الوقت- مراسم عزاداری امام حسین (ع) همه مرزهای جغرافیایی را درنوردیده است و در اقصی نقاط جهان این مراسم از سوی شیعیان و سایر مذاهب هر ساله برگزار می‌شود. در کشور پاکستان نیز این مراسم‌ها در عالیترین سطح خود برگزار می‌شود و در دهه اول ماه محرم، این کشور حال و هوای دیگری به خود می‌گیرد.
هر سال با فرا رسیدن ماه محرم، مردم پاکستان مراسم عزاداری را در مناطق و شهرهای مختلف این کشور، بر اساس آداب و رسوم همان منطقه برگزار می‌کنند. میلیونها شیعه پاکستان با حضور در مساجد و اماکن عمومی عشق و ارادت خود را به امام حسین و یاران باوفایش نشان می‌دهند. علاوه بر مساجد و حسینیه‌ها و تکیه‌ها که رنگ و بوی حسینی به خود می‌گیرند در خانه‌های شیعیان نیز پرجم‌های عزادری نصب می‌شوند و شهرهای پاکستان چهره مذهبی پیدا می‌کنند. دهها هزار نفر در روزهای تاسوعا و عاشورا در تجمع‌های بزرگ در سراسر پاکستان گرهم می‌آنید و به سینه‌زنی و زنجیرزنی برای سید و سالار شهیدان می‌پردازند و برای امام حسین و یارانش سوگواری می‌کنند.
هر روز از دهه اول محرم به نامی در بین پاکستانی‌ها معروف است و شیعیان هر روز و هر شب به نوحه‌خوانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌پردازند و آیین‌های سوگواری برای شهدای كربلا، در روزهای تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد. هیئت‌های عزاداری در روزهای تاسوعا و عاشورا در خیابانهای بزرگ و اصلی شهرهای مختلف پاكستان از جمله اسلام آباد، راولپندی، لاهور، پیشاور، كراچی، كویته، حیدرآباد و كشمیر تحت نظارت دولت پاكستان به سوگواری می‌پردازند.
اگرچه اکثریت جمعیت پاکستان را اهل تسنن تشکیل می‌دهند اما محدودیت‌هایی برای عزاداری‌های محرم وجود ندارد و شیعیان بدون هیچگونه دخالتی از سوی دولت این مراسم‌ها را به نحو احسن برگزار می‌کنند. به احترام امام حسین (ع) و عزاداری شیعیان، شبكه‌های تلویزیونی پاكستان هم با شروع این ایام به پخش مراسم مذهبی و عزاداری می‌پردازند و به احترام ماه محرم، از پخش برنامه‌های موسیقی و دیگر برنامه‌های شاد خودداری می‌كنند.
مسلمانان اهل سنت در بسیاری از نقاط پاكستان اگرچه حضور مستقیم در عزاداری‌ها ندارند، اما به خاطر ارادتی كه به امام حسین (ع) و یارانش قائل هستند و به احترام عزاداران سالار شهیدان، هنگام عبور دسته جات عزاداری، با آب و شربت از آنها پذیرایی می‌كنند و حتی برای تامین امنیت آیین‌های عزاداری محرم، داوطلب می‌شوند و به برگزاری هرچه بهتر این آیین‌ها، كمك می‌كنند. این نشان می‌دهد که ارادت به امام حسین (ع) هیچ حد و مرزی نمی‌شناسد و سایر مذاهب هم ارادت خاصی به این حضرت دارند و این گونه اقدامات در بسیاری از کشورهای با اکثریت سنی هم انجام می‌شود. روز نهم و دهم محرم كه مصادف با روز تاسوعا و عاشورا است، از سوی دولت پاكستان بعنوان تعطیلات رسمی اعلام شده و مردم در این روز، نذورات خود را بین هیئت‌های مذهبی و فقرا پخش می‌كنند.
