الوقت- در روزهای اخیر، سفر خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی به تهران توجه بسیاری از تحلیلگران را به خود جلب کرده است. این سفر که به عنوان یک تحول مهم در روابط ایران و عربستان تلقی می‌شود، نشان دهنده تغییرات عمده در معادلات سیاسی منطقه است. این تغییر رویکرد نه تنها نشان دهنده اراده دو طرف برای کاهش تنشها است، بلکه از دید تحلیلگران یک پیام قوی به واشینگتن دارد که تلاش برای انزوای ایران شکست خورده و کشورهای منطقه به این باور رسیده‌اند که تعامل و همکاری با تهران می‌تواند به ثبات بیشتری منجر شود.
برای بررسی ابعاد سفر وزیر دفاع عربستان به تهران، الوقت؛ با حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل غرب آسیا گفتگو کرده است.
هدف از سفر وزیر دفاع عربستان به تهران در این شرایط حساس منطقه چیست و حاوی چه پیامهایی است؟
سفر خالد بن سلمان به تهران که نفر سوم در هرم حاکمیت عربستان به شمار می‌رود نشان دهنده جایگاه و اهمیت راهبردی ایران در منطقه و جهان است. با توجه به اینکه عربستان در طول چند دهه گذشته به دلیل نگاه تهاجمی نسبت به ایران، متحمل هزینه‌های سیاسی و مالی زیادی شده است لذا، بعد از یک سلسله چالشهایی که در مناسبات دو کشور وجود داشت، الان حاکمان سعودی به این نتیجه رسیده‌اند که ایران می‌تواند یک هم‌پیمان منطقه‌ای قدرتمند برای شش کشورعضو شورای همکاری خلیج فارس باشد. به همین دلیل بعد از پایان جنگ عربستان و یمن و امضای قرارداد آشتی بین تهران و ریاض، مناسبات دو طرف به یک نقطه قابل اتکایی رسیده است.
از آنجایی که اخیرا دونالد ترامپ نامه‌ای به به مقام معظم رهبری نوشته بود تا به توافقی جدید درباره برنامه هسته‌ای دست پیدا کنند، نشان می‌دهد که واشینگتن می‌خواهد کشورهای عربی خلیج فارس را دور زده و با تهران روابط برقرار کند. بنابراین، اگر مذاکرات غیرمستقیم در عمان به نتیجه برسد، ممکن است این مسئله به موقعیت اعراب در منطقه آسیب بزند. از اینرو، نامه‌ای که پادشاه عربستان به رهبر انقلاب ارسال کرده است، دو دیدگاه را ترسیم می‌کند.
دیدگاه اول، این است که عربستان به دلیل جایگاه و نفوذ بالای ایران در منطقه و جهان، می‌خواهد روابط قابل اعتماد و دوستانه با ایران ایجاد کند. دیدگاه دوم، این است که اگر مذاکرت بین ایران و آمریکا به نتیجه نرسد، عربستان اعلام می‌کند که در هر منازعه‌ای علیه ایران بیطرف خواهد بود. بنابراین، دیدار وزیر دفاع عربستان با رهبر انقلاب و مقامات ارشد تهران اهمیت و جایگاه ژئوپلتیکی ایران را نشان می‌دهد.
همچنین ایران الان به کانون رایزنی‌های منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است. سفر سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران به روسیه و دیدار با ولادیمیر پوتین، و سفر رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران و سلسله رایزنی‌هایی که در منطقه صورت گرفته است، نشان می‌دهد که ایران کشوری نیست که بتوانند آنرا منزوی کنند، بلکه در تراز بالایی از عقلانیت دیپلماسی قرار دارد.
پس به نظر شما سفر وزیر دفاع عربستان که در آستانه دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا انجام شده است، به توافق احتمالی بین تهران و واشینگتن هم ارتباطی دارد که سعودیها با درک واقعیتهای منطقه می‌خواهند روابط با تهران را بهبود دهند؟
عربستان در هر دو حالت چه ایران با آمریکا به توفق برسد و یا نرسد نگرانیهایی برای خود دارد. اگر تهران و واشینگتن به توافق برسند قطعا عربستان سعودی جایگاه سنتی خود نزد آمریکا را از دست خواهد داد و به عنوان کشور حاشیه‌ای در مناسبات بین‌المللی قرار خواهد گرفت. با توجه به اینکه ترامپ گفته قصد دارد بعد از توافق احتمالی، سرمایه‌گذاری زیادی در ایران انجام دهد، این مسئله برای اقتصاد ایران بسیار موثر خواهد بود که برای سعودیها نگران کننده است.
