با توجه به رفتارهای متناقض گروه طالبان، این پژوهش میدانی به اهم دستورات وقوانین محدودکننده صادرشده توسط طالبان در طول7ماه زمامداری خود پرداخته است.
پایگاه تحلیلی الوقت - جعفرفتح آبادی - بدنبال تحولات سال گذشته افغانستان و فراراشرف غنی وسقوط دولت جمهوری اسلامی افغانستان ومتعاقب آن ورود گروه طالبان به کابل واعلام امارت اسلامی دراین کشور، رویکردهای متفاوتی دربین کارشناسان وتحلیلگران افغان وسایرکشورها در نوع راهبرد وگفتمانی که این جریان درپیش خواهد گرفت وجود داشته ودراین راستا عده‌ای بر این باور بوده که رهبران طالبان با توجه به تجربه ای که در 20سال هجرت و مبارزه بدست آورده اند، دیگر رفتار گذشته خشونت آمیز و نگاه تمامیت خواهی را نداشته و درانسجام و وحدت آحاد جامعه و اقوام پیش رفته و زمینه ایجاد یک حکومت فراگیر و همه شمول را فراهم خواهند نمود.
همچنین عده ای دیگر معتقد بودند با توجه به نوع تفکرحاکم براین گروه، جریان طالب با بدست گرفتن قدرت وتثبیت آن در همان مسیر قبلی خود گام برداشته و اجازه ورود و فعالیت به سایراقوام موجود درافغانستان را نخواهد داد. دراین راستا جریانات فوق دنبال رصد رفتارها و گفتمان این جریان با مردم بوده که آنها راه خشونت آمیز گذشته را ادامه خواهندداد یا به منظور جذب مردم و کسب مشروعیت داخلی و همچنین کشورهای منطقه و جامعه جهانی در مسیراصلاح و اعتمادسازی گام برخواهند داشت. در چنین رویکردها ونگرش هایی جریان وارد عرصه حکومتداری گردیده و با اعلام امارت اسلامی کارخود را آغازنمود. هنوزچند صباحی ازعمر این حکومت نگذشته وجریان مذکورمشروعیت داخلی وبین المللی رابدست نیاورده بود که افکارعمومی شاهد رفتارهای تند،خشونت آمیز و هنجارشکنانه گروه مذکورهمچون گذشته آنها در 20سال قبل بوده و این رفتارها سبب بروز واکنشهای بعضا تند این افکار به طالبان گردید. گروه مذکوربرخلاف تعهدات خود در دوحه قطر یکسری قوانین ودستورات محدودکننده ای درعرصه های مختلف صادرنمود. ایجاد این محدودیتها از ناحیه طالبان تمام عرصه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اموزشی واقتصادی را در برگرفته و به روایتی کل جامعه افغانستان ازاین قوانین ودستورات محدودکننده به دورنمانده است. ناگفته نماند وجه تمایز رفتار طالبان برخلاف دور اول زمامداری و حکومتداری خود در این مرحله بصورت آهسته و سیستماتیک محدودیتها را وضع و مردم را ملزم به رعایت آن نموده اند.
بطور کلی محدودیتهای طالبان را میتوان به دستههای مختلف تقسیم بندی می شود و در هر عرصه بصورت تدریجی محدودیت اعمال شده وصداهای مخالف خود را خفه ساخته است. صدور قوانین محدودکننده درحالی وضع گردیده که طالبان در بدو ورود به کابل اعلام کرد که از رسانه های ازاد حمایت وعفوعمومی اعلام کرده وتاکید کردند زنان رامحدود نمی سازند؛ ولی با گذشت چند روز ازحاکمیتشان، محدویتها را آغازنموده و در اولین اقدام هرگونه تجمع،تظاهرات و راهپیمایی راغیرقانونی اعلام وهمزمان راهپیمایی موافقان خود را مجاز اعلام نمودند.
این پژوهش میدانی به اهم دستورات وقوانین محدودکننده صادرشده توسط طالبان در طول7ماه زمامداری خود پرداخته است. در همین ارتباط برخی قوانین ودستورات محدودکننده طالبان را می توان مواد ذیل عنوان کرد:
1- دستور العمل های متناقض طالبان به رسانه ها
درتاریخ 29شهریور سال گذشته طالبان درنخستین اقدام درحوزه رسانه دستورالعمل یازده ماده ای راتصویب نموده ورسانه هارامکلف به رعایت مواردذیل الذکر نمود:
موضوعاتی که بااسلام درتضادمیباشدمنتشرنشود.
