الوقت - بیش از دو سال از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان می‌گذرد و اکنون چین اولین کشور بزرگی است که گام‌های قاطعی را در رابطه با وضعیت حقوقی دولت جدید افغانستان برداشته است. «شی جین پینگ»، رئیس جمهور چین پس از پذیرش نماینده ای از طالبان، استوارنامه سفیر را از نماینده افغانستان به طور رسمی پذیرفت. ملاقات نماینده طالبان با رئیس جمهور چین و دریافت استوارنامه در واقع به معنای به رسمیت شناختن حاکمیت طالبان در کابل از سوی پکن است. اکنون وزارت خارجه طالبان در افغانستان اعلام کرده است که «مولوی اسدالله» سفیر فوق العاده و تام الاختیار افغانستان در چین شده است.
در عین حال، «وانگ ونبین»، سخنگوی وزارت خارجه چین با توضیح اینکه پکن همواره روابط دیپلماتیک خود را با کابل حفظ کرده است، از بیان اینکه آیا پکن حاکمیت طالبان را به رسمیت شناخته شده است یا خیر، خودداری کرد و آن را یک «ترتیبات دیپلماتیک عادی» توصیف کرد.
از زمان تصرف کابل توسط طالبان، کشورهای چین، پاکستان، روسیه و چند کشور دیگر منطقه سفارت های خود را در افغانستان فعال نگه داشته‌اند. در همین حال، طالبان به تدریج نمایندگی های مختلف دیپلماتیک افغانستان در خارج به ویژه در کشورهای همسایه را به کنترل خود در آورده است. در نتیجه، در حال حاضر طالبان افغانستان در 14 کشور از جمله پاکستان، ازبکستان و تاجیکستان سفارت فعال دارد، هرچند دولت‌های میزبان هنوز درباره به رسمیت شناخته شدن طالبان سکوت کرده‌اند.
پیش قدمی چین در منطقه
با به رسمیت شناختن طالبان توسط دولت‌های خارجی این احتمال وجود دارد که تحریم‌های بانکی علیه دولت مستقر در افغانستان به ریاست طالبان برداشته شود و طالبان بتواند به دارایی های بانک مرکزی به ارزش حدود 7 میلیارد دلار دسترسی پیدا کند. در بحبوحه این احتمال است که پکن به کشورهای دیگر اعلام کرده که حاکمیت طالبان در افغانستان غیرقابل انکار است و افغانستان نمی تواند توسط جامعه جهانی منزوی شود. در واقع چین با پیشگامی به عنوان یکی از شش همسایه بلافصل افغانستان و یک قدرت بزرگ، به کشورهای دیگر نشان داده است که در جهت مخالف با غرب حرکت می کند. این در حالی است که دولت طالبان از سوی غرب تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار دارد، اما چین به سمت به رسمیت شناختن طالبان حرکت می‌کند.
نزدیکی چین با طالبان افغانستان در شرایطی است که همزمان روابط طالبان افغانستان با پاکستان به شدت دچار تنش شده است. با حملات ستیزه جویان در داخل پاکستان و از آن سوی مرز با افغانستان و به دنبال اخراج پناهجویان افغانستانی از پاکستان، اکنون روابط دولت‌های اسلام آباد و کابل به شدت به هم ریخته است. ظاهراً، یکی از دلایلی که باعث شد تا طالبان کنترل ستیزه جویان در مرز پاکستان را دنبال نکند، اخراج پناهجویان افانستان از پاکستان و خشم حکومت طالبان از این اقدام بود. با این شرایط، پاکستان هم اعلام کرده است که از پرونده به رسمیت شناختن طالبان افغانستان در سطح بین‌المللی دفاع نخواهد کرد. در این میان به نظر می‌رسد، چین همسایه پیشگام افغانستان است که به سمت به رسمیت شناختن حاکمیت طالبان حرکت می‌کند و طالبان نیز این اقدام چین خرسند است.
