پس از ناکامی غربیها در تحمیل خواستههای فرابرجامی و نامشروع خود بر ایران در جریان دو دور پایانی مذاکرات وین، اکنون به نظر میرسد آمریکا و تروئیکایی اروپایی به راهبرد سنتی خود در قالب طرح پرسش تکراریِ «ایران به سوالات باقی مانده آژانس در ارتباط با برخی مراکز پاسخ نداده، بازگشتهاند.»
به گزارش «الوقت» دور جدید جلسات شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی امروز –دوشنبه- (6 ژوئن/ 16 خرداد) در ساعت 10 و 30 دقیقه به وقت محلی وین آغاز شده است. بر اساس اعلام وبگاه آژانس بینالمللی انرژی اتمی، مهمترین موضوعات دستور کار جلسه شورای حکام بررسی و بحث پیرامون مسائلی همانند گزارش سالانه ۲۰۲۱، گزارش همکاری فنی ۲۰۲۱، گزارش اجرای تعهدات پادمانی در سال ۲۰۲۱، حفاظت و امنیت هستهای در وضعیت اوکراین، اجرای تعهدات پادمانی در جمهوری دموکراتیک کره موضوع راستیآزمایی و نظارت در ایران ذیل قطعنامه ۲۲۳۱(سال ۲۰۱۵) شورای امنیت سازمان ملل عنوان شده است.
در اطلاعیه آژانس آمده است که گروسی قرار است روز دوشنبه و پس از جلسه شورای حکام، ساعت ۱۳ به وقت محلی یک نشست خبری برگزار کند. با این حال، تمامی گزارشها و شواهد از پرتنش و جنجالی بودن جلسات اخیر شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی حکایت دارند. در این میان، بدون تردید بررسی پرونده هستهای ایران با توجه به کمرنگ شدن امکان احیای توافق برجام میان ایران و قدرتهای بزرگ یکی از جنجالیترین موضوعات در دست بررسی این شورا خواهد بود.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمانهای بینالمللی در وین، امروز –دوشنبه- در بیانیهای تاکید کرده که به احتمال زیادی بررسی موضوع پرونده هستهای ایران به روز چهارشنبه موکول خواهد شد. این امر در شرایطی است که پس از ماهها مذاکره در وین و پس از برگزاری هشت دور نشست میان نمایندگان بازیگران حاضر در توافق هستهای جولای 2015 برای لغو تحریمهای ظالمانه علیه ایران، نه تنها توافقی حاصل نشده، بلکه امیدها برای احیای برجام به حداقل ممکن رسیده است.
همزمان رسانههای غربی با به راه انداختن موج تبلیغاتی وسیع از امکان صدور قطعنامه علیه ایران در نشست شورای حکام سخن به میان آوردهاند. طرح چنین احتمالی در شرایطی است که کشورهای غربی بدون توجه به موضوع خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال 2018 و متعاقبا تحمیل تحریمهای گسترده و نامشروع علیه ایران در تلاش هستند مجددا تهران را به عنوان مانع عدم احیای برجام معرفی کنند. با این وجود، قراین موجود حاکی از آن است که امکان صدور قطعنامه محکومیت یا ارجاع فوری پرونده هستهای ایران از شورای حکام آژانس به شورای امنیت، چندان ممکن نبوده و احتمالا بیشتر قطعنامه آمریکا و تروئیکای اروپایی به اظهار نگرانی عمیق ختم خواهد شد.
بهانهگیری غرب با توسل به طرح پرسش تکراریِ «پاسخ به سوالات باقیمانده آژانس»
پس از ناکامی غربیها در تحمیل خواستههای فرابرجامی و نامشروع خود بر ایران در جریان دو دور پایانی مذاکرات وین، اکنون به نظر میرسد آمریکا و تروئیکایی اروپایی به راهبرد سنتی خود در قالب طرح پرسش تکراریِ «ایران به سوالات باقی مانده آژانس در ارتباط با برخی مراکز پاسخ نداده، بازگشتهاند.»
در همین راستا هفته گذشته خبرگزاری رویترز گزارشی از پیشنویس قطعنامه آمریکا و سه کشور اروپایی منتشر کرد که قرار است امروز –دوشنبه- ۶ ژوئن در شورای حکام و در رابطه با برنامه هستهای ایران ارائه شود. بنابر این گزارش در این قطعنامه پیشنهادی آمریکا و تروئیکای اروپایی نگرانی عمیق خود را در خصوص عدم حل و فصل موضوع ذرات اورانیوم یافت شده در سه سایت اعلام نشده ایران به آژانس بینالمللی انرژی اتمی ابراز میدارند. آژانس پیشتر گزارش داده بود که در سه سایت در مریوان، تورقوز آباد و پارچین ورامین اثراتی از اورانیوم غنیسازی شده یافت شده است.
