عربستان از این سفر به دنبال همراه کردن عمان با طرح‌های منطقه‌ای خود است و عمدتا تلاش دارد تا از طریق دادن امتیازات اقتصادی مانند پیشنهاد انطباق طرح 2030 عربستان با طرح چشم انداز ۲۰۴۰ عمان این کشور را به سوی همکاری نزدیک با خود سوق دهد
الوقت – عربستان سعودی از روز یکشنبه میزبان هیثم بن طارق بن هیثم سلطان عمان می‌باشد. سفر دو روزه پادشاه عمان به عربستان در شرایطی صورت می‌گیرد که این نخستین سفر خارجی هیثم بن طارق، پس از تصدی منصب سلطان عمان بعد از ژانویه 2020 تا کنون است. سفر سلطان هیثم که با دعوت رسمی ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان صورت گرفته، از سوی ناظران سیاسی و رسانه‌ها مورد توجه جدی قرار گرفته است. شواهد امر نیز حاکی از آن است که موضوعاتی همانند بحران یمن، سوریه، مذاکرات هسته‌ای با ایران و تقویت شورای همکاری و گسترش روابط عمان و عربستان محورهای گفتگوی طرفین خواهد بود. با این اوصاف، اکنون این پرسش قابل طرح است که هر یک از حاکمان مسقط و ریاض چه اهدافی را در این سفر پی‌گیری می‌کنند؟
انگیزه‌های دوطرفه از تقویت روابط ؛ خواب‌های سیاسی بن‌سلمان با وعده نوشداروی اقتصادی
در ارتباط با اهداف و انگیزه‌های هر یک از کشورهای عربستان و عمان علاوه بر تقوبت مناسبات دو جانبه، طرفین اهداف ویژه‌ای را برای خود پی‌گیری می‌کنند. در محور ریاض، توجه به این امر ضروری است که عربستان در وضعیت کنونی در عرصه سیاست‌های منطقه‌ای دچار شکست و درماندگی شده است. از یک سو، سیاست تهاجمی محمد بن سلمان در منطقه غرب آسیا به بن بست رسیده است و از سوی دیگر، بار وی کار آمدن دولت جدید آمریکا فشار خارجی بر ریاض به طور قابل توجهی افزایش یافته و بن سلمان موقعیت ولیعهدی خود را در خطر می‌بیند.
همین امر موجب شده که هم اکنون محمد بن سلمان در ابتدای امر تعدیل و بازنگری در سیاست‌های منطقه‌ای شکست خورده خود را در پیش بگیرد و سپس در سطح منطقه‌ای تلاش دارد همچنان بازیگران مختلف را با خود همراه داشته باشد. حتی در این زمنه شاهد بودیم که در ماههای گذشته او، تنش‌زدایی با کشور قطر را کلید زد و از امیر این کشور در ریاض استقبال گرمی داشت. بنابراین، دعوت پادشاه عمان به عربستان نیز در چارچوب جدید سیاسی خارجی محمد بن سلمان قابل خوانش است. در مجموع می‌توان اظهار داشت که عربستان از این سفر به دنبال همراه کردن عمان با طرح‌های منطقه‌ای خود است و عمدتا تلاش دارد تا از طریق دادن امتیازات اقتصادی مانند پیشنهاد انطباق طرح 2030 عربستان با طرح چشم انداز ۲۰۴۰ عمان این کشور را به سوی همکاری نزدیک با خود سوق دهد.
در سوی مقابل، عمان مشکلات اقتصادی دارد و ماه گذشته این کشور شاهد اعتراضات مردمی به وضعیت معیشتی بود. در اوایل خرداد ماه، تجمعات پراکنده در عمان در اعتراض به اخراج کارگران و وضعیت نابسامان اقتصادی در عمان برگزار شد که پس از رورو نبروهای پلیس، حتی به خشونت نیز کشیده شد. این افراد کسانی بودند که پیشتر در بندر این شهر و کارخانه‌های تولید آلومینیوم و فولاد کار می‌کردند، به دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی از کار بی‌کار شده بودند.
اما در این میان نکته قابل توجه این بود که این اعتراضات، نخستین تظاهرات در دوره پادشاهی سلطان هیثم بن طارق به شمار می‌رود که در ژانویه سال ۲۰۲۰ میلادی پس از درگذشت سلطان قابوس بن سعید بر تخت سلطنت عمان نشست. با این اوصاف، به نظر می‌رسد پادشاه عمان در پی به دست آوردن شرایط بهبود بخشیدن به وضعیت معیشتی پس از بحران کرونا و کاهش قیمت نفت است.
تلاش‌های ناکام محمد بن سلمان در ایستگاه مسقط
هر چند محمد بن سلمان تلاش دارد که پادشاهی عمان را از طریق قدرت دلارهای نفتی به سمت همراهی و هماهنگی کامل با سیاست‌های منطقه‌ای خود سوق دهد اما واقعیت امر این است که چنین رخدادی به دو دلیل عمده بسیار نامحتمل به نظر می‌رسد، لذا از هم اکنون می‌توان اهداف از پیش تعیین شده ولیعهد عربستان سعودی را شکست خورده مورد ارزیابی قرار داد. اولا، سیاست سنتی «بی‌طرفی و میانجی‌گری» در سیاست خارجی عمان، بزرگ‌ترین مانع در مسیر گرایش مسقط به سوی سعودی‌ها است. طی چنددهه گذشته سلطان قابوس، همواره سیاست میانجی‌گری و بی‌طرفی را به عوان شاخص اصلی سیاست خارجی دولت عمان در دستور کار و اجرایی شدن قرار داده بود و سلطان هیثم نیز نشان داده است که در این اصل تغییری صورت نخواهد داد. اگرچه عربستان و امارات تلاش کردند که پس از مرگ سلطان قابوس عمان را به سمت خود بکشند اما سلطان هیثم هم در سیاست های اعلامی و هم در اجرا نشان داد که سیاست سنتی «دوست همه و دشمن هیچکس» و بی‌طرفی منطقه‌ای را دنبال می‌کند.
ثانیا، کشور عمان طی چند سال گذشته به وضوح نشان داده که در موضوعات و پرونده‌های مختلف منطقه‌ای به شدت موضعی متفاوت از عربستان دارد. در این میان مسائلی همچون، بحران یمن و بلاخص رقابت بر سر المهره و اختلاف بر سر نقش انصارالله در آبنده تحولات این کشور، پرونده هسته‌ای ایران و مناسبات با تهران، عدم تمایل به همراهی با عادی سازی مناسبات با رژیم صهیونیستی، نوع مواجهه با بحران قطر و... مهم‌ترین موضوعاتی هستند که دو طرف پیرامون آنها مواضعی دارند. در این زمینه نکته قابل توجه این است که در روزهای قبل از سفر سلطان هیثم به عربستان، بدر بن حمد بن حمود البوسعیدی، وزیر خارجه عمان در مصاحبه با روزنامه الشرق الاوسط تاکید کرده بود که «ما هرگز سومین کشور شورای همکاری خلیج فارس نخواهیم بود که به عادی سازی روابط با اسرائیل بپردازد بلکه ما از حقوق مشروع فلسطین حمایت می‌کنیم و به تصمیمات حاکمیتی کشورها احترام می‌گذاریم.»
