الوقت – رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه پس از 5 سال طی سفری دو روزه عازم عربستان سعودی شد. در این میان، یکی از نکات قابل تامل این سفر، در ارتباط با اظهارات اردوغان پیرامون جنگ یمن در نشست مطبوعاتی خود در فرودگاه استانبول قبل از عزمت به ریاض در 28 آوریل 2022 (8 اردیبهشت 1401) بود. وی در اظهارات خود، بدون نام بردن از جنایات اثبات شده رژیم سعودی علیه ملت مظلوم یمن، با محکوم کردن حملات تلافی جویانه انصارالله و ارتش یمن به مراکز حساس عربستان سعودی، امنیت کشورهای حوزه خلیج فارس را امنیت ترکیه دانست..
اظهارات اردوغان در محکوم کردن عملیات مشروع و تدافعی انصارالله در مقطع کنونی که بحث تنش‌زدایی میان ریاض و آنکار پیش آمده، در شرایطی است که او پیش‌تر در عصر منازعه شدید با سعودی‌ها حملات ائتلاف عربی تحت رهبری سعودی‌ها را در چندین نوبت محکوم کرده بود. اساسا اظهارات بی پایه و اساس جدید اردوغان علیه نیروهای مردمی یمنی را می‌توان نماد تزویر، ریاکاری در اتخاذ مواضع و زیرپاگذاشتن تمامی ارزش‌های اسلامی و انسانی دانست که در ادامه نوشتار حاضر به شرح استدلال‌های مطرح پیرامون آن پرداخته می‌شود.
مواضع متعارض ترکیه در جنگ یمن
اساسا بحران‌ها و کانون‌های منازعه در مناطق مختلف ضرورتی تحت عنوان تعیین استراتژی توسط قدرت‌های منطقه‌ای را ایجاد می‌کند. بر اساس همین اصل، تحولات انقلابی یمن در سال‌های بعد از 2011 این کشور را به یکی از کانون‌های اصلی بحران در منطقه غرب آسیا تبدیل و الزام اتخاذ استراتژی توسط بازیگران منطقه‌ای همانند ترکیه، ایران، عربستان و... را به همراه داشت. علی‌الخصوص بعد از آغاز تهاجم ظالمانه ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی به یمن از مارس 2015، این ضرورت بیش از بیش مطرح شد.
در این میان، ترکیه نیز به عنوان یکی از قدرت‌های منطقه‌ای نیازمند موضع‌گیری پیرامون بحران به وجود آمده بود. آنکارا در ابتدای تحولات انقلابی یمن، حمایت از حزب سلفی «الاصلاح» وابسته به اخوان المسلمین را در پیش گرفت اما هیچگاه مداخله فعال در تحولات این کشور را دنبال نکرد. با این وجود، پس از آغاز حملات متجاوزانه ائتلاف سعودی به یمن، دولت ترکیه به دلیل در نظر گرفتن ملاحظات ویژه در مناسبات با ریاض، مواضعی منفعل و خنثی را اتخاذ کرد.
حتی در سال 2017 با سفر به عربستان او حمایت خود را از عملیات نظام سعودی‌ها اعلام نمود. ولی با اوج گرفتن تنش‌ها میان دو کشور عربستان و یمن در اواخر سال 2017 مواض اردوغان نیز نسبت به تحولات یمن تغییر کرد. در همین مقطع مواضع انتقادی و شدیداللحن آنکارا از وضعیت یمن و محکوم کردن حملات سعودی‌های شدت گرفت.
برای نمونه اردوغان درمصاحبه‌ای مطبوعاتی در دسامبر 2018 هشدار داد: «اوضاع یمن وخیم است و به مرحله‌ای رسیده که نه تنها قلب‌های مسلمانان بلکه تمامی انسان‌ها را جریحه‌دار می‌کند.» در اکتبر 2019 نیز در اظهاراتی شدید اللحن تاکید کرده بود که عربستان خود را در آیینه بنگرد و مسوول کشته شدن ده ها هزار نفر در یمن است. همچنین، طی سال‌های بعد از 2020 نیز بارها اردوغان و دیگر مقامات ترک با ابراز نگرانی از وضعیت یمن، حملات ائتلاف عربی را جنایت در این کشور معرفی کردند.