همچنین قرار است آمریکا و سه کشور اروپایی در این قطعنامه «همکاری ناکافی و سیستماتیک تهران» را دلیل حل نشدن مسائل فیمابین بین ایران و آژانس معرفی کنند و از ایران بخواهند که فورا پیشنهاد آژانس برای تعامل بیشتر برای حل و فصل مسائل پادمانی باقیمانده را بپذیرد.
در پیشنویس این قطعنامه که روز چهارشنبه رویترز آن را رویت کرده، آمده است، شورای حکام «از ایران میخواهد فورا برای اجرای تعهدات قانونیاش اقدام کرده و بدون اتلاف وقت به پیشنهاد مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای همکاری بیشتر جهت شفافسازی و حل و فصل مسائل باقیمانده پادمانی عمل کند.»
به دنبال انتشار خبر تهیه پیشنویس قطعنامهای درباره ایران توسط آمریکا و تروئیکای اروپا، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک نشست خبری در پاسخ به سوالی در این باره گفت: ما در چند روز اخیر در این باره صحبت کردهایم اما نگرانی بسیار جدی ما این است که ایران نتوانسته است به طور باورپذیری به سوالات آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره مواد و فعالیتهای هستهای اعلام نشده احتمالیاش پاسخ دهد و ما همزمان با دنبال کردن تحقیقات توسط آژانس درباره مسائل پادمانی در ایران، به همکاری نزدیک با آژانس، با مدیر کل، همچنین با متحدان و شرکایمان در شورای حکام ادامه میدهیم.
البته بهانهگیری واهی غربیها پیرامون پرونده هستهای ایران واکنش وزارت خارجه ایران را نیز به همراه داشت. در همین زمینه، خطیبزاده نیز در واکنش به تهیه پیش نویس قطعنامهای توسط آمریکا و تروئیکای اروپا درباره ایران در صفحه توییترش نوشت: رژیم اسراییل، به عنوان دشمن شماره یک برجام، نفیکننده انپیتی و تنها دارنده تسلیحات اتمی در خاورمیانه و شمال آفریقاست. ما این را میدانیم. جهان هم میداند. زمان آن است که سه کشور اروپایی و آمریکا از به خواب زدن تعمدی خود دست بردارند. آنها یا میتوانند گزینه دیپلماسی را دنبال کنند و یا در جهت مخالف اقدام کنند. ما برای هر دو آمادهایم.
سیاسی کاری آژانس تحت فشار کشورهای غربی
تهیه پیشنویس قطعنامه ضدایرانی توسط آمریکا و تروئیکای اروپایی برای ارائه در شورای حکام توسط غربیها در شرایطی است که اخیرا برخی رسانهها از گزارش فصلی آژانس پرده برداشته بودند. در واقع، قبل از ارائه گزارش فصلی آژانس در شورای حکام، مفاد آن در اختیار رسانهها قرار گرفته بود که مصداق کامل بدعهدی و اقدام غیرقانونی مسئولان آژانس در زمینه حراست از اظلاعات محسوب میشود.
در همین زمینه شاهد هستیم که خبرگزاری رویترز در این باره نوشته بود: در گزارش فصلی آژانس بینالمللی انرژی اتمی که روز دوشنبه(۹ خرداد) به رصد رویترز رسیده است، آمده که ایران همچنان نتوانسته که توضیحاتی که اعتبار فنی داشته باشند در خصوص یافتهها در این سایتهای هستهای ارائه دهد. رویترز ادامه داد: در این گزارش آمده است، «مشکلات پادمانی در خصوص این سه مکان همچنان برجسته است.» این خبرگزاری همچینن نوشته بود: در گزارش فصلی جداگانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی که آن نیز به رصد رویترز رسیده است، آمده که ذخایر اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ایران با رشد تقریبی ۹.۹ کیلوگرم به میزان ۴۳.۱ کیلوگرم رسیده است.
با این اوصاف، میبایست توجه داشت که درز اطلاعات آژانس به رسانهها که امری معطوف به سابقه بوده و رافائل گروسی نیز نسبت به عدم تکرار آن وعدههایی داده بود، نشانه بارز عدم تعهد این نهاد به حفظ اطلاعات محرمانه نسبت به برنامه هستهای ایران میباشد. انتشار مفاد گزارش فصلی آژانس به رسانهها پیش از برگزاری نشست شورای حکام آژانس، به وضوح تایید کننده نگرانیهای پیشین ایران نسبت به جاسوسی ناظران برای رژیم صهیونیستی میباشد.
