الوقت- اخیراً جمهوری اسلامی ایران دو دستاورد دریایی مهم را رسماً به چرخهٔ عملیاتی افزود: «ناوشکن ارتقایافته سهند» و «پایگاه شناوری/ناوبندر کردستان».
این الحاق‌ها فراتر از افزایش عددی شناورها تفسیر می‌شوند و نشان‌دهندهٔ تغییری راهبردی در ساختار عملیات دریایی ایران و تلاش برای ارتقای برد عملیاتی، خودکفایی لجستیکی و حضور مستمر در آب‌های فرامنطقه‌ای است. مقامات نظامی عملیاتی شدن این شناورها را به‌عنوان مولفه‌هایی که توان رزمی و لجستیکی نیروی دریایی را افزایش می‌دهند، معرفی کرده‌اند.
معرفی «ناوشکن ارتقایافته سهند» و «ناوبندر کردستان»
ناوشکن تمام ایرانی و ارتقایافته «سهند» که سال گذشته به دلیل عدم تعادل و آب‌گرفتگی غرق شده بود، پس از یک عملیات مهندسی بی‌سابقه با تلاش بیش از ۲۰۰ متخصص و مهندس نیروی دریایی ارتش و ۳۵۰ ساعت عملیات مداوم از آب خارج و بازآماده شد. این مأموریت به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین عملیات‌های فنی نیروی دریایی در ایران و آسیا ثبت شد و نشان‌دهنده توان مهندسی و تخصصی ارتش است.
در نسخه ارتقایافته، طول بدنه سهند ۸ متر افزایش یافته و سامانه‌های آفندی، پدافندی، جنگ الکترونیک و اطلاعاتی به‌روز شده‌اند. توان پدافند هوایی درگیری با اهداف ارتفاع‌پست و میان‌برد تقویت شده و ظرفیت شلیک موشک‌ها به ۱۸ فروند رسیده است. این تغییرات موجب افزایش پایداری دریایی، ظرفیت حمل تجهیزات و تسلیحات و توان دفاع نزدیک و منطقه‌ای شده است.
سهند ارتقایافته به‌زودی وارد مأموریت‌های فرامرزی و رزمایش‌های مشترک خواهد شد و نقش مهمی در حفاظت از مرزهای دریایی، خطوط مواصلاتی و اسکورت کشتی‌ها ایفا می‌کند.
هم‌زمان، «ناوبندر کردستان» به‌عنوان پایگاه شناوری تازه الحاق‌شده، برای پشتیبانی لجستیکی از یگان‌های رزمی، اسکورت شناورها، پذیرش بالگردها و پهپادها و توان حضور مستمر در مأموریت‌های دوردست طراحی شده است. حضور این ناوبندر در کنار «مکران» نشان‌دهنده توسعه ظرفیت‌های پشتیبانی دریایی ایران برای عملیات فرامرزی است.
از سلاح‌های پیشرفته بکار رفته در این ناوبندر می‌توان به موشک‌های کروز ضدکشتی «قادر» و «قدیر» با برد ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر، همچنین، سامانه پدافند هوایی عمودپرتاب «نواب» با برد ۲۵ کیلومتر برای مقابله با اهداف ارتفاع‌پست که ساخت متخصصان وزارت دفاع و دارای موشک‌های مجهز به کلاهک انفجار مجاورتی است و نقش مهمی در تقویت دفاع هوایی ناوگروه‌های رزمی و پدافند ساحلی ایفا می‌کند، و همچنین دارا بودن پهپادهای انتحاری «کیان» با برد حدود ۲۰۰۰ کیلومتر اشاره کرد که برد رزمی و تهاجمی این شناور را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
تجهیزات غیرنظامی ناوبندرها نیز عمدتاً شامل قابلیت‌های پشتیبانی لجستیکی گسترده مانند حمل و نقل و ذخیره‌سازی سوخت، آب و آذوقه، خدمات پزشکی و بیمارستانی پیشرفته و گسترده برای ناوگان‌های نظامی در عملیات طولانی مدت است. همچنین، این شناورها می‌توانند به عنوان پایگاه‌های دریایی متحرک عمل کنند و خدمات فنی و تعمیرگاهی به شناورهای دیگر در مأموریت‌های دوربرد ارائه دهند.
ایران چند «ناوبندر» دارد و مأموریت‌های آنها چیست؟
ایران هم‌اکنون چند شناور از نوع ناوبندر یا پایگاه شناوری در اختیار دارد: «مکران»، «کردستان»، «شهید مهدوی» و «شهید باقری».
هر یک از این کشتی‌ها نقش‌های متفاوتی از پشتیبانی لجستیکی و عملیاتی تا حامل پهپاد/بالگرد و مرکز پشتیبانی شناور را ایفا می‌کنند.
مأموریت کلی این شناورها شامل پشتیبانی لجستیکی برای ناوگروه‌ها، پذیرش و پشتیبانی هلیکوپتر و پهپاد، اسکورت و حفاظت از کاروان‌های تجاری و نفتی، ایفای نقش‌های امدادی و فراهم‌کردن پایگاه شناور برای عملیات در آب‌های دوردست است.