درفعالیتهای رسانه ای به شخصیتهای ملی توهین نشود.
به حریم ملی وشخصی توهین نشود.
رسانه هاوخبرنگاران درمحتویات خبری تحریف نکنند.
ژورنالیستهادرنوشتارخوداصول ژورنالیستی رامدنظرداشته باشند.
رسانه هادرنشریات خودتوازن رامدنظرداشته باشند.
موضوعاتی که صحت ان معلوم نیست وازسوی مسیولان تاییدنشده درنشران احتیاط شود.
رسانه ها درنشراخباربی طرفی خودراحفظ وهرانچه واقعیت است رامنتشرکنند.
مرکزرسانه های حکومت برای سهولت رسانه هاوخبرنگاران یک فرم مشخص آماده شده تا باهمکاری ان گزارشات تهیه شود.
متعاقب این دستورالعمل به تاریخ 1اذرماه سال گذشته طالبان دستورالعمل 8ماده ای که حکایت ازعدول ازدستورالعمل قبلی ومحدودنمودن فعالیت رسانه هاداشته ودراین دستورالعمل انتشارسریالهاوبرنامه های خارجی دررسانه هاممنوع اعلام شده,فعالیت زنان درسریالهای تلویزیونی ممنوع ورعایت کامل حجاب اسلامی برای مجریان زن الزامی شد.همچنین دراین دستورازرسانه هاخواسته شدکه درپخش وانتشاربرنامه هاوخبرهادرچارچوب اسلام شده وذبیح الله مجاهداظهارداشت مقررات اسلامی رادرنظرداشته وارزشهای افغانی رارعایت کنند.
براساس گزارش گزارشگران بدون مرزمحدودیتهای طالبان سبب گردیده که درکشوراز543رسانه فعال که قبلاثبت شده بودندتنها312رسانه دراوایل اذرماه 1400مشغول بکارباشند.اینگونه درفاصله 3ماهه 43درصدرسانه های افغانستان ازکاربازمانده اند.همچنان دراین گزارش اعلام شده 80درصدخبرنگاران بویژه زنان کارخودراازدست داده ودربسیاری ازاستانهاحتی یک خبرنگارزن نیزوجودندارد.
اعمال محدودیت بررسانه هادرهمین حدنبوده وطالبان به ضرب وشتم خبرنگاران,بازداشت وحتی کشته شدن انان نیزمبادرت کردند.درشهریورماه سال گذشته خبرنگارروزنامه اطلاعات روزدرکارته سه ودشت برچی درحال تهیه گزارش ازتظاهرات زنان درابتدابازداشت وسپس شکنجه شد.
عفوبین الملل دراخرین موضعگیری خوددرارتباط بارفتارهای محدودکننده طالبان ازتداوم بازداشتهای خودسرانه خبرنگاران ومدافعان حقوق بشردرافغانستان ابرازنگرانی کرده وخواستارپایان دادن به این خشونتهاعلیه خبرنگاران شده است.به گفته این سازمان دردوماه نخست 2022میلادی تعداد60نفربه همراه کودکان توسط طالبان توقیف یاجبراناپدیدشده اند.
2- برخورد با فعالان مدنی واجتماعی
طالبان ازبدوورودبه کابل بازداشت خبرنگاران,فعالان مدنی,فعالان حقوق زنان ,کارشناسان واستادان دانشگاه رااغازکردند.ذیلانمونه هایی ازبرخوردهای صورت گرفته طالبان بافعالان مدنی اشاره میگردد:
فیض الله جلال ازاساتیددانشگاه کابل که دریک مصاحبه تلویزیونی ازعملکردطالبان انتقادداشت,وی پس ازمصاحبه دررسانه هابازدداشت گردیده وبافشارجامعه جهانی ونیروهای داخلی پس ازچندروزبازداشت ازادشد.وی پس ازازادی دیگرمصاحبه ای بارسانه هانداشته ودرسکوت مطلق قرارگرفت.
تمنازریاب وپروانه ابراهیم خیل دوفعال زن نیزبازداشت وناپدیدشدند.جرم انهاشرکت درتظاهرات زنان مخالف حاکمیت طالبان ومتهم به راه اندازی راهپیماییهابود.افرادمذکورنیزپس ازازادی درسکوت خبری یابایکوت شدند.
