم، می بینیم که روسیه در آن عملیات ها، خود را دورافتاده از قدرت های غربی و آمریکا دید و قطعنامه ای که به تصویب رسید کاملا به نفع غرب بود. اما در مورد سوریه، روسیه تصمیم گرفت تا به جای شرکت در بازی طراحی شده غرب، بازی خود را طراحی کند و پیش ببرد.
البته باید عوامل دیگری را مدنظر قرار داد، همچون افزایش خطرات و تهدیدات امنیتی در مرزهای روسیه و یا برآمدن انواع گروه های افراطی در آسیای میانه. از سوی دیگر مشکلات اقتصادی و کسری در مبادلات خارجی روسیه عاملی بود که می توانست روس ها را برای فعالیت کوتاه مدت نظامی در سوریه ترغیب کند. سوریه در حال حاضر سرزمین متغیری است که هر روز اتفاق جدیدی می تواند به خود ببیند بنابراین غیرممکن هم نیست تا این تصمیم روسیه دچار تغییراتی شود، آن هم با درنظر گرفتن این نکته که روسیه دو پایگاه نظامی، یکی در طرطوس و دیگری در حمیمیم دارد، که می توانند راه را برای اقدامات نظامی بیشتر روسیه در آینده هموار کنند.
از سوی دیگر مقامات روس تاکید دارند که در اوج قدرت و با توافق دولت مرکزی سوریه ازاین کشور خارج می شوند تا نشان دهند که هیچگونه شکستی صورت نگرفته است و پیش بینی های آمریکا مبنی بر گیر افتادن روسیه در باتلاق سوریه، غلط از آب درآمده است.
البته 1500 سرباز روس در کنار شمار محدودی از تانک ها و تجهیزات موشک های دفاعی زمین به هوا باقی خواهند ماند که نیروی تهاجمی محسوب نمی شوند، تا از دستاوردهای روسیه و به اصطلاح جای پای روسیه در سوریه محافظت کنند.
بنابراین روسیه هنگامی که این مداخله را آغاز کرد، مقامات رسمی روس اعلام کرده بودند که این مداخله تنها چند ماه طول خواهد کشید و بلند مدت نیست. از سوی دیگر روسیه سعی داشت تا اثبات کند بازیگر مستقلی در نظام بین الملل است. همچنین تصویری قدرتمندی را در اذهان مردم و سیاستمداران منطقه و رقبای جهانی خود تثبیت کند. نکته دیگر اینکه می خواست با اعلام دستاوردهای نظامی خود در برابر داعش و همچنین برگرداندن ورق به نفع دولت مرکزی، اثبات کند که موثرتر و کاراتر از ائتلاف آمریکایی می تواند تحولات سوریه را تحت تاثیر قرار دهد و به همین دلائل از طریق این مداخله، بازی تاکتیکی در راستای مقاصد استراتژیک خود را آغاز کرد.
فاطمه جلیلیان