با این حال، اکنون اردوغان در یکی دیگر از چرخش‌های 180 درجه‌ای معروف خود بر خلاف تمامی مواضع چند سال اخیر خود، این بار به حمایت از سعودی‌ها بر آمده و به یکباره جای ظالم و مظلوم را در موضع‌گیری‌های خود تغییر داده است. در تحلیلی کلان این رویکرد بی‌ثبات دولت ترکیه را بیشتر می‌توان در چارچوب تاکتیک‌های منعت‌طلبانه اردوغان نسبت به تحولات منطقه‌ای و در بطن آن بحران یمن ارزیابی کرد.
چرخش‌های جادویی اردوغان؛ اینبار قرعه به نام یمن
داستان چرخش‌های جادویی اردوغان در برابر بازیگران و نسبت به معادلات مختلف، اکنون نه دیگر برای کسی مایه شگفت بوده و نه کسی آن را غیرمحتمل می‌داند. چرخش در مناسبات با روسیه، سوریه، آمریکا، اروپا، مصر و اخیرا کشورهای حاشیه خلیج فارس مهم‌ترین نمودهای بی‌ثباتی سیاسی رئیس‌جمهور ترکیه در اتخاذ سایست‌های کلان حوزه سیاست خارجی است. اما در این میان می‌بایست توجه داشت که چرخش دگرباره اردوغان در مورد جنایتکاری همچون محمد بن سلمان رنگ و بوی دیگری داشته و نمی‌تواند با توجیه منافع ملی ترکیه توجیه شود، زیرا دست‌بوسی خفت‌بار اردوغان از حاکمان سعودی و در بطن آن موضع‌گیری علیه مردم مظلوم یمن، زیر پاگذاشتن تمامی اصول و ارزش‌های اسلامی – انسانی می‌باشد.
گویا اردوغان فراموش کرده که جنایت‌کار و عامل قتل جمال خاشقچی را که چند ماه بر محور آن چه وامصیبتا و فریادهایی را سر نداده بود، چه کسی بوده که امروز در کاخ سلطنتی ریاض او را در آغوش می‌کشد! محمد بن سلمانی که اکنون به گرمی در آغوش اردوغان قرار می‌گیرد، سابقا از سوی آقای رئیس‌جمهور جنایت‌کار، خودکامه و عامل قتل‌عام شهروندان مظلوم بی‌گناه یمنی معرفی شده بود. اکنون باید پرسید، «آقای اردوغان» همان خوش خدمتی ارجاع پرونده قتل جمال خاشقچی به عربستان بس نبود که ضدیت علیه یمنی‌ها را به منظور خوش خدمتی برای سعودی‌ها در دستور کار قرار داده‌ای؟
اکنون که حتی نزدیکان و اربابان سعودی‌ها (آمریکا و اروپایی‌ها) نیز نسبت به دفاع از عربستان در بحث جنگ یمن اکراه دارند و جانب احتیاط را در اتخاذ مواضع رعایت می‌کند، مرد داعیه‌دار رهبری جهان اسلام بدون هیچ ابایی حملات تدافعی ملتی را محکوم می‌کند که تنها جرم آنها مقاومت در برابر قتل‌عام شدن و مرگ در اثر محاصره و تحریم است. حال به نظر می‌رسد آقای رئیس‌جمهور آن هم داعیه دفاع از ارزش‌های اسلامی و انسانی را به دلارهای نفتی سعودی‌ها فروخته اما شاید او نسبت به این واقعیت غافل باشد که چنین موضوع‌گیری‌ای حکم نهایی اخراج او از عرصه سیاست ترکیه را در آینده بسیار نزدیک رقم خواهد زد.