رهبران سیاسی پاكستان از جمله رییس جمهور و نخست وزیر همه ساله در ایام محرم با صدور پیام در آستانه روز عاشورا اعلام می‌كنند كه محرم یادآور ایثار و فداكاری امام حسین (ع) در كربلا بوده و ثابت می‌كند هیچ چیزی برای مسلمانان برتر از پیروی از آموزه‌های اسلام نیست. حتی نیروهای امنیتی پاکستان در مراسم عزاداری‌ها سطح تدابیر امنیتی را برای جلوگیری از هر گونه اقدامات ترویستی علیه عزادارن حسینی بالا می‌برند تا این گونه مراسم‌ها در امنیت کامل برگزار شود.
شیعیان پاکستان در برخی مناطق علاوه بر اینکه دهه محرم را عزارادای می‌کنند اما رسم مخصوص به خود را دارند که جدا از ماه محرم همه ساله برگزار می‌شود. «اسد عاشورا» عنوان مراسم عزاداری است که شیعیان در شمال پاکستان در فصل گرما به یاد تشنگی یاران سیدالشهدا در صحرای سوزان کربلا در فصل تابستان چند روز از روزهای گرم این فصل به آن می‌پردازند.شیعیان منطقه بلتستان معتقدند که واقعه کربلا در فصل گرم سال در سال 61 هجری به وقوع پیوسته و باید عزاداری و سینه‌زنی برای امام حسین در گرمای تابستان برگزار شود تا عزاداران شدت عطش و گرمای سوزان صحرای کربلا را با جسم وجان خود درک کنند.
عزاداری در هند زیر سایه خشونتهای فرقه‌ای
هر چند دولت بودایی هند تلاش می‌کند تا مراسم عزاداری امام حسین در ماه محرم را برای همیشه از تقویم این کشور حذف کند اما با این حال این اقدامات هم نتوانسته شیعیان هند را از سوگواری برای امام حسین (ع) دور کند. شیعیان هندوستان اغلب مراسم ماه محرم را در منازل و «امام‌باره‌ها» که مکان‌های ویژه‌ای همچون حسینیه‌ها در ایران است و برای اقامه عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، برگزار می‌کنند. امام‌باره‌ها، در مناطقی چون کشمیر، لاکنهو و امروهه که شیعیان در آن ساکن هستند، ساخته شده است. در شهر حیدرآباد، مجالس عزاداری حول علم برگزار می‌شود و بعد از روضه‌خوانی علم‌ها را با احترام میان جمع آورده و دور آن حلقه می‌زنند و سینه‌زنی می‌کنند و در نهایت محض تبرک این علم‌ها را زیارت می‌کنند. مراسم عزاداری در این شهر از اول محرم شروع شده و تا هشتم ربیع‌الاول ادامه پیدا می‌کند. یک یا دو روز قبل از محرم اعضای خانه و محله به تمیز کردن و غبارروبی از امام‌باره‌ها و عزاخانه‌هایشان می‌پردازند.
شیعیان هند شب عاشورا را نیز همانند شبهای قدر گرامی می‌دارند و تا صبح بیدار می‌مانند و به عزاداری و مرثیه سرایی می‌پردازند. همچنین، شیعیان روز عاشورا از صبح تا عصر هیچ‌چیزی نمی‌خورند و عصر به امام‌باره‌ها رفته و در آنجا غذای نذری می‌خورند که به این رسم «فاقه‌شکنی» می‌گویند. همچنین، در هند در روز عاشورا عده‌ای در مسیرهای اصلی ایستگاه‌های صلواتی برای توزیع چای، شربت و گاه غذا برپا می‌کنند که شیعیان هند به این رسوم «سبیل» گفته می‌شود.
مهمترین مراسم عزاداری‌های هند، در منطقه کشمیر برگزار می‌شود که اکثریت قاطع آنرا مسلمانان تشکیل می‌دهند. در این شهر پارچه نوشته‌ها و پرچم‌های سیاه در سراسر منطقه نصب می‌شوند تا به مردم یادآوری کنند ۱۳۰۰ سال پیش در نبرد کربلا چه گذشته است. در هفته اول محرم امسال چندین کنفرانس مشترک با سخنرانی علمای سنی و شیعه در سرتاسر کشمیر برای ادای احترام به شهدای کربلا برگزار شد و دسته‌های عزاداری با حضور در مناطق خاصی که دولت هند تعیین کرده است، به عزاداری برای امام حسین (ع) پرداختد.
