الوقت- پس از مخالفت جامعه جهانی با طرح ترامپ برای کوچاندن مردم غزه، کشورهای عربی علیه این طرح اشغالگرانه شمشیر را از رو بستند و با تشکیل نشست فوق العاده اتحادیه عرب ابتکار جدیدی را برای بازسازی غزه ارائه کردند.
در این نشست که روز سه‌شنبه در قاهره برگزار شد، سران کشورهای عربی حمایت خود از طرح پیشنهادی مصر برای بازسازی غزه را اعلام کردند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، این طرح از سه مرحله تشکیل شده است که در مجموع پنج سال طول خواهد کشید.
مرحله اول (شش‌ماهه): یک کمیته از تکنوکرات‌های فلسطینی تحت مدیریت تشکیلات خودگردان فلسطین، اقدام به پاکسازی آوار از خیابان صلاح‌الدین و شاهراه شمال-جنوب غزه خواهد کرد.
مرحله دوم: ساخت ۲۰۰ هزار واحد مسکونی موقت برای اسکان یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و بازسازی ۶۰ هزار ساختمان آسیب‌دیده.
مرحله سوم:بازسازی ۴۰۰ هزار خانه دائمی، بازسازی بندر غزه و فرودگاه بین‌المللی آن، و بهبود زیرساخت‌های حیاتی از جمله آب، فاضلاب، ارتباطات و برق.
درباره جزئیات بیشتر ابتکار مصر، محمد مصطفی، نخست‌وزیر فلسطین، در گفتگو با خبرنگاران درباره نحوه تأمین بودجه ۵۳ میلیارد دلاری این طرح، تأکید کرد که مدیریت بازسازی به یک نهاد مستقل تحت نظارت بین‌المللی سپرده خواهد شد. تمامی منابع مالی نیز به صندوقی بین‌المللی و احتمالاً تحت مدیریت بانک جهانی، واریز می‌شود تا شفافیت تأمین و هزینه کرد منابع مالی تضمین شود.
وی با اشاره به چالش بزرگ تأمین منابع مالی از برنامه‌ریزی برای بزگزاری کنفرانس‌هایی بین‌المللی به منظور جذب کمکهای مالی لازم جهت بازسازی و توسعه بلندمدت غزه خبر داد.
عرض اندام کشورهای عربی در برابر قلدرمآبی ترامپ
طرح عربی درباره غزه در مسیر موازی با طرحهای دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا قرار دارد که قصد داشت به بهانه بازسازی، ساکنان غزه را به اردن و مصر کوچ دهد.
در این رابطه، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر در بیانیه پایانی این نشست اعلام کرد این طرح به عنوان جایگزینی برای برنامه‌های آمریکا مانند طرح اخیر ترامپ برای پاکسازی قومی غزه ارائه شده است.
احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب نیز تأکید کرد نشست قاهره دو هدف اصلی داشت: نخست، مخالفت جمعی کشورهای عربی با هرگونه تلاش برای جابجایی اجباری فلسطینیان غزه، و دیگری، ارائه راه‌حل‌های عملی و واقع‌بینانه به جای پیشنهادهای مربوط به تخلیه غزه.
یکی از نکات کلیدی در طرح عربی درباره غزه این است که همه اعراب متفق‌القول هستند که بازسازی غزه با حضور دو میلیون فلسطینی نیز امکان‌پذیر است و لزومی به اخراج آنها به کشورهای مصر و اردن نیست. با این حال، مصوبات اتحادیه عرب به مذاق آمریکا خوش نیامده است و سخنگوی امنیت ملی آمریکا در واکنش به طرح کشورهای عربی برای بازسازی غزه گفت:«این طرح به این واقعیت اشاره ندارد که غزه قابل سکونت نیست و ساکنان غزه نمی‌توانند در منطقه‌ای مملو از آوارها و مهمات عمل نکرده، به شکل انسانی زندگی کنند». برخلاف آمریکا، دیدگاه عربی بر این است که طرح بازسازی غزه را می‌توان در چند مرحله و منطقه به منطقه و بدون هیچگونه چالشی اجرایی کرد.
