الوقت- روابط و مناسبات ترکیه و اسرائیل از سال 2008 با حمله رژیم صهیونیستی به نوار غزه و شروع جنگ غزه دچار چالش هایی شد، در سال 2010 هجوم سربازان این رژیم به کشتی ترکی مرمره، روابط این دو را وارد مرحله ی تازه ای کرد، این روابط بار دیگر در سال 2018 و با اقدام ترامپ در به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت این رژیم دچار تنش هایی شده و سبب شد تا ترکیه سفیر خود را از این رژیم فرا خواند اما در این بین با شدت گرفتن مسیر عادی سازی و احیای روابط با رژیم صهیونیستی، برخی از کشورهای منطقه نیز در این فرایند حضور یافتند. از جمله این کشورها که در ماه های اخیر بر احیای روابط خود با این رژیم تاکید کرده است، ترکیه می باشد که برخی دلیل این چرخش در سیاست خارجی ترکیه را متاثر از وضعیت اقتصادی این کشور می دانند.
چرخش در سیاست خارجی ترکیه
سیاست اقتصادی اردوغان در کاهش ارزش نرخ بهره سبب شد تا اقتصاد این کشور دچار شوک شده و همزمان با افزایش قیمت دلار در این کشور، ارزش لیر نیز کاهش چشم گیر داشته باشد؛ در این شرایط، در روزهای اخیر رجب طیب اردوغان، علاوه بر ارائه طرحی برای برون رفت از وضعیت اقتصادی حاکم، خواهان ایجاد تغییراتی در بعد سیاست خارجی این کشور در روابط با سایر کشورها وبه ویژه رژیم صهیونیستی شد و در دیدار خود با یهودیان ترکیه و اعضای ائتلاف خاخامها در کشورهای اسلامی با اشاره به روابط ترکیه و اسرائیل گفت: «به‌رغم اختلاف تل‌آویو و آنکارا درباره فلسطین، روابط دو طرف در زمینه های اقتصادی، تجاری و گردشگری در حال توسعه بوده است، این روابط برای امنیت و ثبات منطقه اهمیت حیاتی داشته و این روابط به زودی به حالت عادی خود باز خواهد گشت». مولود چاووشاغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز در آخرین نشست مطبوعاتی خود در پایان سال 2021، بر این مهم اشاره کرد:«مراوده دیپلماتیک با اسرائیل نیز آغاز شده است که البته با حفظ اصول ترکیه در قبال فلسطین است؛ رایزنی‌هایی با کابینه جدید اسرائیل آغاز شده و ما این عملیات را با یک رویکرد واقع‌بینانه انجام می‌دهیم».
شرط افکنی اسرائیل برای آغاز روابط با ترکیه
موضوع عادی سازی روابط آنکارا و تل آویو همواره متاثر از آرمان فلسطین و حمایت دولت ترکیه از حماس بوده است و طی سالهای اخیر مسائلی چون فعالیت دفتر حماس در ترکیه و شهرک‌سازی‌های اسرائیل در مناطق اشغالی موجب تنش در روابط فیمابین آنها بوده است که در همین راستا اردوغان ایجاد روابط بهتر با رژیم صهیونیستی را در صورتی ممکن دانست که حساسیت‌های تل‌آویو در خصوص فلسطینی‌ها مشخص شود، در آن صورت آنکارا گام‌های بهبود روابط را خواهد برداشت؛ همچنین اردوغان در روزهای اخیر اعلام کرد: «با هرتزوگ رئیس اسرائیل گفت‌وگو خواهیم کرد. نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل نیز اخبار را در سطح متفاوتی ارسال می‌کند. سیاست از طریق دعوا و مشاجره امکان‌پذیر نیست، باید سیاست را در مسیر صلح پیش ببریم. رویکرد صمیمانه و سازنده اسرائیل در چارچوب تلاش‌های صلح بی‌شک به‌روند عادی‌سازی روابط کمک خواهد کرد». این در حالی است که احمد داوداوغلو، وزیر خارجه سابق ترکیه در واکنش یه این سخنان گفته است: «اسرائیل از این برنامه بی‌اطلاع است و مقامات اسرائیلی با موضع تحقیرکننده می‌گویند که در این زمینه تصمیم نهایی اتخاذ نشده است».
