در آستانه برگزاری اجلاس سالانه ناتو، این سازمان نظامی و امنیتی بیش از هر زمان دیگری درگیرشکافها و اختلافات داخلی شده است.
به گزارش الوقت، در آستانه نشست مهم و قریبالوقوع سالانه ناتو در لندن، وزیر خارجه ترکیه، رئیس جمهور فرانسه را به حمایت از تروریسم متهم کرد.
طی حداقل یک دهه گذشته، تنش در روابط ترکیه و فرانسه به عنوان دو عضو ناتو هیچ گاه تا به این حد تشدید نشده بود که مقامات دو کشور اتهاماتی را علیه یکدیگر مطرح کنند و همزمان سفرای دو کشور به نشانه اعتراض احضار شوند.
اما تنها فرانسه و ترکیه نیستند که به عنوان دو عضو ناتو، روابطشان دچار تنش است، دیگر کشورهای عضو این ائتلاف نیز به دلیل پارهای از اختلاف نظرها چندان مواضع همسو و منسجمی در چارچوب ناتو دنبال نمیکنند.
گویی امسال اجلاس سالانه رهبران ناتو بیش از هر زمان دیگر تحت الشعاع اختلافات داخلی اعضاست.
ترکیه و معمای حمله به شمال سوریه
رئیس جمهور فرانسه چندی پیش در اظهار نظری از «مرگ مغزی» ناتو خبر داد. امانوئل ماکرون اما در استناد به سخنانش به اختلافات اعضای ناتو در جریان حمله ترکیه به شمال سوریه اشاره کرد و افزود در ارتباط با حمله علیه شمال سوریه میان اعضای ناتو انسجام و اتفاق نظر وجود نداشت و ترکیه به عنوان عضوی از ناتو در حالی شمال سوریه را هدف حملات خود قرار داد که دیگر اعضای ناتو با این عملیات نظامی مخالف بودند.
اظهارات ماکرون البته چندان هم بی راه نبود، چون ناتو به عنوان سازمانی نظامی قرار بود به هماهنگی سیاستهای دفاعی و نظامی اعضای خود منجر شود، اما در جریان جنگ علیه سوریه، ترکیه به عنوان عضو ناتو عامل جنگ بود و کشورهای اروپایی به عنوان دیگر اعضای ناتو در مقابل ترکیه قرار داشته و حتی این کشور را به تحریم تهدید کردند.
بنابراین تحولات اخیر در جریان جنگ علیه شمال سوریه شکاف عمیقی را بر انسجام داخلی ناتو برجای گذاشت.
مواضع متفاوت اعضای ناتو در برابر کردهای سوریه
از سوی دیگر اعضای ناتو در ارتباط با مسئله کردها نیز دارای اتفاق نظر نیستند. سخنان اخیر رئیس جمهور ترکیه علیه رئیس جمهور فرانسه که در آن گفته بود بجای ناتو، ماکرون دچار مرگ مغزی شده، نشات گرفته از اختلافات قبلی آنکارا و پاریس در مسئله کردها بود.
در واقع دیدار رئیس جمهور فرانسه با یکی از رهبران کردهای سوریه به خشم رئیس جمهور ترکیه منجر شد و تنش اخیر در روابط دو کشور را دامن زد تا آن جا که کار را به احضار سفرای دو کشور کشاند.
قوز بالاقوز اس 400
در میانه اختلافات داخلی ناتو، آن چه در حال حاضر به طور کلی ساختار امنیتی ناتو را آن گونه که غربیها میگویند، تهدید میکند، ورود سامانه موشکی اس 400 روسیه به قلمرو کشورهای عضو ناتو است.
ترکیه از دو سال پیش قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 را از روسیه نهایی کرد و به تازگی نیز اولین محموله این سامانه موشکی را دریافت کرده و به قول وزیردفاع این کشور قرار است به زودی موشکهای اس 400 برای حفاظت از مرزهای ترکیه عملیاتی شوند.
ورود اس 400 روسی به خاک ترکیه به عنوان یکی از کشورهای عضو ناتو از همان ابتدا با مخالفت و واکنش تند دیگر اعضای ناتو روبرو شد و آمریکا و کشورهای اروپایی اعلام کردند که با ورود اس 400 به ترکیه در عمل سامانههای امنیتی و دفاعی متعلق به ناتو آسیب پذیر و در معرض تهدید قرار خواهند گرفت.
با وجود تهدیداتی که کشورهای غربی و آمریکا علیه ترکیه در ارتباط با خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه مطرح کردهاند، اما آنکارا بی توجه به این تهدیدات از عملیاتی شدن موشکهای اس 400 در آینده نزدیک خبر داده و در این صورت ناتو بیش از پیش در معرض آسیبهای امنیتی قرار خواهد گرفت.