اطمینان خاطر چین از کنترل تروریسم
چین با اقدام جسورانه خود برای پذیرش رسمی سفیر طالبان در پکن می تواند قدرت نرم خود را در افغانستان افزایش دهد. «ذبیح الله مجاهد»، سخنگوی ارشد طالبان در شبکه ایکس تاکید کرد که چین چیزی را فهمیده است، اما بقیه جهان این موضوع را درک نکرده اند و زمان نشان خواهد داد که حمایت پکن چقدر قابل توجه است.
از سوی دیگر پکن با نزدیکی بیشتر به طالبان، امکان استفاده از خاک افغانستان علیه چین را از بین خواهد برد. همه همسایگان افغانستان نگران وجود گروه های تروریستی مختلف در مناطق مختلف این کشور به ویژه نزدیک مرزها هستند و از این رو چین با تقویت روابطش با طالبان، به ارتقای امنیت مرزهای خود با افغانستان اندیشیده است. جلوگیری از تهدیدات امنیتی بالقوه ناشی از خاک افغانستان اولویت پکن است. حتی کشورهایی مانند روسیه و ایالات متحده در مورد گروه های تروریستی مستقر در افغانستان نگرانی هایی را مطرح کرده اند و چین نیز نگرانی‌های مشابهی دارد. اکنون این نگرانی‌ها با نزدیکی به طالبان برای پکن کمتر خواهد شد.
پکن همچنین با تعامل فعال با طالبان و افزایش نفوذ خود در کابل می‌تواند تعامل و همکاری دوجانبه مبارزه با تروریسم بین چین و افغانستان را هر زمان که لازم باشد آغاز کند. پکن که نگران جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM ) است، حتی از دولت قبلی افغانستان نیز کمک گرفته بود. به طور عمده، چین می خواهد از هر گونه سرایت فعالیت های مسلحانه از افغانستان به منطقه سین کیانگ در مرزهای خود جلوگیری کند.
سهم اقتصادی پکن
پکن همچنین به بخش های معدن ، تولید، کشاورزی و خدمات علاقه مند است و افغانستان دارای منابع معدنی با ارزش مانند مس، لیتیوم و عناصر خاکی کمیاب میباشد که برای صنایع چین ضروری است. چین با به رسمیت شناختن خارجی طالبان این امید را دارد که تحریم ها علیه دولت طالبان برداشته شود تا تجار چینی به سمت توافق و قراردادهای بین‌المللی در افغانستان حرکت کنند. از نظر استراتژیک نیز، افغانستان می تواند چین را به آسیای غربی و مرکزی متصل کند. در واقع، دولت کنونی طالبان در افغانستان در حال برنامه ریزی برای دسترسی جاده ای در امتداد کریدور واخان به چین است، مسیری که ممکن است کوتاهتر از مسیرهای موجود از خاک پاکستان باشد.
این در حالی است که طی چند سال گذشته پکن در تلاش بوده تا کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC ) در برنامه کمربند و جاده (BRI) را برای افزایش ارتباطات تجاری تا افغانستان گسترش دهد. «نوید علی شیخ»، محقق و تحلیلگر روابط نظامی به نیوعرب گفته است که به دلیل تاخیر در پروژه های اقتصادی چین در پاکستان و مسائل امنیتی از خاک افغانستان، چینی ها پس از سقوط دولت اشرف غنی به سرعت با طالبان تماس گرفتند .پس از این تماس نیز اولین صادرات افغانستان به مقصد چین در اکتبر 2021 اتفاق افتاد و به طور شگفت انگیزی 40 تن دانه کاج افغانستان، از طریق هوایی به چین رسید.
چین همچنین به برخی منابع انرژی افغانستان چشم دوخته است. شرکت نفت و گاز آسیای مرکزی سین کیانگ چین (CAPIEC) تمرکز خود را به میادین نفت و گاز آمودریا در غرب افغانستان که توسط آمریکا به حال خود رها شد، قرار داده و توافق اکتشاف 25 ساله را با طالبان امضا کرده است.