با این حال دولت هند امسال نیز از ادامه محدودیتها در مسیرهای سنتی عزاداری‌های محرم در کشمیر خبر داد. اکنون 32 سال است که شیعیان کشمیری اجازه ندارند در مرکز شهر سرینگر عزاداری کنند و فقط در مناطق شیعه‌نشین اجازه برگزاری مراسم را دارند. باتوجه به اینکه دولت هند مسلمانان را تحت فشار قرار می‌دهد و مسلمانان کشمیر سالهاست که مورد آزار و خشونت هندوهای افراطی تحت حمایت دولت قرار دارند، به همین منظور شیعیان و سنی‌ها سعی می‌کنند با هم متحد باشند و این اتحاد در مراسم عزاداری محرم به وضوح قابل مشاهده است و به همین خاطر مراسم محرم در کشمیر متفاوت از سایر مناطق جهان است. محققان مذهبی در کشمیر معتقدند ماه محرم زمان اتحاد شیعه و سنی علیه دشمنان اسلام است. اتحاد، ابزار مبارزه علیه آن‌هایی است که سعی دارند با گسترش اسلام هراسی به منافع شخصی خود برسند.
دولت هند هر چند در ظاهر از آزادی‌های مذهبی حمایت می‌کند اما در عمل از هیچ گونه جنایتی علیه مسلمانان کشمیر خودداری نمی‌کند و هر ساله نیروهای امنیتی به بهانه‌های مختلف به عزاداران حسینی حمله می‌کنند و تعدادی از آنان را نیز بازداشت می‌کنند.
شیعیان هند برای ماههای محرم و صفر احترام خاصی قائل هستند و برای تکریم این دو ماه و نشان دادن علاقه خود به اهل بیت (ع) و اقامه عزای حسینی نکات بسیاری را در امور شخصی و زندگانی خود رعایت می‌کنند. از جمله آداب و رسوم ویژه ماههای محرم و صفر در بین شیعیان هند این است که هیچگونه مراسم ازدواجی در این ماه انجام نمی‌گیرد و مردم ترجیح می‌دهند لباس نو خریداری نکنند و از برگزاری مراسمی همچون جشن تولد نیز پرهیز می‌کنند. در کشور هند، هندوها و غیرمسلمانان با دیدن سوگواری‌ها و نوحه‌سرایی و محافل حزن متأثر‌شده و با مسلمین همراهی‌می‌کنند و حتی در بعضی شهرها و مناطق، هندوها ساختمان‌هایی ساخته و وقف امام حسین (ع) کرده و به تقلید از مسلمین نام آنها را حسینیه گذاشته‌اند و در آنجا به سوگواری می‌پردازند.
در هندوستان روضه خوان‌ها ومرثیه‌سراهای زیادی وجود دارند که مسلمان نیستند و پای بند مذهب هندو هستند اما نه تنها امام حسین (ع) را تحسین می‌کنند، بلکه روضه‌خوانی و اشک ریختن برای امام حسین را افتخار خود می‌دانند. در بعضی از شهرها برهمن‌ها نیز در ایام محرم و روز اربعین در مجالس عزا شرکت می‌کنند. از گذشته و تا امروز بسیاری از مهاراجههای هند نیز در مراسم تعزیه شرکت مینمایند. در روزهای تاسوعا و عاشورا مردم هند همراه با دیگر غذاها نذورات خود را به صورت غذایی که به حاضری معروف است در اختیار عزاداران و افراد نیازمند قرار می‌دهند.
درحالی که بسیاری از رهبران سیاسی در دنیا مراسم عزاداری حسینی را در تضاد با طرحهای مدرنیته خود می‌دانند و سعی در حذف چنین آیینهایی از اذهان عمومی دارند اما هر چه محدودیتها بیشتر می‌شود شور و شوق شیعیان نیز برای برگزاری هرچه تمام این مراسم‌ها افزایش می‌یابد و نمونه بارز آن در هند است که دلدادگان به اباعبدالله‌الحسین (ع) با وجود اینکه در معرض خطر مرگ قرار دارند اما در مراسم ماه محرم با جان و دل برای اهل بیت پیامبر (ص) سوگواری می‌کنند.
