الوقت- در حالی که قرار بود توافق آتش بس در یمن محاصره این کشور را لغو کرده و مقدمهای برای پایان درگیریها باشد اما سعودیها خواب جدیدی برای یمن دیدهاند.
طی روزهای گذشته برخی از رسانههای منطقه از طرح عربستان برای الحاق استانهای حضرموت، شبوه، المهره و ابین در یمن به خاک خود خبر دادهاند. اقدامی که نه تنها تنشها را کاهش نمی دهد بلکه به اوج گیری درگیریها در آینده دامن می زند. در این زمینه برای اطلاع از ابعاد این ماجرا، الوقت با سید هادی افقهی، کارشناس مسائل غرب آسیا گفتگو کرده است.
عربستان که نتوانسته در 8 سال گذشته از جنگ یمن به اهداف خودش در عرصه میدانی دست پیدا کند الان اعلام کرده که قصد دارد استانهای جنوبی یمن «حضرموت، المهره، شبوه» را به خاک خود الحاق کند. در شرایط کنونی هدف عربستان از اتخاذ چنین تصمیمی چیست و آیا می تواند در این سیاست موفقیتی کسب کند؟
یک دلیل این ادعا رقابت با امارت است که شریک جرم عربستان سعودی در شروع جنگ علیه مردم مظلوم یمن است. اماراتی ها با کمک اسرائیلی ها در برخی مناطق جنوبی یمن از جمله شهر عدن که پایتخت دولت مستعفی یمن است حتی برخی جزایر مهم و راهبری این منطقه مثل جزیره سقطری را تصرف کرده و صهیونیستها با کمک امارات در این جزیره پایگاه احداث کرده اند. برای عربستان هم خط لوله نفت مهم است تا بتواند از طریق خاک یمن، نفت خود را از پشت تنگه هرمز انتقال دهد. به همین خاطر به این سه استان چشم طمع دارد و سعودیها می خواهند یا به زور نظامی این مناطق را تصرف کنند و اگر نتوانستند موفق شوند بتوانند این استانها را اجاره کنند. همانگونه که سه استان جنوبی عربستان «عسیر، جیزان و نجران» در دوره عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار عربستان کنونی از یمن جدا شد و طبق قرارداد 90 ساله ای که بین عبدالعزیز آل سعود و حاکم وقت یمن امضا شد سعودیها این مناطق را رسما ضمیمه خاک خود کردند. وضعیت استان حضرموت هم وضعیتش همینگونه است، الحاق این منطقه به عربستان هم به خاطر رقابت سعودیها با امارات است و هم اینکه دنبال اشغال و یا اجاره آن هستند. اشغال کردن این مناطق دشوار است چرا که عشایر حضرموت و المهره حساسیت زیادی دارند و احساس سلبی نسبت به حضور نیروهای عربستانی در خاک یمن دارند و چندین بار درگیری بین دو طرف به وجود آمده است. رئیس عشایر المهره پیشتر اظهارات تندی علیه عربستانی ها داشته و خطاب به سعودیها گفته بود شما آمده بودید ما را نجات دهید خودتان ما را اشغال کردید و قرار نبود حضور نظامی در یمن داشته باشید. مسئله دیگر،موضع سازمان ملل و جامعه جهانی است که عربستان را به عنوان اشغالگر در یمن می شناسد و اینکه به لحاظ قانونی سعودیها بخواهند استانهای حضرموت، المهره و شبوه را که به لحاظ جغرافیایی و سوق الجیشی مهم هستند به خاک عربستان ضمیمه کنند امکان پذیر نیست. تصورم بر این است که عربستان سعودی نمی تواند این سه استان را به خاک خود ملحق کرده و خط لوله های نفتی خود را از این مناطق منتقل کند، زیرا دارا ریسک بزرگی است.
باتوجه به اینکه امارات هم دنبال تصرف مناطق جنوبی یمن است، موضع این کشور در قبال سیاست جدید عربستان چه خواهد بود؟
امارات هم مثل عربستان اشغالگر است و اماراتی ها از مجلس جنوب یمن حمایت مالی می کنند و در برخی مواقع درگیریهایی بین نیروهای اماراتی و عربستانی در جنوب یمن رخ می دهد و عبد ربه منصور هادی، رئیس جمهور فراری یمن بارها خواسته تا به عدن سفر کند و نشان دهد که رئیس جمهور قانونی یمن است اما اماراتی ها اجازه مستقر شدن در عدن را به او ندادند. اماراتی ها با امریکا و اسرائیل هماهنگ هستند و جنوب یمن منطقه مهمی به حساب می آید و تسلط بر تنگه باب المندب برای کشتیرانی بین المللی خیلی مهم است که اسرائیلی ها بتوانند در آنجا حضور داشته باشند. اینکه عربستان بخواهد استانهای حضرموت، المهره و شبوه را به خاک خودالحاق کند این مسئله برای سیاستهای امارات در جنوب یمن مزاحمتی ایجاد نمی کند.