اهمیت ساخت ناوبندر در ارتقای توانمندی دریایی ایران
ناوبندرها امکان حضور طولانی و مستمر در آب‌های دور را فراهم می‌کنند و بدون وابستگی به بنادر دوستانه یا پشتیبانی زمینی، حضور فرامرزی و حمایت از خطوط تجارت را تضمین می‌کنند.
امروزه برخورداری از قدرت دریایی به‌عنوان یکی از اصول بنیادین برای تضمین امنیت و حفاظت از تجارت دریایی کشورها محسوب می‌شود.
برای مثال می توان به اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های چین برای ساخت ناوهای هواپیمابر اشاره کرد که گامی در راستای حمایت از سیاست توسعه تجارت جهانی این کشور محسوب می‌شود. این ضرورت برای ایران، با توجه به تهدیدهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، اهمیت دوچندان پیدا کرده است.
در شرایط تحریم، این شناورها خودکفایی لجستیکی ایران را افزایش داده و از انعطاف‌پذیری عملیاتی بالایی برخوردارند که نقش‌های متنوعی از اسکورت تا بیمارستان شناور و پشتیبانی رزمی را ممکن می‌سازد.
ناو موشک‌انداز شهید سلیمانی
چند کشور در جهان توان ساخت «ناوشکن» دارند و جایگاه ایران کجاست؟
تولید ناوشکن‌های سنگین و پیشرفته نیازمند صنایع کشتی‌سازی توسعه‌یافته و اکوسیستم دفاعی پیچیده است. کشورهایی مانند آمریکا، چین، ژاپن، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، کره‌جنوبی، هند و روسیه از پیشگامان این حوزه هستند.
ایران با توان طراحی و ساخت یا بازآرایی ناوشکن‌های سبک تا متوسط، مانند کلاس موج و پروژه‌هایی چون «سهند ارتقا یافته»، و طراحی یا بازسازی کشتی‌های جنگی سنگین اقیانوس‌پیما در کلاس ناوبندرها، از نظر فناوری خود را به صف تولیدکنندگان پیشرو رسانده است.
پیشتر امیر دریادار سیاری فرمانده پیشین نیروی دریایی ارتش گفته بود: در دنیا شاید هفت کشور محدود بتوانند ناوشکن بسازند و جمهوری اسلامی یکی از سازندگان ناوشکن در دنیا است؛ چرا که در جهان معمولا ناوشکن‌ها را به صورت مشترک می‌سازند.
در این میان مسئله مهم در ارزیابی توان داخلی ایران در ساخت انواع تجهیزات دریایی نقش هم‌افزایی ساخت قایق‌های تندرو، پهپادهای دریایی، زیردریایی‌های نیمه‌سنگین و ناوشکن/ناوبندر است که ایران را به بازیگری تعیین‌کننده در تنگه هرمز و خلیج فارس تبدیل کرده است.
این ترکیب عملیاتی امکان محافظت از خطوط تجاری و نفتی را فراهم می‌کند: قایق‌های تندرو برای عملیات نامتقارن نزدیک ساحل، زیردریایی‌های نیمه‌سنگین به‌عنوان بازدارنده زیرسطحی و ناوشکن‌ها و ناوبندرها برای دفاع سطحی و لجستیک فرامرزی. با این ساختار، ایران می‌تواند صادرات خود را از خلیج فارس تا دریای عمان، اقیانوس هند و دریای سرخ حفظ کند و تهدیدات در محیط امنیتی خود را متناسب با نوع تهدیدات پاسخ‌گو باشد.
این توانمندی در تحقق نام‌گذاری «نیروی دریایی راهبردی» از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی و فرماندهی کل قوا بسیار حائز اهمیت است.
«راهبردی» شدن نیروی دریایی زمانی محقق می‌شود که برد عملیاتی بلندمدت، توان لجستیکی فرامرزی و طیف متنوعی از قابلیت‌های رزمی و پشتیبانی فراهم باشد. تولید زیردریایی‌های نیمه‌سنگین، حامل‌های پهپادی، ناوبندرها و ناوشکن‌های ارتقایافته نمونه‌های روشن حرکت ایران به سوی نیروی دریایی راهبردی هستند.
نقش توان دریایی در حفاظت از منافع ملی و امنیت دریانوردی با توجه به تهدیدات
تجربه درگیری‌های اخیر نشان داد که حضور بازدارنده و مستمر در دریا می‌تواند خطوط صادراتی و منافع ملی ایران را حفظ کند. ناوبندرها و ناوشکن‌ها می‌توانند اسکورت نفتکش‌ها، عملیات جستجو-نجات و تعمیرات اضطراری را انجام دهند و زیردریایی‌ها و قایق‌های سریع با پشتیبانی سامانه‌های پدافندی توان بازدارندگی را افزایش دهند و هزینه حمله به تجارت دریایی ایران را بالا ببرند.