در حقیقت، پس از تمایل ترکیه برای عادی سازی روابط با اسرائیل، رسانه ها و تحلیلگران این رژیم بر این نکته تاکید کردند که اسرائیل برای تحقق این امر، بر توقف فعالیت‌های حماس در خاک ترکیه تاکید دارد. در همین راستا یدیعوت آحارونوت به نقل از یک منبع دیپلماتیک که نام وی برده نشده است، نوشت: «رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه از بازگشت سفیر رژیم صهیونیستی به آنکارا بسیار خرسند می‌شود، اما موضوع مهم برای اسرائیل توقف فعالیت‌های حماس در ترکیه است». هآرتص نیز با اشاره به این نکته، نوشت: «رئیس‌جمهور ترکیه در سخنانی اعلام کرد که ترکیه برای بهبود روابط با رژیم صهیونیستی آماده است، اما این رژیم ابتدا باید سیاست‌های حساس‌تری در قبال فلسطینی‌ها از خود نشان دهد». همچنین الرساله به نقل از یدیعوت آحارونوت: «تل‌آویو برای بازگشت روابط با ترکیه شروط زیادی گذاشته اما بارزترین آنها تعهد آنکارا به بستن دفتر حماس در استانبول و متوقف کردن فعالیت اسرای آزاد شده مرتبط با گردان‌های «القسام» شاخه نظامی حماس است».
اهداف رژیم صهیونیستی از بازی با ترکیه
در واقع میتوان گفت ترکیه از جمله کشورهای خواهان عادی سازی روابط با اسرائیل می باشد که در عین حال با حماس نیز ارتباطات نزدیکی داشته، به حمایت از آن پرداخته و همچنین در تلاش بوده است تا جایگاه خود را در منطقه به عنوان کشور حامی آرمان فلسطین تثبیت کند که این امر در وضعیت کنونی در تناقض با رویکرد جدید سیاست خارجی ترکیه در ایجاد تعامل دیپلماتیک با اسرائیل قرار گرفته است.
در چنین شرایطی اسرائیل با درک موقعیت حساس ترکیه به ویژه در بعد اقتصادی، هر گونه بازگشت روابط دیپلماتیک میان دو طرف و نیز بازگشت سفیر رژیم صهیونیستی به آنکارا را مشروط به توقف فعالیت‌های حماس در استانبول کرده است. هدف اسرائیل از این امر این است که ترکیه حمایت های خود را از حماس محدود کرده، از جایگاه خود به عنوان کشور حامی آرمان فلسطین در منطقه کنار بکشد و با بستن دفتر حماس در این کشور، امکان هر گونه کمک به این گروه از بین برود که این امر به تدریج می تواند تضعیف منافع حماس و مقاومت فلسطین شود؛ علاوه بر این رژیم صهیونیستی و آمریکا در با طرح عادی سازی روابط در منطقه به ویژه در بین کشورهای عربی در پی آن بودند که به تدریج اهمیت مسئله فلسطین را از یک موضوع منطقه ای و عربی به یک مسئله صرفاً فلسطینی تنزل دهند و با ایجاد وابستگی متقابل به ویژه در حوزه اقتصادی، امکان هر گونه تحرک این کشورها را در مقابل این رژیم و منافع آن در منطقه از بین ببرند؛ در همین راستا طرح شروطی برای محدودیت حمایت و فعالیت حماس در ترکیه را نیز میتوان در ادامه سیاست های این رژیم در جهت کاهش اهمیت مسئله فلسطین و منزوی ساختن آن در منطقه تفسیر کرد.