عربستان اعلام کرده که از این سیاست خود عقب نشینی نمی کند، این مسئله چه چالشهایی برای منطقه خواهد داشت؟
الان وضعیت در یمن راکد است و طرفین درگیری همه توانشان را استفاده کرده اند. الان نه جنبش انصارلله می تواند یک تحول چشمگیری در موازنه میدانی ایجاد کند تا عربستان را به خروج از خاک یمن وادار کند نه سعودی- اماراتی توان آنرا دارند که بتوانند انصارالله را شکست دهند و با تصرف صنعا جنگ را مختومه کنند. سال گذشته شاهد پیشرویهای انصارالله و ارتش یمن به سمت استان مأرب بودیم ولی وقتی به دروازه های شهر مأرب رسیدند پیشرویها متوقف شد. چون هزینه پیروزی و آزاد کردن مأرب از دست مزدوران سعودی و اماراتی بیشتر از ارزش پیروزی در محاصره شد. بنابراین فعلا مأرب در محاصره است ولی هزینه آن زیاد است و ممکن است انصارالله نتوانند این هزینه را تحمل کنند. سازمان ملل اخیرا پیشنهاد آتش بس را داد و متاسفانه عربستان دهها بار این توافق را نقض کرده است و نشان می دهد هر دو طرف می خواهند تنفسی داشته باشند. هر چند آرزوی انصارالله این بود که چون این بار سازمان ملل وارد عمل شده است، آتش بس موفقیت آمیز باشد اما هیچ تغییری اتفاق نیفتاده و عربستان به هیچ یک از شروط توافق آتش بس پایبند نبوده است و حملات سعودی ها ادامه دارد. حتی چندین بار محمد عبدالسلام، سخنگوی انصارالله اعتراض کرد که با وجود آتش بس اما عربستان به تعهداتش عمل نکرده است. قرار بود محاصره دریایی یمن برداشته شود و کمکهای بشردوستانه به این کشور ارسال شود و فرودگاه صنعا بازگشایی شود که عربستان اجازه چنین کاری را نداد. عربستان با آتش بس دنبال این بود تا تجدید قوا کرده و حتی با عملیات فریب بتواند اطراف مأرب را آزاد کند. البته انصارالله و ارتش یمن حواسشان جمع بود که ممکن است عربستانی ها در زمان آتش بس عملیاتهای غافلگیرانه ای انجام دهند که اجازه چنین تحرکاتی را نداده اند.
عربستان اجرای برنامه جدید خود را به اهالی این استانها واگذار کرده تا در این زمینه تصمیم گیری کنند. مردم این مناطق چه موضعی در این زمینه دارند؟
عربستانی ها در این استانها مزدور دارند اما رویکرد کلی مردم مخالفت با اشغالگری است چه برسد به بحث الحاق. عربستانی ها عملا این استانها را اشغال کرده اند اما اشغالگری در عرصه میدانی نوسان خواهد داشت و ممکن است عشایر یمنی برای مقابله با مسئله الحاق، مسلح شوند و یا انصارالله خودش را به این استانها برساند و اجازه چنین کاری را ندهد. لذا الان عربستان با اینکه حضور نظامی موقتی در استانهای جنوبی یمن دارد اما باتوجه به موج مخالفت عشایر مطمئن نیست تا چه حد می تواند موفق شود. هدف نهایی عربستان این است که می خواهد این استانها را الحاق کرده و نفت خود را از این منطقه انتقال دهد اما وقت آن فرا نرسیده و در حال حاضر تغییرات میدانی و معادلات جهانی تاثیرگذار است. الان وضعیت جنگ اوکراین به موضع آمریکا در قبال عربستان تاثیر می گذارد و ممکن است آمریکاییها به سعودی اجاره ندهند چنین کاری در یمن انجام دهد. شرایط محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی هم باتوجه به اختلافات درون خاندان سلطنتی آل سعودی متزلزل است و در واقع وضعیت جسمانی ملک سلمان هم مساعد نیست و الآن زمینه برای اجرای این سیاست وجود ندارد.