سیدباقرمحسنی استاددانشگاه وتحلیلی گرسیاسی نیزپس ازانتقادازطالبان دررسانه هابمدت سه روز بازداشت وشکنجه گردید.نامبرده نیزپس ازازادی بارسانه هاتاکنون صحبتی نداشته است.
مدیرمسیول شبکه طلوع نیوز وبهرام امان مجری سیاسی این تلویزیون ازسوز طالبان بازدداشت شدند.دونفرمذکورنیزپس ازازادی دیگرسخنی نگفته وفاش نساخته اندکه طالبان درزمان بازدداشت ازانان چه درخواستی داشته اند.
مسوول تلویزیون نورین را نیز بدون اعلام جرم و معین بودن اتهام، بازداشت کرده و به جای نامعلوم انتقال دادهاند. هنوز از سرنوش ت این فرد ملکی خبری نیست.
3- محدودیت درحوزه زنان
درحاکمیت طالبان زنان ازکاردرادارات دولتی منع گردیده ومدارس به روی دانش اموزان دختربسته شده واین درحالی بودکه طالبان قبلااعلام کرده بودندبابازگشایی مدارس درسال تحصیلی جدیدمجوزوروددختران جهت ادامه تحصیل داده میشود,ولی درتاریخ 3فروردین 1401دراغازین روزسال تحصیلی به دختران بالاترازکلاس ششم اعلام شدتااطلاع ثانوی به خانه بروند.وزارت معارف طالبان دلیل انراطرح نشدن حجاب اسلامی مطابق روحیه افغانی خواند.
محدودیت برزنان دردانشگاههانیزافزایش یافته وکلاسهای دختروپسر دردانشگاههای دولتی جداگردیده ودردانشگاههای خصوصی نیزدستوردادندکه میان دختران وپسران بایدپرده کشیده شود.همچنین اخراج دخترانی که حجابشان مطابق استانداردهای طالبان نبوده ازمحوطه دانشگاه اخراج شدند.
علاوه برمواردفوق وزارت امربه معروف طالبان طی دستورالعمل5ماده ای دستوراتی رادرموردزنان وتاکسیهای شهری اعلام کرد.براساس این دستورالعمل رانندگان حق سوارکردن زنانی راکه حجاب درست نداشته ومحرم شرعی همراهشان نیست, ندارند.همچنین گفته شده که زنان بدون محرم شرعی حق ندارنددرمسافتی بالای72کیلومترسوارخودروشوند.
همچنین درادامه این فرایندمحدودکننده طالبان ازسفرزنان بدون محرم شرعی درفرودگاهها وپروازجلوگیری نموده وبرابراخبارمنتشرشده تاکنون درفرودگاههای کابل ومزارشریف ازخروج زنان به خارج ازکشورجلوگیری نموده اند.
4- صدوردستورالعمل های محدودکننده اجتماعی
باشروع فعالیت دورجدیدزمامداری طالبان ,رهبری این گروه عفوعمومی اعلام نموده وازاحادملت بویژه رهبران سیاسی,علمی,دانشگاهی,مذهبی و..... درخواست نمودندهمانندگذشته به زندگی عادی خودادامه داده وبادادن وعده های توخالی درتلاش بودندفضای حاکم برکشورراارام نموده تابتوانندسیاستهای مزورانه خودرادرکشورحاکم نمایند.اماباگذشت زمان بسیارکوتاه نه تنهااین وعده هاتحقق پیدانکرد,بلکه رهبران این گروه باصدوردستورالعملهای محدودکننده ورفتارهای قرون وسطایی فضای تهدید,رعب ووحشت,بازدداشت وحتی کشتن قشرهای مختلف ازمردم راایجادنموده واینگونه رفتارهاسبب گردیدهرفردی که توان خروج ازکشوررادارابوده بصورت قانونی ویاغیرقانونی ازکشورفرارنموده وانهایی که هم درداخل مانده اندچاره ای جزپذیرش این وضعیت وزندگی درفضای غبارالودراندارند.اماثمره این وضعیت هرروزشاهدکشته شدن دههازن ومرددرگوشه گوشه این کشور,دستگیری وبازداشت فعالان مدنی,افسران حکومتی پیشین وکشته شدن انهامیباشد. (برابراخبارموجودعلاوه برقشرهای مختلفی که در7ماه گذشته ازافغانستان خارج شده اند,بیش از6میلیون نفرمتقاضی درخواست پاسپورت وگرفتن ویزامیباشند). جمع بندی اینکه اینگونه رفتارهاواعمال محدودیتهاحاکی ازان بوده که طالبان هیچ باوری به حقوق بشر,حقوق زنان,ازادیهای مدنی وعفوعمومی اعلام شده ازسوی خودنداشته وهمواره به قتل وکشتار وشکنجه مباردت ورزیده اند. درهمین رابطه ذیلامواردی ازقوانین محدودکننده صادرشده اشاره میگردد:
صدوردستورالعمل به ارایشگاههای مردانه مبنی بربرخورداری ازتراشیدن ریش مردان واصلاح موی سربه سبک غربی
پوشیدن لباس که ازنظرانهاغربی میباشد.همچنین ازپسران دانشجوخواسته شده که لباس وطنی پوشیده وبالباس غربی به دانشگاه نیایند.