تصویب طرح مصر نشان داد که همه اعراب حتی سازشکاران نیز ابعاد خطرناک و یکجانبه طرح ترامپ را درک کرده‌اند. اعراب می‌دانند که با مهاجرت ساکنان غزه، عملا راه بازگشت آنها به سرزمین خود مسدود خواه شد اما اگر در غزه مستقر باشند، همه کارها به زودی به سرانجام خواهد رسید. چه بسا خود مردم غزه نیز در این روند کمکی به ساخت و سازها بکنند و در کاهش هزینه‌ها نیز مثمر ثمر خواهد بود.
معمولا کمکهای خارجی باید به گونه‌ای باشد که رضایت طرفی که آنرا دریافت می‌کند جلب شود و به همین دلیل، ساخت و ساز واحدهای مسکونی و زیرساختها در غزه نیز باید مطابق میل و خواسته ساکنان این باریکه باشد و رهبران عرب نیز به این مسئله واقف هستند.
طرح عربی با پول عربی
به رغم شفافیت بیانیه اتحادیه عرب برای بازسازی غزه اما ابهاماتی نیز در آن وجود دارد، از جمله اینکه 53 میلیارد دلاری که برای بازسازی درنظر گرفته شده از کجا باید تامین شود. بدون شک، آمریکا و اسرائیل در این زمینه هیچ کمکی نخواهند کرد و سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری هم در حد ناچیزی کمک خواهند کرد. بنابراین، همانگونه که ابوالغیط اعلام کرد طرح مصر اکنون به عنوان یک طرح رسمی عربی شناخته می‌شود و حمایت کامل تمامی کشورهای عربی را دارد، بنابراین خود اعراب نیز باید اجرای این روند را به دست بگیرند.
تجربه نشان داده که صرفاً برگزاری این نشست‌ها بدون اجرای تعهدات مالی و دیپلماتیک تأثیر چندانی در بهبود اوضاع نخواهد داشت. از اینرو، کشورهای عربی باید سازوکاری عملی و شفاف برای اجرای تعهدات مالی خود ارائه دهند و بر رژیم اشغالگر فشار بیشتری برای لغو محاصره غزه اعمال کنند، چرا که اگر محاصره ادامه یابد، بازسازی غزه بسیار دشوار خواهد بود.
53 میلیارد دلار برای اعراب به ویژه شیوخ ثروتمند حاشیه خلیج فارس در مدت 5 سال رقم بزرگی به حساب نمی‌آید و می‌توانند بدون هیچگونه مشکلی این مبلغ را تامین کنند. ناگفته نماند که ترامپ هم با وجود اینکه ادعا می‌کرد می‌خواهد غزه را از نو بسازد اما در اصل می‌خواست هزینه این ساخت و ساز را از جیب اعراب تامین کند. لذا، کشورهای عربی در هر دو صورت ناگزیرند که در بازسازی غزه مشارکت کنند و چه بهتر که بار این بازسازی را به تنهایی بر دوش بکشند و نگذارند ترامپ موفقیت این پروژه را به نام خود ثبت کند.
ترامپ در ماجرای اوکراین نشان داد که حاضر نیست حتی یک دلار برای دیگران از جیب آمریکایی‌ها هزینه کند و اگر بازسازی غزه را با پترودلارهای نفتی اعراب به سرانجام می‌رساند، عملا غزه را بدون هیچ هزینه‌ای صاحب می‌شد. با این اوصاف، اگر اعراب به تنهایی بازسازی غزه را انجام دهند، هم از تحویل دو دستی این باریکه به آمریکا جلوگیری کرده‌اند و هم اینکه با نگه داشتن فلسطینیان در سرزمین خود، نقشه عبری-غربی برای توسعه اشغالگری را ناکام گذاشته‌اند.
کارشکنی به بهانه اخراج حماس
آمریکا و رژیم صهیونیستی که حضور حماس در غزه را مانع جدی برای اجرای نقشه‌های شوم خود می‌دانند به هیچ وجه حاضر نیستند که این جنبش را در ساختارهای امنیتی و سیاسی غزه مشارکت دهند. با اینکه اعراب به طور غیرمستقیم در طرح خود، حماس را هم بخشی از بازسازی و آینده سیاسی در غزه درنظر گرفته‌اند اما واشینگتن و تل‌آویو از این مسئله خشمگین هستند.
