الوقت- با نگاهی به سطح روابط ایران و روسیه متوجه می شویم که این روابط همواره پیچیده و در عین حال گسترده بوده است. به نحوی که دو کشور در تاریخ مناسبات خود انواع و اقسام روابط از جنگ گرفته تا گفت‌وگو، مصالحه و حتی همکاری‌های استراتژیک در پرونده‌های گوناگون را تجربه کرده‌اند. در دولت آقای روحانی نیز کوشیده شده که روابط با روسیه همگام با توسعه‌ی روابط با غرب بهبود یابد که دیدارهای متعدد رییسان‌جمهور، وزیران خارجه و دفاع دو کشور در همین راستاست.
در عین حال، این روابط هیچ گاه صرفا دوجانبه نبوده و همواره ضلع سومی در آن به ایفای نقش پرداخته است. به گونه ای که در بسیاری از مواقع که ایران و روسیه کوشیده‌اند که روابط‌شان را گسترش بدهند موانعی سد راه شده و در هر دوره یک قدرت جهانی به عنوان ضلع سوم در این رابطه تاثیرگذاری داشته است.
در گذشته بریتانیا و بعد از جنگ جهانی دوم آمریکا به عنوان یک متغیر در رابطه‌ی ایران و روسیه دخیل بوده‌اند. قدرت‌های بزرگ معمولا به عنوان عامل بازدارنده در روابط ایران و روسیه عمل کرده‌اند و به هر حال با وجود اهمیت تمایلات دو جانبه در افزایش سطح روابط، نقش عامل سوم را نمی‌توان نادیده گرفت.
با درنظرگرفتن متغیرهای فوق، ایران و روسیه در کنار روابط سیاسی می‌کوشند تا مناسبات اقتصادی خود را نیز افزایش دهند. حجم مبادلات اقتصادی دو کشور در سال 2014 یک میلیارد و هفتصد میلیون دلار بوده که رقم ناچیزی است. در عین حال دو طرف توافق‌هایی کرده‌اند که در آینده‌ی نزدیک این رقم را تا 10 میلیارد دلار افزایش دهند .
در حوزه سیاسی نیز، ایران و روسیه همکاری‌های گسترده‌ای را به‌ویژه درباره حل و فصل مسائل خاورمیانه دنبال می کنند. همچنانکه ایران و روسیه طرح مشترکی برای حل بحران سوریه دارند که به احتمال زیاد در این طرح گروهی متشکل از ایران، روسیه، عربستان و آمریکا حل مسائل سوریه را پیش خواهند برد. اگر چنین گروهی شکل بگیرد شاهد تحول بسیار جدی در سطح مسائل منطقه خاورمیانه خواهیم بود.
در بعد امنیتی تیز هرچند که در شرایط فعلی اس- 300 دیگر آن جذابیت سال 2007 که قرارداد این سامانه امضا شد را ندارد؛ به‌خصوص این که روس‌ها سیستم‌های پیشرفته‌تری از اس-300 ساخته‌اند و در واقع مشغول تولید سامانه S-500 هستند. با این حال با توجه به قابلیت‌های این سامانه، در اختیار گرفتن آن برای مواضع دفاعی و نظامی ایران بسیار موثر خواهد بود به‌ویژه که این سامانه از قابلیت ارتقا در طول زمان نیز برخوردار است.
مضاف برآنکه روس‌ها با هدف ایجاد توازن در منطقه‌ی خاورمیانه بحث تحویل اس-300 به ایران را مطرح کردند. بیشتر کشورهای منطقه به‌خصوص کشورهای عربی همواره جزو بزرگترین خریداران تسلیحات از کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا بوده‌اند. در طول چند سال گذشته و به موازات تحریم‌های شدید اقتصادی و تسلیحاتی ایران، این کشورها به سادگی تسلیحات زیادی خریداری کردند به همین دلیل روس‌ها می‌کوشند با فروش تسلیحات به ایران هم از منافع مادی برخوردار شوند و هم توازن تسلیحاتی را در منطقه برقرار کنند.
با درنظرگرفتن این روابط نزدیک، روسيه و ايران سعی دارند تا با پیگیری یک ديپلماسي فعال در سطح منطقه، طرح های مشترکی را برای حل چالش های منطقه ای از جمله بحران سوريه و عراق ارائه دهند. در حال حاضر نیز روس‌ها با همراهی ایران تلاش مي‌کنند ارتباطي در کشورهاي منطقه براي مبارزه با تروريسم ايجاد کنند که در اين ارتباط تمام کشور هاي تاثير گذار نظير ايران و عربستان حضور داشته باشند. اين طرح داراي ابعاد و زواياي مختلفي است. در این راستا اگر ایران و روسيه موفق شود بازيگراني که در سوريه نقش دارند زير چتر يک ائتلاف جمع کند، يک پيروزي استراتژيک براي هر دو کشور و بهبود جایگاه منطقه ای آنها خواهد بود.
شعیب بهمن
