الوقت- پس از برگزاری چند دور نشست در روسیه، این بار هیئت ترکیه و سوریه قرار است در عراق دورهم جمع شوند تا شاید بتوانند به راه حلی برای پایان اختلافات و ازسرگیری روابط دست پیدا کنند.
در این رابطه، روزنامه سوری الوطن به نقل از برخی منابع آگاه گزارش داد که گام‌هایی جدی برای نشستن طرف‌های سوری و ترکیه بر سر میز مذاکرات برداشته شده است.
بر اساس این گزارش، بغداد پایتخت عراق به زودی شاهد نشست مقامات سوریه و ترکیه به عنوان نخستین گام گفت‌وگوهای طولانی خواهد بود که می‌تواند توافق‌های سیاسی و میدانی را در پی داشته باشد.
این روزنامه سوری تصریح کرد که ترکیه از روسیه و عراق خواسته به دور از هیاهوی رسانه‌ای و بدون حضور هرگونه طرف سومی، بر سر میز مذاکره با سوریه بنشیند تا از این طریق به رایزنی در خصوص جزئیاتی که می‌تواند روابط ۲ طرف را به وضعیت گذشته بازگرداند گفتگو کند.
گفتنی است ششم تیرماه «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه و «الکساندر لاورنتیف» فرستاده ویژه رئیس جمهور روسیه با یکدیگر دیدار و رایزنی کردند و اسد در این دیدار بر استقبال سوریه از ابتکارات مرتبط با روابط میان دمشق و آنکارا بر پایه احترام به حق حاکمیت کامل سوریه بر تمامی اراضی خود و مبارزه با تمامی انواع تروریسم و سازمان‌های تروریستی تاکید کرد.
رئیس جمهور سوریه همچنین اعلام کرد که این ابتکارها اراده کشورهای مربوطه را در خصوص برقراری ثبات در سوریه و منطقه منعکس می‌کند. اسد افزود:«سوریه همواره با تمامی ابتکارهای مربوطه برخوردی مثبت و سازنده داشته است. موفقیت و ثمردهی هرگونه ابتکار به احترام‌نهادن به حق حاکمیت کشورها و ثبات آنها بستگی دارد».
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه هم روز جمعه اعلام کرد که آماده توسعه روابط با سوریه به مانند گذشته است. اردوغان تاکید کرد: «ترکیه آماده همکاری برای توسعه روابط با سوریه بوده و بر این باور است که دلیلی برای ادامه قطعی روابط وجود ندارد. همانطور که قبلاً با بشار اسد دیدار کرده، هنوز هم آماده دیدار مجدد با وی هستم».
رئیس جمهور ترکیه همچنین تاکید کرد: «ما هرگز نمی‌توانیم قصد و هدفی مانند مداخله در امور داخلی سوریه داشته باشیم».
ترکیه به راه نجات از بحران آوارگان
ترکیه در 13 سال گذشته با حمایت از گروههای تروریستی آتش جنگ در سوریه را شعله‌ور کرد، خود نیز از تبعات و آسیب‌های این بحران در امان نماند. در این مدت میلیونها آواره سوری به ترکیه پناه بردند و اکنون حضور این افراد برای آنکارا معضلات جدی به وجود آورده است. ترکیه که در چند سال اخیر، با بحرانهای اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند، تامین هزینه آوارگان سوری بار سنگینی را روی دوش دولت گذاشته است و اردوغان تلاش می‌کند تا هر چه سریعتر با بازگرداندن آوارگان به کشورشان، از هزینه‌های مالی دولت بکاهد.
پیش از این، حزب حاکم عدالت و توسعه از مردم سوریه محافظت می‌کرد و آنها را بیش از هر چیز به عنوان نیروی کار ارزان و ضروری برای اقتصاد ترکیه می‌دانست و حتی در سالهای گذشته بین 200 تا 300 هزار نفر از آوارگان توانسته‌اند تابعیت ترکیه را اخذ کنند. با این حال، با کاهش پذیرش آوارگان از سوی جامعه ترکیه با توجه به بحران اقتصادی، تورم و فقر، حزب عدالت و توسعه مسیر خود را تغییر داده است.
در نظرسنجی‌هایی که هر ساله درباره نظر مردم نسبت به آوارگان سوری انجام می‌شود حکایت از این دارد که بیش از 60 درصد خواهان بازگشت آنها به کشورشان هستند و این خواست همگانی، بار سنگینی روی دوش رهبران آنکارا می‌گذارد تا هر چه سریعتر به این بحران خاتمه دهند.
از طرفی، احزاب اپوزیسیون نیز مدعی هستند که حضور میلیونها پناهنده سوری برای امنیت ترکیه هم نگران کننده است و ادامه این وضعیت در آینده چالش‌های جدیدی را پیش روی دولت خواهد گذاشت و وقوع عملیات‌های تروریستی در یک دهه گذشته در شهرهای ترکیه را آثار ناشی از حضور آوارگان می‌دانند.
تنش‌های هویتی و ناآرامی‌های خیابانی از دیگر معضلات اجتماعی مرتبط با حضور آوارگان سوری در ترکیه است که نمونه‌هایی از این قضیه در روزهای اخیر در استان قیصریه روی داد. پس از ا«که شایعه شد چند آواره سوری به دختربچه ای پنج ساله تجاوز کرده اند موجی از خشم و اعتراض شهروندان ترک را به خیابان ها کشاند و قیصریه به میدان درگیری میان آوارگان سوری و ترک‌های خشمگین تبدیل شد.