هنوز به طور دقیق مشخص نیست که با استقرار موشکهای اس 400 در خاک ترکیه چه تهدیداتی متوجه ساختار امنیتی ناتو خواهد شد، اما چیزی که مشخص است آن که ساختار امنیتی ناتو پس از عملیاتی شدن اس 400 به شدت آسیب پذیر و در معرض تهدیداتی قرار خواهد گرفت که قابلیتها و توان این سازمان نظامی را هدف قرار خواهند داد و در این صورت ناتو پس از استقرار اس 400 دیگر به مانند ناتو پیش از استقرار اس 400 در ترکیه نخواهد بود.
گلایه ناتو از سرمایهگذاری محدود کشورهای سرمایهداری
ناتو به طور کلی سازمانی متعلق به بلوک لیبرال دموکراسی غربی و در چارچوب نظام سرمایهداری به شمار میرود، اما این سازمان به شدت از اعضای خود به دلیل عدم سرمایهگذاریها و افزایش بودجه خود گله مند است.
«ینس استلوتنبرگ»، دبیر کل ناتو به تازگی در اجلاس وزاری خارجه این سازمان با گلایه نسبت به کمبود بودجه این سازمان، خواستار افزایش مشارکت کشورهای عضو و افزایش سهم پرداختی اعضا برای تقویت بودجه ناتو شده است، اما از طرف دیگر اعضای ناتو در ارتباط با سهم هرکدام در بودجه ناتو به شدت دارای اختلاف نظر هستند.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا بارها به همپیمانان خود در ناتو و کانادا به خاطر عدم عمل به وعده مربوط به صرف دو درصد تولید ناخالص داخلی برای بودجه دفاعی حمله کرده و خواستار افزایش سهم مشارکت دیگر اعضا شده، اما این درخواست تا کنون با استقبال دیگر اعضا مواجه نشده و در مقابل واشنگتن نیز اعلام کرده که سهم پرداختی خود برای بودجه ناتو را کاهش خواهد داد.
بر طبق آمارها آمریکا با 686 میلیارد دلار بودجه نظامی، حدود 72 درصد کل بودجه اعضای ناتو در سال 2017 را به خود اختصاص داده بود. مجموع بودجه نظامی 29 عضو ناتو 957 میلیارد دلار در این سال بوده است. بعد از آمریکا، بریتانیا دومین بودجه بالای نظامی ناتو را با اختصاص 55 میلیارد دلار در سال 2017 داشت و بعد از آن فرانسه با 46 میلیارد و آلمان با 45 میلیارد در ردههای بعدی قرار داشتند. این در حالی است که آلمان با وجود آنکه بزرگترین اقتصاد اروپا است تنها 1.24 درصد از تولید ناخالص داخلی خود را برای بودجه نظامی اختصاص داده و مورد انتقادهای شدید ترامپ قرار دارد.
در حال حاضر نیز یکی از عمده موارد اختلاف میان امریکا و کشورهای اروپایی در موضوع بودجه ناتو، موضوع تامین بودجه غیرمستقیم این سازمان است. بنا بر تصمیم اعضای ناتو در سپتامبر ۲۰۱۴ میلادی، کشورهای عضو متعهد شدهاند تا بودجه دفاعی خود را طی ۱۰ سال به تدریج تا به میزان ۲ درصد از تولید ناخالص داخلیشان افزایش دهند. تاکنون تنها کشورهای یونان، استونی، بریتانیا و لهستان به این تعهد دفاعی عمل کردهاند.
از سوی دیگر تفاوت قابل ملاحظه در توان نظامی کشورهای عضو ناتو نیز از دیگر موارد اختلاف است. آن دسته از کشورهای اروپایی که با بحران اقتصادی دست به گریبان بودند در سالهای اخیر حاضر به افزایش بودجه نظامی خود نشدند. بویژه آنکه این کشورها باید برای افزایش بودجه نظامی، از بودجه بخشهای رفاهی، آموزشی و خدمات عمومی می کاستند؛ امری که نارضایتی داخلی را به دنبال دارد. همچنین کشورهای اروپایی همواره نگران این هستند که آمریکا با تامین بیش از ۷۰ درصد بودجه ناتو در پی نفوذ روزافزون بر این اتحاد نظامی در زمینه انتخاب ماموریتهای ناتو و محتوای آنهاست.
حتی با وجود آن که به تازگی برخی مقامات آمریکایی از کاهش سهم این کشور در تامین بودجه ناتو سخن گفتهاند، اما آمریکا همچنان اصلیترین منبع مالی تامین کننده بودجه ناتو به شمار میرود و در این شرایط بدبینی اروپاییها به نفوذ کاخ سفید بر ناتو همچنان ادامه دارد.
با این حال در صورت عملی شدن کاهش سهم آمریکا از بودجه ناتو، این سازمان علی رغم این که از سوی برخی کشورهای اروپایی مورد سوءظن نفوذ آمریکا قرار دارد، اما به شدت در انجام ماموریتها و اهداف خود دچار چالش مالی خواهد شد و این موضوع مانعی بزرگ بر سر آینده ناتو خواهد بود.