حرام دانستن پخش ونشر موسیقی وجلوگیری ازپخش ان دررسانه هاوجامعه
5- طالبان وقانون اساسی
رهبران طالب پس ازاستقراردرکابل درموضوع مبنای قانون وقانونگذاری خوداعلام نمودقانون اساسی زمان ظاهرشاه ملاک حکومت داری انهابوده وبرابراسا همان قانون کارحکومتداری راپیش خواهدبرد.طبیعتاپس ازتثبیت اوضاع انهابایددنبال اجرای ان بوده وزمینه استقراروفغالیت ارکان حکومتداری ازجمله مجالس وغیره رافراهم میکردند,ولی گذشت زمان واظهارنظرهای مختلفی که ازناحیه رهبران این گروه صورت گرفت حکایت ازان داشته که انهااعتقادی به این موضوع نداشته وملاک قانونگذاری انها براساس دستورات و احکام صادرشده توسط ملاهیبت الله رهبری این گروه میباشد.ضمن اینکه وقتی ازانها پرسیده شود که با چه قانونی می خواهید حکومت را به ببرید,پاسخ می دهند با قانون قرآن و از هرگونه توضیح در این مورد سکوت اختیارمینمایند.
6- طالبان وموسیقی
این گروه هیچ نوع موسیقی را قبول نداشته وبه همین علت با آمدن طالبان خود بخودصدای موسیقی خاموش و عاملان ان به خارج از کشور رفته ویا به انزوا کشانده شدند . انهادر شهر ها و مناطق مختلف کشور با هشدار به مردم وبخصوص رانندگان دستور دادند که از شنیدن موسیقی خودداری نمایند .همچنین باتعدادی ازخوانندگان برخوردهای بسیارخشونت امیزی داشته وابزارالات موسیقی انهارادرملاعام ازبین برده وهمچنین به تلویزیونهای فعال درکشوراعلام کردندازپخش موسیقی واهنگ خودداری کنند.درهمین رابطه مولوی نعیم الحق حقانی رئیس اطلاعات وفرهنگ استان هرات در یک مصاحبه با رسانه خصوصی "عصر" اعلام کرد که فقه حنفی به گونه کامل مشخص کرده است،همچنان ما وظیفه داریم که در چهارچوب آن دیدگاه خود را داشته باشیم. وی گفت: "در دین ما موسیقی هر نوع و انواع اش را حرام دانسته موسیقی هیچ جایگاهی در دین مبین اسلام ندارد.
7- طالبان ونماز جماعت
هم در دوره قبلی وهم در این دوره طالبان تاکید داشته ودارند که همه بخصوص مردان باید به نماز جماعت حاضر شوند . وحتی برای کسانی که حتی یم نوبت از نماز جماعت غیبت داشته باشند جریمه گذاشته اند .درهمین رابطه براساس اخبارمنتشرشده تیم های امربه معروف درشهرهای مختلف ازطریق بلندگوهای خودرویی ودرهنگام نمازمردم راتشویق به شرکت درنمازمی نمایند.
8- طالبان وتصویرگری ونقاشی
براساس دستور های مکرر طالبان ، مردم موظف شده اند که هرگونه تصویر گری ونقاشی را کنار بگذارند . حتی گزارش هایی هم وجود داردکه طالبان از عکس گرفتن وفیلمبرداری هم ممانعت نموده اند .محدودیت های طالبان به این نوع هنر برای علاقمندان آن باعث نگرانی شده است .
