الوقت- ساعت صفر التیماتوم دولت لبنان برای خلع سلاح حزب‌الله در حال فرا رسیدن است و این امر ارتش را با وظیفه دشوار محدود کردن سلاح‌ها به دولت، در بحبوحه فشار آمریکا و اصرار حزب‌الله بر عدم تحویل سلاح‌هایش، روبرو کرده است.
در ۵ آگوست (15 مرداد)، کابینه نواف سلام با وجود اعتراض وزرای نزدیک به مقاومت و ترک جلسه، مصوبه را تصویب کرد که بر اساس آن ارتش مأموریت می‌یابد که تا قبل از پایان سال جاری میلادی طرح محدود کردن سلاح در دست دولت را اجرا کند.
به گزارش خبرگزاری رسمی لبنان، در مرحله اول اجرای طرح ارتش لبنان در ۲۱ آگوست (30 مرداد)، سلاح‌های گروه‌های فلسطینی را از اردوگاه برج البراجنه در حومه جنوبی بیروت دریافت کرد و سپس این روند در اردوگاه‌های رشیدیه، الباس و برج الشمالی در شهر صور در جنوب لبنان ادامه یافت.
با این حال حزب‌الله، که مهمترین هدف و موضوع این مصوبه است، در مواجهه با فشارها از پذیرش این طرح آمریکایی سر باز زده و نعیم قاسم، دبیرکل این گروه، با صدور سلسله بیانیه‌هایی هشدار داد: «هر کسی که خواستار تسلیم سلاح باشد، چه داخلی و چه خارجی، چه عربی و چه بین‌المللی، صرف نظر از نام یا مقامش، در خدمت پروژه اسرائیل است... دولت لبنان در حال اجرای دستور آمریکایی-اسرائیلی برای پایان دادن به مقاومت است، حتی اگر این امر منجر به جنگ داخلی و درگیری داخلی شود و مسئولیت هرگونه انفجار داخلی و هرگونه ویرانی برای لبنان را بر عهده دارد».
گفتمان رهبران حزب‌الله - از نعیم قاسم گرفته تا نمایندگان بلوک وفاداری - نشان دهنده یک اعتقاد عمیق ریشه‌دار است که سلاح، ضامن وجودی شیعیان است. در این زمینه، عبارات "تسلیم به معنای خودکشی" یا "تسلیم ناموس" مکرراً در گفتمان آنها تکرار می‌شود تا سلاح را به عنوان خط فاصل بین زندگی و مرگ معرفی کند. آنها به وقایعی که برای علویان در منطقه ساحلی سوریه و برای دروزی‌ها در سویدا رخ داده است، به عنوان شاهد اشاره می‌کنند.
دولت آگاه است که هرگونه تلاش برای خلع سلاح اجباری حزب‌الله می‌تواند به جنگ داخلی منجر شود. از این رو، به نظر نمی‌رسد که دولت، علیرغم لفاظی‌های تند خود، آماده سوق دادن کشور به سمت یک رویارویی آشکار باشد بر این اساس، ارتش را موظف به تدوین طرح خلع سلاح کرد و در را برای مذاکره با حزب‌الله و جنبش امل در مورد جدول زمانی و سازوکارها باز گذاشت.
فشار آمریکا: بین هویج و چماق
ایالات متحده به عنوان محرک اصلی طرح خلع سلاح حزب‌الله، وضعیت فعلی، پس از شهادت سید حسن نصرالله و بخشی از کادر فرماندهان مقاومت و نیاز مبرم لبنان بازسازی، را فرصتی طلایی برای تغییر کامل چشم‌انداز سیاسی این کشور و به حاشیه راندن حزب‌الله می‌داند.
در این زمینه، تام باراک، فرستاده ویژه ایالات متحده به سوریه و لبنان، که جانشین مورگان اورتگاس، فرستاده ویژه ایالات متحده به خاورمیانه شد با ارائه یک ابتکار عمل 4 مرحله‌ای به عنوان معمار طرح جدید ایالات متحده برای لبنان شناخته می‌شود.
