الوقت- در شرایطی که با توانمندی دولت سوریه برای گذار از دوران بحران بزرگ، روند تحولات مربوط به بازگشت دمشق به فضای بین المللی و افزایش تمایلات دولت‌ها برای برقراری مجدد روابط با دولت مشروع این کشور در حال سرعت یافتن است، گمانه زنی در مورد اینکه کدامیک از رهبران سیاسی جهان عرب گام‌های جدید را برای کنار زدن پرده‌های تمایل به دیدار با بشار اسد خواهد برداشت متوجه ژنرال السیسی رئیس جمهور مصر شده است.
در این رابطه روزنامه رای الیوم چاپ لندن گزارش داد که پس از گفتوگوی تلفنی شاه اردن و ولی‌عهد ابوظبی با رئیس‌جمهور سوریه، دمشق و قاهره در حال زمینه‌سازی برای اولین گفتوگوی مستقیم رئیس‌جمهور مصر با همتای سوری او هستند.
این موضوع در شرایطی است که طی یکسال اخیر علاوه بر انجام سفرهای متعدد آشکر و پنهان هیئت‌های سیاسی و نظامی دو طرفه، پارلمان مصر در اقدامی مهم از دولت این کشور خواستار بازسازی روابط با دمشق شد و همچنین در مهرماه امسال برای نخستین بار پس از شروع بحران سوریه وزرای خارجه دو کشور در حاشیه نشست عمومی سالانه سازمان ملل در نیویورک با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند. دیداری که هم از حیث نمادین بودن و هم از جهت موضوعات گفتگو برای نشان دادن شروع فصل جدید روابط میان دو متحد دیرین در جهان عرب حائز اهمیت بود.
چرا سوریه برای مصر مهم است؟
روابط مصر و سوریه از قدمت تاریخی طولانی برخوردار است و سوریه همواره به عنوان یکی از مهمترین جبهه های حفظ امنیت ملی مصر محسوب شده است چرا که جبهه شرقی مصر دالانی بود که مهاجمان از آن عبور می کردند و به تهدیدآفرینی برای مصر می‌پرداختند. مغولها و جنگهای صلیبی در گذشته ، سپس فرانسه ، انگلیس و اشغالگری صهیونیستها در صحرای سینا، همه از دروازه شرقی به مصر آمدند .
شکلگیری اتحاد محور ناسیونالیسم عربی در برابر رژیم صهیونیستی در نیمه دوم قرن بیستم با محوریت سوریه و مصر موجب شد تا ایالات متحده آمریکا و متحد رژیم صهیونیستی همواره به دنبال تأثیرگذاری بر روابط دو کشور باشند. صلح ادعایی با دشمن صهیونیستی اقدامی بود که به وسیله آن روابط مصر وسوریه برای سالها قطع شد.
بازسازی این روابط تنها با حمله عراق به کویت مجدداً برقرار شد و روابط مصر و سوریه از آن تاریخ به رغم فراز و نشیب پس از تحولات شروع بحران سوریه، که به کاهش روابط دو کشور بویژه در برهه کوتاه حکومت اخوانی‌ها در قاهره انجامید، همچنان ادامه دارد.
طی پنج سال گذشته ، بیانیه های رهبران سیاسی در هر دو کشور تأیید می‌کند که روابط غیرعلنی وجود داشته است.
در این دوران غافلگیری وقتی اتفاق افتاد که پارلمان مصر از هیئت نمایندگی دیپلماتیک سوریه در قاهره به ریاست سفام درویش، برای بحث وگفتگو در مورد تجاوز ترکیه به سرزمین های سوریه استقبال کرد. پس از آن در ژانویه 2021، «سامح شکری» وزیر امور خارجه مصر در یک اظهار نظر سیاسی تأکید کرد که «ما مشتاقانه منتظر بازگشت سوریه به حوزه عربی هستیم و این کشور بار دیگر به موقعیت خود باز می گردد که همه ما به آن افتخار می کنیم.»