همچنین، با حضور بیش از 3.5 میلیون آواره سوریه، بافت جمعیتی و دموگرافی ترکیه هم در مناطق جنوبی تغییر یافته است و این نگرانی وجود دارد که در آینده جمعیت آوارگان فزایش یابد و ترکها در مناطق مرزی در اقلیت قرار گیرند. از اینرو، اردوغان قصد دارد برای کاهش نگرانیهای داخلی و جلوگیری از عواقب اقتصادی و امنیتی در آینده، آوارگان را به سرزمین خود بازگرداند و این تنها از طریق تعامل و بهبود روابط با دولت سوریه امکان پذیر است و شاید گره آن در عراق باز شود.
سوریه خواستار خروج اشغالگران
دولت سوریه هم برای بهبود مناسبات با ترکیه، برای خود اهدافی را تعیین کرده است که در صورت موافقت آنکارا، روابط خود را از سر خواهد گرفت.
با توجه به اینکه بخش‌هایی از اراضی سوریه تحت اشغال نظامی ترکیه و نیروهای تحت امر آن قراردارد، بنابراین بدون پایان اشغالگری، روابط ترکیه و سوریه به حالت عادی برنخواهد گشت و مقامات سوری هم گفته‌اند که صرف اظهارنظر در این مورد کافی نیست و ترکها باید گام‌های عملی برای خروج از خاک سوریه بردارند.
از دید دولتمردان دمشق، هر گونه نیروهای نظامی خارجی اشغالگر به حساب می‌آیند و باید از سوریه خارج شوند، زیرا نقض تمامیت ارضی این کشور به شمار می‌رود ولی ترکیه تاکنون با این درخواستها موافقت نکرده است.
مقامات ترکیه مدعی هستند که حضور ارتش این کشور در شمال سوریه با هدف مقابله با گروههای تروریستی از جمله «پ ک ک» است، ولی دمشق این ادعا را تنها بهانه‌ای برای ادامه حضور در خاک سوریه می‌داند.
اردوغان دو سال پیش در تبلیغات انتخاباتی مدعی شده بود که می‌خواهد یک میلیون مسکن برای آوارگان سوری در استانهای ادلب و حلب احداث کند که این مسئله با مخالفت دمشق مواجه شده است.
مقامات سوری معتقدند که هر گونه اقدامی برای بهبود اوضاع آوارگان باید با مدیریت دولت مرکزی انجام شود نه ترکیه. از آنجا که گروههای تروریستی دیگر توانی برای مقابله با دولت مرکزی ندارند، لذا دمشق می‌تواند ترکیه را تحت فشار قرار دهد تا از مواضع سابق خود عقب‌نشینی کرده و به مسیر تعامل و دوستی بازگردد.
اهداف و منافع عراق
عراق هم به عنوان کشور همسایه از تقابل ترکیه و سوریه متضرر شده و درصدد است با آشتی دادن دو طرف، بحرانهای امنیتی را کاهش دهد.
پیش از این یک مقام بلندپایه در وزارت خارجه عراق عنوان کرده بود که تلاش برای نزدیک کردن دیدگاه‌ها میان سوریه و ترکیه برآمده از نیاز عراق برای هماهنگ‌سازی مواضع مشترک سه کشور درباره مناطق تحت کنترل نیروهای کُرد در استان حسکه سوریه است، و نیز درباره اردوگاه الهول و اطلاعات افراد تحت تعقیب امنیتی و سهم عراق از آب فرات.
از سوی دیگر، در سالهای اخیر به دلیل حملات ترکیه به گروه تروریستی پ ک ک، امنیت ملی عراق هم دچار بی‌ثباتی شده است و بغداد قصد دارد با پایان دادن به تنش‌ها بین آنکارا و دمشق، سایه تهدیدات این گروه تروریستی بر تمامیت ارضی خود را از میان بردارد.
این مسئله مبرهن است که بهبود روابط بین ترکیه و سوریه، بر کلیت منطقه تاثیر مثبتی خواهد گذاشت و زمینه برای ریشه کن کردن تروریسم در سوریه هموار خواهد شد. تجربه ثابت کرده تروریستها بدون حمایت خارجی مدت زیادی دوام نخواهند آورد و اگر حمایت‌های ترکیه هم از سر تکفیری‌ها برداشته شود، دمشق با کمترین هزینه و با عملیات برق‌آسا می‌تواند طومار این گروهها را درهم پیچد.
موضوعی دیگر که در سازش میان ترکیه و سوریه می‌تواند منافع عراق را هم تأمین کند، روی غلتک افتادن اجرای پروژه بزرگ «مسیر توسعه» است که با اجرای آن عراق به پل ترانزیتی خلیج فارس تا مدیترانه و اروپا تبدیل خواهد شد. این پروژه که پس از سفر اردوغان به بغداد در اردیبهشت ماه یکی از محورهای اصلی مذاکرات مقامات دو کشور بود که در همین راستا توافق گسترش همکاری‌های امنیتی نیز صورت گرفت تا از چالش‌های «پ ک ک» در مسیر اجرای پروژه کاسته شود.
ترکیه که نتوانسته به اهداف خود در سوریه دست پیدا کند، اکنون چاره‌ای جز برقراری روابط با سوریه ندارد. زیرا اکنون که بسیاری از دشمنان سوریه از مواضع خود عقب نشینی کرده و تروریستها نیز تا حدی ریشه‌کن شده‌اند، لذا ادامه جنگ افروزی، نه تنها دستاوردی برای آنکارا نخواهد داشت بلکه به دلیل اینکه ارتش سوریه اکنون قدرتمندتر از قبل شده است، تنها هزینه‌های ترکیه را بالا می‌برد.