تام باراک سه سند را به بیروت برد که اساس استراتژی جدید واشنگتن برای لبنان را تشکیل می‌داد. این اسناد بر خلع سلاح حزب‌الله طبق یک جدول زمانی مشخص و الزام‌آور، برچیدن موسسه «القرض الحسن» به عنوان بازوی مالی حزب، و آغاز فوری خلع سلاح اردوگاه‌های فلسطینی، تحت عنوان محدود کردن سلاح به دولت، متمرکز بود.
مهمترین سندی که باراک در ژوئن 2025 به دولت لبنان ارائه داد، تحت عنوان «سند آمریکایی برای تضمین پایداری ترک مخاصمه» شناخته می‌شود. این سند در جلسه کابینه لبنان در 5 آگوست مورد بحث قرار گرفت و دو روز بعد در جلسه دیگری توسط کابینه تصویب شد.
این طرح دولت لبنان را موظف می‌کرد تا یک جدول زمانی برای خلع سلاح این حزب تدوین کند که طی ۱۵ تا ۶۰ روز با مصادره موشک‌های نقطه‌زن، پهپادها و موشک‌های زمین به هوا آغاز می‌شد و سپس به تدریج به سمت سلاح‌های میان‌برد، از جمله خمپاره، نارنجک دستی و مواد منفجره حرکت می‌کرد.
در عوض، این سند تصریح می‌کرد که ارتش اسرائیل باید شروع عقب‌نشینی تدریجی از پنج نقطه اشغالی در جنوب لبنان در روز چهل و پنجم و توقف حملات هوایی کند.
باراک این خواسته‌ها را با تهدید به اعمال فشارهای خارجی بر دولت لبنان پیگیری کرد. او علناً تهدید کرد که هرگونه تأخیر در اجرای این خواسته‌ها توسط دولت لبنان منجر به تعلیق حمایت‌های بین‌المللی و محرومیت از کمک‌های بازسازی به لبنان خواهد شد. او خاطرنشان کرد که به اسرائیل آزادی عمل کامل در عرصه لبنان داده خواهد شد و تأکید کرد که مذاکرات آمریکا و رژیم صهیونی در مورد ترتیبات آتش‌بس کاملاً متوقف خواهد شد، مگر اینکه بیروت پیشرفت ملموسی نشان دهد.
بنابراین، اسناد باراک به چیزی شبیه به یک اولتیماتوم تبدیل شد: یا مسیر خلع سلاح حزب‌الله را در پیش بگیرید، یا با فشارهای مالی و بین‌المللی و تداوم تجاوزات فزاینده رژیم صهیونیستی روبرو شوید.
اما علیرغم تصویب مصوبه مورد نظر آمریکا در کابینه روند خلع سلاح طبق انتظار و خواسته واشنگتن پیش نمی‌رود.
در این رابطه روزنامه الاخبار اخیراً نوشت: منابع مطلع اعلام کرده‌اند که آمریکایی‌ها که دریافته‌اند ارتش لبنان توانایی اجرای طرح خلع سلاح مقاومت را ندارد، پیشنهاد کرده‌اند که آمریکا اطلاعات مقرهای حزب الله در هر منطقه را در اختیار ارتش قرار دهد و حتی برخی از اعضای هیات آمریکایی، پیشنهاد ارائه کمک‌های اطلاعاتی اسرائیل به ارتش لبنان و امکان همراهی پهپادی رژیم و تعیین مقرهایی که باید توسط ارتش لبنان مورد حمله قرار بگیرد را مطرح کرده‌اند.
این خبر یک روز پس از آن منتشر شد که دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، مدعی شد که اگر بیروت «گام‌های لازم» را برای خلع سلاح حزب‌الله بردارد، تل‌آویو اشغال مناطقی در جنوب لبنان را کاهش خواهد داد.
بنا بر این گزارش، آمریکا معتقد است که خلع سلاح مقاومت باید به صورت تدریجی و با جداسازی مناطق شیعه‌نشین از دیگر مناطق انجام شود.
