الوقت- شبکه تلویزیونی الجزیره خبر از نزدیک بودن موعد عادی سازی روابط دیپلماتیک میان عربستان سعودی و سوریه داده است.
این شبکه خبری به نقل از یک مقام ارشد نظامی وابسته به معارضین سوریه که گفته شده ارتباط نزدیکی با وزارت امور خارجه عربستان سعودی و اداره اطلاعات عمومی (GID) داراست، مدعی شده است که اوضاع سیاسی در کاخ سعودی تغییر کرده و بسیاری از سران سیاسی حکومت سعودی به ویژه محمد بن سلمان مشتاق بازسازی روابط با دولت بشار اسد هستند.
در اوایل ماه مه (اردیبهشت) که سفر پنهانی خالد حمیدان رئیس دستگاه اطلاعاتی سعودی به دمشق رسانه‌ای شد بحث در مورد احتمال تنش زدایی بین دو دشمن سابق شدت گرفت. این احتمال با سفر اولین هیئت اعزامی دمشق به سرپرستی رامی مارتینی وزیر گردشگری سوریه به ریاض در ماه مه که پس از 10 سال قطع کامل روابط صورت می‌گرفت، تقویت شد.
بازگشایی مسیر مسدود سیاست خارجی
حکومت سعودی در ماه‌های اخیر مواضع و اقداماتی نرم در قبال رقبای منطقه‌ای خود اتخاذ کرده است به صورتیکه می‌توان از آنها به عنوان چرخش در سیاست منطقه ای ریاض یاد کرد. این رویکرد که با رفع محاصره قطر و مصالحه در شورای همکاری در اوایل سال جاری میلادی شروع شد، در ادامه به سمت تنش زدایی با ترکیه از طریق اقداماتی چون تماس تلفنی ملک سلمان و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در جریان نشست جی 20 و پس از آن سفر وزیر خارجه ترکیه به عربستان دنبال شد و این روند در هفته‌های گذشته با تغییر لحن اشکار محمد بن سلمان در مورد روابط با جمهوری اسلامی ایران تداوم یافته است.
بی تردید محمد بن سلمان با چنین چرخش‌هایی به دنبال باز کردن معبر مسدود شده سیاست خارجی و منطقه ای عربستان است که ریاض را در تگنای ژئوپلتیکی قرار داده است. در واقع چرخش اخیر محصول ناکامیهای مختلف در عرصه سیاست منطقه ای با اقدامات تهاجمی و تندروانه محمد بن سلمان در مواجهه با رقبا می‌باشد. شکست مفتضحانه ائتلاف سعودی در یمن و از هم پاشیدن جبهه متحد عربستان در جنگ، شکست در پرونده محاصره قطر و عقب‌نشینی از مواضع اولیه برای رفع محاصره، ناکامی بال تروریسم تکفیری مورد حمایت سعودی در جنگ سوریه و به حاشیه رفتن هیئت معارضین وابسته به ریاض در مذاکرات آینده سوریه، و شکلگیری روند اخراج آمریکا از منطقه به دست نیروهای مقاومت مجموعا ریاض را به ناکام بزرگ تحولات منطقه ای در دوران پرجوش و خروش یک دهه گذشته تبدیل کرده است.
با این وصف عربستان و محمد بن سلمان که برای نشستن بر تخت پادشاهی عطش فراوانی دارد، خود را ناچار از اتخاذ رویه‌ای برای کاستن از بار این مشکلات بزرگ در سیاست خارجی می‌بیند.
چرا سوریه؟
ریاض در تنش زدایی با سوریه اهداف و همچنین ضروریات مختلفی را مشاهده می‌کند که تعلل در چنین اقدامی را به صلاح نمی‌داند.
اولاً تنش زدایی با سوریه به عنوان یک بال مهم محور مقاومت به طور حتم قادر است نقش مهمی در کوتاه کردن دیوار بی اعتمادی میان ریاض و محور مقاومت داشته باشد. به گفته الجزیره به نقل از یک مقام مستقر در دمشق از وزارت امور خارجه سوریه که در متن مذاکرات محرمانه اخیر با ریاض بوده است ، "محمد بن سلمان در تلاش است تا تنش ها را با جمهوری اسلامی ایران از طریق تعامل با سوریه کاهش دهد." تهران و ریاض ماه گذشته حداقل در یک نوبت در بغداد پایتخت عراق مذاکرات مستقیمی داشته اند. به گفته مقامات عراقی بحث اصلی این دور از مذاکرات بر محوریت تحولات یمن بوده است. عربستان که در جنگ یمن با بن بست کامل مواجه شده است به دنبال شرایطی برای خروج از باتلاق جنگ و در امان ماندن از موج حملات موشکی و پهبادی یمنی‌ها است که ضربات سنگینی به امنیت ملی و جریان تولید و صادرات نفت عربستان وارد کرده است. از این حیث محمد بن سلمان امیدوار است که دمشق در تسهیل گفتگوها با تهران تأثیرگذار باشد.
هدف مهم دیگر عربستان از بازسازی روابط با دمشق که در عمل منافع ایدئولوژیکی و ژئوپلتیکی ریاض را پوشش می‌دهد، مقابله با اخوان المسلمین می‌باشد. اولاً مهمترین و قدرتمندترین جریان مخالف دمشق در میان معارضین مسلح را تکفیری‌های اخوانی تشکیل می‌دهند که از سوی ترکیه حمایت می‌شوند و کنترل بخش زیادی از استان ادلب را همچنان در اختیار دارند. از طرف دیگر این واقعیت که در دو سال اخیر ریاض همراه با اماراتی‌ها به گسترش نقش آفرینی در مناطق شمالی سوریه و حمایت از مسلحین موسوم به نیروهای دموکراتیک (SDF) مشغول بوده اند نشان از واهمه سعودی از برنامه‌های آنکارا در دخالت در اوضاع کشورهای جهان عرب دارد. نظام مستقر سوریه با حمایت عمومی داخلی و اتحاد با محور مقاومت، سد محکمی در مقابله با تروریسم دست پروده خارجی و همچنین جلوگیری از روند تجزیه سوریه بوده است.
سومین بعد قضیه آن است که عربستان خود را ناچار از پذیرش امر واقع در لزوم بازسازی روابط با دمشق و عقب نیفتادن از غافله کشورهای دیگر که به احیای روابط با سوریه پرداخته‌اند، می‌بیند. موضوع لزوم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب روز به روز حامیان بیشتری در جهان عرب می‌یابد. امارات نزدیکترین متحد عربستان در شورای همکاری خلیج فارس پیشتر سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد و طبیعتاً مقاومت ریاض در برابر پیوستن به چنین روندی تنها به انزوای بیشتر ریاض در عرصه مناسبات منطقه ای خواهد انجامید.