در ارتباط با این گزارش نیز سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری اخیرش تاکید کرده که متأسفانه این گزارش بازتابدهنده واقعیت گفتوگوهای ایران و آژانس نیست. بعد از توافقی که بین ایران و آژانس در تهران انجام شد به صورت مکتوب ایران پاسخهایی را به آژانس ارائه کرد و چند دور نشستهای مفصل به صورت حضوری برگزار شد که پاسخهای فنی و ارائه مستندات از سوی ایران صورت بگیرد. گزارش ارائه شده منصفانه و متوازن نیست و بیم آن میرود که فشار صهیونیستها و برخی کنشگرها باعث شده باشد مسیر گزارش معمول آژانس از فضای فنی به سیاسی منتقل شود و انتظار ما این است که این مسیر اصلاح شود.
بزرگنمایی در احتمال تغییر رویه شواری حکام و صدور قطعنامه ضدایرانی
طی تمامی سالهای بعد از 2012 یعنی بعد از آغاز مذاکرات میان هیاتهای ایرانی با نمایندگان کشورهای غربی، چین و روسیه، تا حدود شورای حکام رویهای نسبتا مسالمت آمیز و کمتر همراه با تنش را در مواجهه با ایران دنبال کرده است. طی تمامی سالهای گذشته تنها یکبار در ژوئن ۲۰۲۰ قطعنامهای در این شورا با پیشنهاد کشورهای اروپایی علیه ایران صادر شد که آنهم تغییر چندانی بر معادلات میدانی نداشت؛ زیرا امید غربیها به توافق موجب شده بود که آنها حالت تقابلی و خصمانه به خود نگیرد.
اما اخیرا غربیها با تبلیغات گسترده از احتمال صدور قطعنامه علیه ایران خبر داده و به نوعی قصد دارند با تهدید در این باب، تهران را به عقبنشینی در برابر زیادهخواهیهای خود در پرونده هستهای سوق دهند. در این ارتباط دو نکته بسیار قابل توجه میباشد. اول اینکه، صدور قطعنامه در شورای حکام امری معطوف به سابقه بوده و قبلا در ماههای ابتدایی ریاست جمهوری محمود احمدینژادظرف مدت کوتاهی شورای حکام قطعنامهای علیه برنامه هستهای ایران صادر و بلافاصله هم پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داده شد. بعد از آن بود که ۵ قطعنامه در شورای امنیت علیه ایران صادر شد.
اما اکنون بر خلاف گذشته به نظر نمیرسد که صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای حکام با همان اجماع و سرعت پیشین امکانپذیر باشد.بگیرد. در مقطع کنونی بیشتر به نظر میرسد احتمال ارجاع پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت به صورت فوری و در بازه زمانی کوتاه مدت بسیار بعید است. لذا حداقل تا اواخر سال جاری میلادی امکان ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت نامحتمل به نظر میرسد و سناریوی ممکن این است که در نشست اخیر، قطعنامه احتمالی بیشتر روی «ابراز نگرانی» و نه «هشدار و تهدید» و یا تعیین ضربالاجل متمرکز خواهد بود.
در سطح دوم توجه به این مساله ضروری است که صدور قطنامه علیه ایران در شورای حکام، علاوه بر دشوار کردن ادامه مذاکرات و کاهش احتمال احیای برجام، عواقب ناگواری را به همراه خواهد داشت. در همین زمینه حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه بامداد دوشنبه در توییتر خود گفت: «اگر بانیان قطعنامه ضد ایرانی در آژانس بینالمللی انرژی اتمی(IAEA) روش تهدید را دنبال کنند، مسئول همه عواقب آن هستند. ما از توافق خوب، قوی و پایدار استقبال میکنیم. توافق در دسترس است اگر آمریکا و سه کشور اروپایی واقعبین باشند.»
افزون بر این باید توجه داشت حتی در صورت ارجاع پرونده که بر خلاف سال 2009 که چین و روسیه با کشورهای غربی در اعمال تحریم علیه ایران غربیها را همراهی کردند؛ در وضعیت جدید هیچگونه همراهیای را با آنها نخواهند داشت. همچنین، بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت عملا تاثیر چندانی را بر وضعیت اقتصادی ایران نخواهد داشت؛ زیرا تمامی تحریمهای موجود در قطعنامه 2231 در حال حاضر جریان هستند و ایران چگونگی مقابله با آنها را در عرصه میدانی اجرایی و محقق کرده است.