این گزارش می‌افزاید که مسئولانی که با هیات آمریکایی دیدار کرده‌اند، دریافته‌اند که آمریکا برای خلع سلاح مقاومت برنامه‌ای مدون شامل خلع سلاح منطقه‌ای دارد.
در ادامه این گزارش آمده است: براساس این برنامه ابتدا مناطق شیعه نشین از دیگر مناطق لبنان جدا و ارتش لبنان در همه این مناطق مستقر و این مناطق خلع سلاح می‌شود. در مرحله بعد بیروت و ضاحیه جنوبی و سپس در آخرین مرحله، مناطق بقاع و جنوب خلع سلاح خواهند شد.
گفته می‌شود طرح شامل پنج منطقه در لبنان خواهد بود: منطقه جنوب رودخانه لیتانی، منطقه شمال رودخانه لیتانی، حومه جنوبی بیروت و اطراف آن، دره بقاع در شرق لبنان و مناطقی که حزب‌الله از آنها به عنوان انبار موشک و سلاح یا به عنوان نقاط تجمع نظامی استفاده می‌کرد»
احساس خطر ارتش از جنگ داخلی
هرچقدر که دولت جوزف عون در مواجهه با فشارهای آمریکا هشدارهای تحلیلگران درباره مخاطرات تلاش برای خلع سلاح حزب‌الله را نادیده گرفته و نسبت به چالش‌های امنیتی آینده برای ثبات داخلی لبنان بی‌توجهی نشان می‌دهند، در این میان اما مقامات ارتش رویکرد متفاوتی از دولت در پیش گرفته و نسبت به احتمال جنگ داخلی نگرانی‌های جدی دارند.
دراین رابطه روزنامه الاخبار اخیرا اعلام کرد که ژنرال رودولف هیکل فرمانده ارتش لبنان از شنیدن سخنان هیات آمریکایی در بیروت و پیامدهای این خواسته‌ها، احساس خطر کرده است.
هیکل به مسئولان لبنانی اعلام کرده است که درصورتی که طرف‌هایی خواستار ریخته شدن خون لبنانی‌ها به دست ارتش باشند، او ترجیح می‌دهد از فرماندهی ارتش کناره گیری کند.
الاخبار اضافه کرد: براساس اطلاعاتی که نهادهای مرتبط با این پرونده دریافت کرده‌اند، فرماندهی ارتش شامل ستاد کل، اطلاعات، امنیت ملی و فرماندهان مناطق و تیپ‌ها، مخالفت خود را با تدوین طرح اجرایی یا جدول زمانبندی برای خلع سلاح مقاومت اعلام کرده‌اند.
فرمانده ارتش، رودولف هیکل، در دیدارهایش با همه رهبران سیاسی لبنان، از جمله حزب‌الله، سعی کرد تأکید کند که هیچ درگیری بین ارتش و این حزب رخ نخواهد داد.
این مواضع نشان می‌دهد ارتش، که همواره رابطه خوبی با حزب‌الله داشته و به سلاح مقاومت به عنوان مانعی بر توانایی‌ها و اجرای وظایف خود در دفاع از مرزها نگاه نمی‌کند، نسبت به چشم‌انداز سیاسی و امنیتی کشور در کشاکش بین دولت و نیروهای سیاسی که مدعی تقویت وجهه و حاکمیت کشور هستند اما این تصمیم را دستاویزی برای بر همزدن تعادل سیاسی به سود خود می‌نگرند و حزبی که سلاح را تضمینی وجودی می‌داند که نمی‌توان از آن صرف نظر کرد، بسیار نگران است.
از طرف دیگر انسجام و یکپارچگی ارتش در صورت ورود لبنان به ورطه درگیری‌های داخلی کاملاً تحت شعاع قرار خواهد گرفت و تنش‌های فرقه‌ای به ارتش نیز راه خواهد یافت.