این فراخوان ، اولین تماس در نوع خود و نشانه ای مثبت بازگشت کامل و علنی روابط بود. مصر حضور گسترده تروریست‌های بین المللی در خاک سوریه بویژه بلندپروازی‌های اردوغان برای جدا کردن بخشی از خاک سوریه را تهدیدی آشکار علیه امنیت ملی خود محسوب می‌کند.
عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور در سفر اخیر خود به ایالات متحده به وضوح تاکید کرد که سوریه نمایانگر عمق استراتژیک مصر است و خواستار احترام به حفظ تمامیت ارضی آن شد. بنابراین باید توجه داشت که صرف نظر از نظام مستقر در دمشق، حفظ یکپارچگی سرزمینی سوریه برای مصر از اهمیت جدی برخوردار است بویژه که آشوب سالهای گذشته سوریه و لیبی را به مکانی امن برای ترویج گروه‌های تروریستی تبدیل کرده بود که به طور مستقیم امنیت ملی مصر در صحرای سینا را تحت تأثیر خود قرار داده اند.
سوریه همچنین تهدیدی مستقیم برای عمق اسرائیل است و وجود اتحاد بین مصر و سوریه به معنای امکان دستیابی به عمق اسرائیل در هر لحظه در صورت تهدیدآفرینی تل آویو برای قاهره از طریق نقض توافقنامه های صلح است.
در این رابطه سرلشکر محمد الغباری ، مدیر سابق دانشکده دفاع ملی در آکادمی نظامی ناصر ، تأیید می کند که «موضوع ارتباط بین دو کشور ، با توجه به اینکه سوریه عمق استراتژیک برای مصر است ، ابتدا از وجود یک دفاع مشترک ناشی می شود. توافق بین دو کشور از نظر اهمیت بر توافق صلح "کمپ دیوید" اولویت دارد».
همچنین باید به این موضوع مهم توجه کرد که پرونده سوریه در مذاکرات مصر و ترکیه برای احیای روابط بین دو کشور در اولویت قرار دارد، زیرا قاهره پیش از این پیش شرط عادی سازی روابط با آنکارا را خروج نیروهای نظامی ترکیه از سوریه و لیبی تعیین کرده بود.
در سالهای پس از کودتای نظامیان در مصر، روابط آنکارا به عنوان حامی اخوانی‌ها در منطقه با قاهره قطع شد و این دو به رقابت در عرصه های مختلف ژئوپلتیکی روی آوردند. مصر پیش از این تلاش کرده بود با کردهای سوریه به منظور تحت فشار قرار دادن ترکیه، ارتباط برقرار کند و حتی نمایندگانی از آنها در قاهره پذیرفت، اما این رویکرد را به دلیل عدم تمایل به جنگ نیابتی با ترکیه با توجه به وزن هر دو کشور در سطح منطقه کنار گذاشت.
از سوی دیگر، مصر اقداماتی را برای انتقال گاز خود به لبنان از طریق خاک سوریه انجام داده است. در حالی که ارزیابی‌ها مبنی بر اینکه واشنگتن مخالفتی با آن ندارد، با توجه به وجود قانون تحریم‌های سزار علیه سوریه، مصر به کسب بازارهای انرژی در منطقه برای میادین گازی کشف شده خود در مدیترانه چشم دوخته است.
همچنین در بعد تحولات منطقه‌ای با توجه به ماهیت نزدیکی مصر با دولت سوریه و اهمیت آن در حرکت قاهره به سمت اردن و عراق ، السیسی در تلاش است تا یک بلوک و محور جدید عربی در منطقه ایجاد کند. نزدیکی با عراق، اردن و سوریه جایگاه اقتصادی قاهره را افزایش داده و سطح همکاری ها را از اقتصادی به سیاسی و استراتژیک در آینده ارتقا می‌دهد.
