الوقت- یکی از اساسی ترین تهدید ها در سال 2015 برای تمام ملل سراسر دنیا، تروریسم بین الملل و برجسته ترین بازیگر آن داعش بود. داعش به مفهومی از قدرت و پیروزی نیاز دارد و باید اقتدار خود را در بعد روانی ترور به پشتوانه شبکه های مجازی و رسانه های دنیا حفظ کند، بنابراین، نمی‌توان گفت که داعش به راحتی از عملیات های خود در سال 2016 دست خواهد کشید.
تروریسم خانگی اصلی ترین تهدید داعش برای اروپا در سال 2016
داعش در حال حاضر سی هزار عضو از کشورهای خارج از خاورمیانه دارد. در واقع مهارت خود را در جذب جوانان از اروپا، آسیا، آفریقا به اندازه خاورمیانه از طریق تبلیغات گسترده نشان داده است. شبکه های اجتماعی و محصولات نرم این گروه را قادر ساخته است تا جامعه تکفیری را از در سراسر دنیا گسترش دهد. با در نظر گرفتن اینکه این گروه می تواند نیروهای آن لاین جذب کند، باید گفت پیروانش را تحریک می کند تا به فعالیت های خشونت بار انفرادی موسوم به گرگ های تنها، متعهد شوند. بر اساس آمار موسسه صلح و اقتصاد، برآورد می شود که 30 هزاز نیروی خارجی از 100 کشور دنیا از سال 2011 تا کنون به عضویت این گروه درآمده اند .شاخص تروریسم جهانی این موسسه که در نوامبر 2015 منتشر شد نشان می دهد که بیشتر نیروهای این گروه از عربستان، تونس، اردن، مراکش و ترکیه بوده است. در عین حال 2700 نفر از روسیه،1750 نفر از فرانسه و صدها نفر از آلمان، انگلیس و بلژیک هستند. داعش در واقع این‌گونه اعضا و طرفداران خود را تحریک می‌کند که چنان‌چه نمی‌توانند به سوریه سفر کنند، باید در کشورهای مقیم حملاتی را ترتیب دهند.
در اینجا می توان به نظر پاول بی ور تحلیلگر دفاعی انگلستان تکیه کرد که کشورهای اروپایی باید نسبت به تروریست های خانگی داعش مراقبت بیشتری داشته باشند. در واقع خطر اصلی اینجاست که تروریست ها با ابتکار بیش تری عمل می کنند تا راه های افزون تری را برای حمله و آسیب پیدا کنند. به عبارت بهتر تفاوتی که میان گروه های تروریستی در دهه های 80 و 90 میلادی و اکنون وجود دارد این است که گروه های تروریستی جدید به هیچ شکلی از کنترل مرکزی ضرورتا نیاز ندارند و عموما بر فردگرایی تاکید دارند و شبیه اشکال سنتی گذشته نیستند.
ابزار دیپلماسی یاری‌گر تحلیل و تحدید داعش
از سوی طرف‌های درگیر در سوریه، باید گفت که آمریکا تلاش دارد تا یکی از همسایگان سوریه یا کشورهای منطقه را در مبارزه مستقیم با داعش وارد کند و این فرض را بوجود آورد که بار شکست داعش و یا ثبات منطقه را بر دوش دارد. عربستان و ترکیه یکی از این دو گزینه در آینده خواهند بود. ترکیه که به دنبال یک توجیه محکم برای مداخلات خود است و عربستان نیز خواهان ارتباطات مستحکم تر با آمریکا و دشمنی با روس‌ها می باشد. نکته ای که باید در نظر داشت این است که هرکدام از قدرت های درگیر در مسئله سوریه و داعش، معتقد هستند که داعش تهدیدی علیه دنیا است اما هنوز یک رویکرد یگانه برای جنگ با داعش وجود ندارد. دیپلماسی ابزاری است که می تواند به ضعف داعش کمک کند. به عبارتی ابزاری برای نزدیک تر کردن طرفین مبارز علیه داعش به منظور رسیدن به رویکرد واحد یا مشابه می تواند باشد.
تلاش داعش برای ثبات پایه ها در داخل و خارج
در سال 2015 داعش در اغلب سرزمین هایی که بر آنها تسلط داشت، یک بروکراسی حکومتی تاسیس کرد که همه چیز از مدارک هویتی تا پول رایج را در بر می گرفت. به طور هم زمان تبلیغاتش را هم گسترش داد تا با مناطق تحت سلطه ارتباط وثیقی پیدا کند. نباید این را از نظر دور داشت که داعش با سایر گروه های تروریستی منطقه مانند بوکو حرام و طالبان ارتباطات خود را افزون کرد. به نظر می رسد که افراطی های سلفی گاه در میان خودشان برای حملات وحشیانه تر رقابت دارند. سال 2015 سالی بود که داعش نشان داد که می تواند در همه جا باشد. در واقع اگر هم در جایی حضور نداشت مدل گرگ های تنها را دنبال می کرد که در آن افراد و عملیات های تروریستی آنها غیر قابل تشخیص هستند، مانند حملات سن برناردینو.
داعش تلاش دارد تا نشان دهد سبب وقوع آخرالزمان است و این مسئله را برجسته سازد که نمود عینی وعده های دین است. از این روی در تعداد و میزان حملات تروریستی به احتمال زیاد شاهد افزایش خواهیم بود. داعش با عملیات رسانه ای سعی دارد تا به دشمنان خود نشان دهد که به دنبال نبرد نهایی خود است. اما ابتدا می خواهد تا دستاوردهای جهانی خود را با شور و شوق نشان دهد از جمله گرگ های تنها یا تروریست های خانگی ، تا مردم سراسر دنیا را هدف قرار دهد. داعش از زمانی که در سال 2014 اعلام خلافت کرد، بیش از 50 حمله را در 18 کشور دنیا انجام داده است که منجر به 1100 کشته و 1700 مجروح شده است. یقینا داعش در سال 2016 نیز این تلاش ها را ادامه خواهد داد. در عین حال نباید از تهدیدات تروریسم سایبری داعش غافل شد. حملات اینترنتی در کشورهای غربی یکی از حادترین تهدیدات در سال پیش رو محسوب می شود همانگونه که دیوید فریبرچ مدیر فنی کا ام پی جی احتمال گسترش سلاح های سایبری داعش در سال 2016 را نیز پیش بینی کرده است.
جانشین خلافت داعش چه خواهد بود؟
روی دیگر سکه را نیز باید در نظر داشت و اگر داعش تحلیل برود، چه چیز جایگزین آن خواهد شد؟ داعش یک فرمول را برای سایر گروه های تروریستی بوجود آورد که بر اساس آن ادعا کنند که برای رضای خدا دست به ترور و انواع خشونت می زنند. یک گروه کمتر شناخته شده به طور مثال یکی از سایر گروه های تروریستی حاضر در سوریه و یا یک گروه کاملا جدید جانشین داعش خواهد بود. اگر داعش در سال 2016 دچار ضعف یا انحطاط شود، یقینا یک تهدید درجه اول برای دنیا از باقی مانده داعش سربرخواهد آورد درست همچون وضعیت داعش نسبت به القاعده.
در واقع تهدید جدید یک گروه خاص نیست بلکه چیزی همچون مفهوم " شناخته شده نامعلوم" است که از الگوهای داعش پیروی می کند و باید دنیا باید خود را برای یک شناخته شده نامعلوم آماده سازد. گروه یا تشکیلاتی که نام و یا ترکیبات آن مشخص نیست اما به راحتی می توان الگوهای رفتاری و کنشی آن را حدس زد.
فاطمه جلیلیان