لبنان کشوری است با ساختار طایفه‌ای و ارتش آن نیز آیینه‌ی همین تنوع قومی ـ مذهبی است. نیروهای ارتش ترکیبی از شیعیان، سنی‌ها، مسیحیان و دروزی‌ها هستند. این ترکیب به‌ظاهر نشانه‌ای از وحدت ملی است، اما در لحظات بحرانی می‌تواند به پاشنه آشیل ارتش تبدیل شود.
بخش شیعی ارتش نمی‌تواند در برابر حزب‌الله بجنگد و حتی برخی دیگر از اقلیت‌های مذهبی، به دلیل مواضع ضداسرائیلی، حاضر به همراهی نخواهند بود.
این وضعیت به‌سادگی می‌تواند ارتش را از یک نهاد ملی به نیروهای متفرق و متخاصم بدل کند؛ همان‌گونه که در جنگ داخلی ۱۹۷۵–۱۹۹۰ رخ داد.
در واقع نادیده گرفتن شکنندگی تعادل داخلی لبنان می‌تواند به هرج و مرجی منجر شود که برای خود ارتش نیز مضر خواهد بود.
همچنین ارتش لبنان همواره اسرائیل را دشمن اصلی کشور و تهدید برای امنیت و تمامیت ارضی آن دانسته و ادعاهای سیاسیون و مقامات غربی و عربی درباره رفع تهدید تل‌آویو در صورت خلع سلاح مقاومت را بدون تضمین درباره تجهیز گسترده ارتش تا حد ایجاد بازدارندگی در برابر رژیم – موضوعی که صهیونیست‌ها و آمریکا به آن تن نخواهند داد- برنمی‌تابند.
در حالی‌که فشارها بر مقاومت افزایش یافته، اسرائیل به‌طور روزانه آتش‌بس فوریه را نقض می‌کند و حملات هوایی به جنوب لبنان ادامه دارد. همچنین، تل‌آویو حاضر نیست از پنج نقطه اشغالی در جنوب لبنان عقب‌نشینی کند.
همچنین وضعیت سوریه بی‌ثبات است و منطقه می‌تواند به هرج و مرج کامل فرو رود. مضافاً اینکه ارتش از سرنخ‌های تام باراک، مبنی بر احتمال الحاق لبنان به سوریه جدید، بیم دارد. این در حالی است که رژیم صهیونی در تلاش است تا بخش‌های بزرگی از جنوب سوریه را ضمیمه خود کند و فرمولی را برای تخلیه منطقه از جنوب دمشق تا ارتفاعات جولان از هرگونه سلاح سنگین تحمیل کند.
بنابراین، سخنان هیکل در اصل نوعی هشدار راهبردی است: ارتش نباید به ابزاری برای جنگ داخلی تازه در لبنان تبدیل شود.
در همین ارتباط محمد حمیه، تحلیلگر سیاسی در گفتگو با خبرگزاری آناتولی ترکیه این احتمال را رد کرد که ارتش لبنان ریسک کند یا مسئولیت تصمیم خودسرانه دولت لبنان را که تحت فشار و دخالت خارجی تصویب شده است، بر عهده بگیرد.
به گفته حمیه، طرح ارتش شامل «تقویت قابلیت‌هایش، قادر ساختن آن به اعمال انحصار تسلیحات در سراسر خاک لبنان، حفاظت از مرزها و حاکمیت ملی و مقابله با تهدیدهای اسرائیل و تهدیدهایی است که از مرزهای شرقی و شمالی متوجه آن است».
حمایت نبیه بری و هم‌صدایی با مقاومت
همزمان با موضع فرمانده ارتش، نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان و رهبر جنبش امل، نیز تأکید کرد که هرگونه بحث درباره خلع سلاح مقاومت باید منوط به خروج اسرائیل از اراضی اشغالی و در چارچوب گفت‌وگوی داخلی لبنانی‌ها صورت گیرد.
این هم‌صدایی میان فرمانده ارتش و رهبران شیعی نشان می‌دهد که تلاش آمریکا برای ایجاد شکاف در ساختار سیاسی و نظامی لبنان با شکست مواجه شده است.