سخنگوی امنیت ملی آمریکا در این باره مدعی شد:«دونالد ترامپ به‌طور شفاف تأکید کرده که حماس نمی‌تواند به حکومت بر غزه ادامه دهد». رژیم صهیونیستی نیز با حمله شدید به نتایج نشست سران عرب، مدعی شد که این بیانیه «واقعیت‌های جدید پس از هفتم اکتبر» را نادیده گرفته و هیچ محکومیتی علیه حماس مطرح نکرده است.
آمریکا و اسرائیل در دوران مرحله اول اجرای توافق آتش‌بس به این نتیجه رسیده‌اند که کنار زدن حماس از مدیریت آینده غزه ممکن نیست و تنها راه ممکن کوچ سراسری اهالی این باریکه است لذا عدم تمایل کشورهای عربی به وارد شدن به چالش بزرگ حماس‌زدایی از غزه به عنوان پیش‌شرط مرحله بازسازی عملاً در نقطه مقابل طرحهای ترامپ و تل‌آویو قرار گرفته‌اند.
این چالش وقتی بهتر درک می‌شود که به تناقض گویی رهبران واشینگتن و تل‌آویو در مواجهه با مسئله حضور حماس توجه شود.؛ جایی که رژیم صهیونیستی و آمریکا در دوره جنگ و کشتار همه اهالی غزه حتی کاد درمان و نیروهای امدادی صلیب سرخ و کودکان و زنان را نیز از اعضا حماس برمی‌شمردند اما اکنون معتقدند که می‌توان نیروهای حماس از سایر شهروندان تشخیص داد.
تجربه جنگهای مقاومت با رژیم اشغالگر نشان داده که غزه با مقاومت عجین شده و به اعتراف مقامات صهیونیستی، حماس نه تنها یک جنبش سیاسی و نظامی بلکه فراتر از آن یک تفکر است که در بین فلسطینیان ریشه دوانده و به راحتی نمی‌توان آنرا نابود کرد.
استقبال گسترده ساکنان غزه از مبارزان القسام در زمان مبادله اسرا هم نشان داد که مقاومت محبوبیت زیادی در بین فلسطینیان دارد. لذا، اصرار آمریکا و صهیونیستها غیرممکن است و نمی‌توان حماس را از ساختارهای سیاسی و امنیتی غزه جدا کرد.
اعزام نیروهای بین‌المللی؛ مدافع یا مزاحم صلح؟
در برابر خواسته جاه‌طلبانه آمریکا و رژیم صهیونیستی، اتحادیه عرب در این باره هم تمهیداتی اندیشیده تا بهانه جویی را از ترامپ و نتانیاهو بگیرد و به همین خاطر اتحادیه عرب از شورای امنیت سازمان ملل خواست تا نیروهای بین‌المللی حافظ صلح را در کرانه باختری و غزه مستقر کند.
با این حال، حضور نیروهای خارجی به بهانه تامین امنیت در غزه، موضوع حساسیت‌برانگیزی است که رهبران حماس به شدت با آن مخالفت کرده‌اند. حماس با اینکه از طرح اتحادیه عرب استقبال کرده ولی گفت که قاطعانه مخالف هرگونه حضور نیروهای خارجی در نوار غزه یا مدیریت غیرفلسطینی باریکه است. از اینرو، در این مورد هم اگر قرار است کاری به نفع فلسطینیان انجام شود، بهتر است که نیروهای عربی در غزه، آنهم به طور موقت مستقر شوند تا جلوی هر گونه بهانه تراشی از سوی تل‌آویو و کاخ سفید را بگیرند.
تصویب طرح مصر توسط اتحادیه عرب نشان‌دهنده وحدت کشورهای عربی در حمایت از حقوق فلسطینیان و مخالفت با هرگونه جابجایی اجباری مردم غزه است. این اقدام به‌عنوان تلاشی برای مقابله با طرحهای خارجی که ممکن است به تغییر ترکیب جمعیتی و هویت فلسطینیان منجر شود، تلقی می‌گردد.