اگر مذاکرات هسته‌ای به نتیجه نرسد ممکن است تنشهایی بین ایران و آمریکا رخ دهد، لذا عربستان تعهد داده که در این مناقشه بیطرف خواهد بود. ریاض این نگرانی را دارد که پروژه چشم انداز 2030 محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی به دلیل احتمال تشدید تنش بین تهران و واشینگتن، ممکن است به سرانجام نرسد. الان 40 درصد از پروژه «نئوم» بن سلمان برای ایجاد شهر مدرن با فناوری پیشرفته انجام شده است و هر تنشی در منطقه این پروژه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. از اینرو، عربستان تمایل دارد تا خود را از هر گونه تنش منطقه‌ای دور نگه دارد تا این پروژه بلندپروازنه را محقق کند و عربستان با این پیام سیاسی تلاش می‌کند تا این اطمینان را به ایران بدهد که در هیچ اقدامی علیه ایران شرکت نخواهد کرد.
باتوجه به اینکه برخی بازیگران منطقه نمی‌خواهند ایران و عربستان روابط دوستانه داشته باشند، به نظر شما چه چالشها و فرصتهایی در روابط دوجانبه وجود دارد؟
فرصتها این است که دو کشور بزرگ منطقه مناسبات خود را در سطح قابل قبولی ارتقا دهند و به نقطه پایدار در مناسبات دوجانبه برسند، زیرا اختلافاتی که در گذشته وجود داشت به طور طبیعی روی بسیاری از کشورهای عرب منطقه تاثیر منفی گذاشت.
عربستان به عنوان بزرگترین کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس نفوذ زیادی روی سایر اعراب دارد و لذا مناسبات تهران و ریاض می‌تواند تاثیر مثبتی روی مناسبات ایران با سایر کشورهای عضو شورای همکاری داشته باشد. به همین خاطر، قبل از آغاز دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا در رم، رژیم صهیونیستی تمام امکانات خود را بکار گرفت در روند مذاکرات مانع ایجاد کند تا این گفتگوها به نتیجه نرسد.
سفر ناگهانی وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی و رئیس موساد به فرانسه و دیدار با استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور غرب آسیا صرفا برای جلوگیری از ادامه مذاکرات بین تهران و واشینگتن بود. همزمان، منافقین و سلطنت طلبان نیز همسو با صهیونیست‌ها فضا سازی علیه مذاکرات را شروع کرده‌اند و تلاش می‌کنند تا نوعی آشفتگی روانی در ایران ایجاد کنند تا مذاکرات به نتیجه نرسد. همه این اقدامات نشان می‌دهد که مذاکرات بین تهرن و واشینگتن مهم خواهد بود و اینکه تاثیر خود را در مناسبات بین ایران و اعراب خواهد گذاشت، از جمله عربستان که تلاش می‌کند تا بین ایران و شورای همکاری نقش آفرینی کند.
چشم انداز مناسبات بین ایران و عربستان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
عربستان با توجه به رویکردی که در خصوص تبدیل شدن به کشور مدرن و خروج از قالب سنتی دارد، دنبال بازسازی خود است، لذا سعی دارد از پرداختن به مسائل حاشیه‌ای و دخالت در تنشهای منطقه‌ای خودداری کند. الآن عربستان به این نتیجه رسیده که ایران می‌تواند چتر حمایتی قوی برایش باشد.
ضمن اینکه عربستان از پیروزی مجدد ترامپ نگران است به این خاطر که او ادبیات تهاجمی علیه سعودیها دارد و در دوره اول ریاست جمهوری خود نشان داد که سیاست باج خواهانه از عربستانی‌ها دارد و الآن اعلام کرده که این کشور باید یک تریلیون دلار در آمریکا سرمایه گذاری کند و اینگونه رفتارها نشان می‌دهد که سعودیها نسبت به مناسبات آتی خود با آمریکا خوش‌بین نیستند و مخصوصا ترامپ که رفتاد بدی با ریاض دارد. بنابراین، عربستان تلاش می‌کند تا از نقش موثر ایران و چتر حمایتی این کشور برای خود استفاده کند.