9- طالبان ونوروز
مولوی محمد صادق عاکف مهاجر سخنگو ورییس اطلاعات وزارت دعوت و ارشاد امر به معروف و نهی از منکر حکومت موقت طالبان اظهارداشت نوروز در اسلام نیست.وی درمصاحبه بارادیودری درباره نگاه طالبان به جشن نوروز گفت" :ما در اسلام فقط دو عید داریم: عید خرد و عید کلان. عیددیگری به نام نوروز در اسلام نیست ".او گفت: "عید نوروز مختص به مجوسی ها است و ضرورت نمی بینم که نوروزرا برگزار نماییم".
سخنگوی وزارت دعوت و ارشاد طالبان درباره این که آیا سه روز رخصتی نوروز در سال آینده حفظ خواهد شد یا نه نیز گفت: "باید دید اداره کار و اموراجتماعی چه تصمیمی خواهد گرفت اما به احتمال زیاد این سه روز تعطیل نخواهد شد".
مولوی مهاجر درباره اقدامات وزارت دعوت و ارشاد در حکومت موقت طالبان نیز گفت" :وزارت امر به معروف رل مهمی را در حکومت امارت اسلامی ایفامی کند و در شش ماه گذشته کارهای بسیاری در احیای احکام اسلامی راانجام دادیم از جمله شراب خواری، استفاده علنی از مواد مخدر، رقص و آوازدختران را از جامعه جمع کردیم و کارهای اصلاحی انجام دادیم".
سخنگوی وزارت دعوت و ارشاد -امر به معروف و نهی از منکر طالبان همچنین گفت این وزارتخانه در آینده کار های زیادی را روی دست دارد وگزارش اقدامات خود را به اطلاع مردم خواهد رساند.
10- بازرسی خانه به خانه
بدنبال بروزبرخی درگیریهادرکابل وبرخی ازشهرهای دیگر,رهبری طالبان باپوشش برخوردبانیروهای مسلح ضدطالب اقدام به بازرسی منازل رهبران سیاسی,مذهبی ,فرهنگی وحکومتی گذشته نموده وبرابرگزارشات منتشرشده ازرسانه های وابسته به طالب دراین بازرسیها انهاموفق شده اندمقادیرزیادی سلاح ومهمات کشف نمایند.سایرگزارشات منتشرشده حکایت ازان داشته نیروهای وابسته به طالب باهمین پوشش منازل بسیاری ازشخصیتها ی گذشته وبزرگان اقوام وعلماروموردبازرسی قرارداده ودربرخی مواردبرخوردهای بسیارنامناسب وخشونت امیزباحتی شخصیتهایی که اعلام امادگی جهت همکاری باجریان طالب داشته اندنموده اند.ضمن اینکه گزارشات متعدددیگرمنتشرشده درخلال این بازرسیهاداراییهای نقدی وغیرنقدی مردم به یغمابرده شده است.ماحصل اجرای طرح مذکورعلاوه برایجادناامنی دراقوام غیرپشتون درواقع اینگونه میتوان برداشت نمودکه جریان طالب درواقع به بهانه برخوردبانیروهای مسلح ضدطالب بدنبال خلع سلاح نمودن همه جانبه شخصیتهای گذشته میباشد.لازم بذکربوده اقدام دیگری که جریان طالب انجام دادتصرف منازل ودفاترسیاسی رهبران واحزاب سیاسی بوده که جهت توجیه این اقدام خودبحث بدهی افرادمذکوربه شرکت برق راهم مطرح نمودند.
11- پاکسازی وتسویه ادارات
بااستقرارنیروهای طالبان وتسلط انهادرافغانستان،رهبری این جریان به بهانه پاکسازی نیروهای نامطلوب موجوددراین جریان اقدام به پاکسازی وبرکناری نیروهای فارس زبان فعال درادارات ومجموعه های مرتبط باانهانموده وبراساس اخبارمنتشرشده تعدادبسیارزیادی ازقضات وازجمله قضات شیعه ویاسایرکارمندان شاغل درادارات استانهای شیعه نشین نموده وبدین شکل دراین پوشش پاکسازی قومی رادراکثرادارات اجرایی نمود.همچنین به منظورتسلط بیشتراین جریان تعدادی ازوزارتخانه هاکه ازدیدانهااضافی بودرامنحل وبرخی وزارتخانه هاومجموعه های جدیدراه اندازی نمود.
