الوقت- پانزدهمین کنفرانس امنیت منطقه‌ای موسوم به "گفت‌وگوهای منامه" خاورمیانه که از روز شنبه به مدت سه روز در بحرین آغاز شد در حالی به کار خود پایان داد که در طی این اجلاس مسؤولانی از ۳۵ کشور جهان شامل ۲۰ وزیر، معاون وزیر، مشاوران امنیت ملی،رؤسای ارتش و دستگاه‌های امنیتی دیدگاه‌های خود را در مورد موضوعاتی چون امنیت دریانوری، درگیری در خاورمیانه، دیپلماسی دفاعی، ثبات منطقه‌ای، سیاست آمریکا، روابط ائتلاف‌ها در خاورمیانه، رقابت و همکاری منطقه‌ای به بحث و تبادل نظر گذاشتند. ابعاد و نتایج حاصله از روند برگزاری این نشست را می توان در چند محور مورد تحلیل قرار داد.
سایه رقابت قدرت‌ها بر سر کنفرانس بحرین
کنفرانس منامه در شرایطی برگزار شد که مسئله تامین امنیت منطقه خلیج فارس و نظام امنیتی منطقه در آینده با توجه به دیدگاه‌ها و نشانه‌هایی که از کاهش اهمیت این منطقه در سیاست خارجی ایالات متحده بویژه در دوران ترامپ وجود دارد، این روزها در کانون نگرانی‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس قرار دارد. تمرکز آمریکا بر جلوگیری از توسعه قدرت چین در شرق اسیا و همچنین کاهش وابستگی واشنگتن به نفت خاورمیانه موجب شده است تا کشورهای عربی منطقه نسبت به نیازمندی‌های امنیتی خود به فکر بازنگری در شراکت‌های امینتی خود باشند این موضوع یکی از مباحث جدی در کنفرانس منامه بود به صورتی که فلورانس پارلی در سخنان خود در این کنفرانس از انفعال آمریکا و «عقب نشینی تدریجی» آن در خاورمیانه قویا انتقاد کرد. وی اظهار داشت: ما شاهد عقب نشینی تدریجی و عمدی آمریکا از مسائل مربوط به منطقه هستیم.
این انتقاد وزیر دفاع فرانسه را می توان در راستای استراتژی پاریس برای باز کردن جای پا در خلیج فارس و نشان دادن چهره ای قابل اطمینانتر از واشنگتن برای تامین نیازمندی های امنیتی شیخ نشین های عربی برشمرد. در این راستا او به موضوعات مورد علاقه سعودی ها و اماراتی ها پرداخت و بی جواب ماندن مین گذاری کشتی ها (اشاره به حمله به نفتکش ها در خلیج فارس) و حمله به تاسیسات بزرگ نفتی(آرامکو) را مورد انتقاد قرار داد. این در حالی است که روز گذشته با حضور وزیر دفاع فرانسه در امارات استقرار مقر فرماندهی ائتلاف دریایی اروپا در خلیج فارس در ابوظبی اعلام شد.
با این حال همچنان این سوال برای کشورهای حاشیه خلیج فارس مطرح است که آیا اروپا پتانسیل لازم را برای تامین نیازمندی‌های امنیتی آنها دارد و یا خیر؟ بحرین میزبان پایگاه پنجم دریایی ایالات متحده و عربستان و امارات و قطر مهمترین خریداران سلاح‌های آمریکا هستند و معمولاً در شرایط بحران‌هایی چون خیزش های مردمی سال 2011 در بحرین و همچنین جنگ یمن، این کشورها رویکرد همسویانه‌تری از جانب واشنگتن مشاهده کرده اند در حالی که اروپا در این موضوعات انتقادات و حتی بعضاً تحریم‌هایی را متوجه این کشورها کرده بود. لذا به همین دلیل می توان سخنان عادل الجبیر در حفظ اتحاد با آمریکا و تعریف و تمجید از وفاداری واشنگتن به حفظ اتحاد با متحدان خود در خلیج فارس را نشانه این موضوع دانست.
ریشه های بی ثباتی در خلیج فارس
در این نشست همچون دوره های پیشین کشورهای عربستان و امارات و بحرین با همراهی دول غربی مجدداً در بحث از ریشه های بی ثباتی و تهدیدات اصلی امنیتی در منطقه، ایران را در کانون حملات خود قرار دادند به صورتی که عادل الجبیر وزیر مشاور پادشاه عربستان در امور خارجی از دو رویکرد و نگاه توسعه محور و تفرقه افکنانه در شیوه حکومتداری در منطقه سخن گفت که در تقابل با یکدیگر قرار دارند و وی ایران را در محوریت رویکرد دوم قرار داد. این در حالی است که نقش عربستان و امارات در بحران آفرینی های منطقه در کشتار مردم یمن، محاصره قطر، حمایت از آشوب ها در لبنان و عراق، حمایت از سیاستهای نامشروع رژیم صهیونیستی علیه فلسطینیان، سرکوب مستقیم مردم در بحرین، حمایت از گروه های تروریستی در سوریه و... تنها در یک دهه گذشته کاملاً مشهود بوده است. از طرف دیگر گرفتن ژست حمایت از دموکراسی و حقوق بشر برای رژیم هایی که روزنامه نگاران را در سفارت خانه ها تکه تکه می کنند و هنوز در قرن 21 در این کشورها یک انتخابات آزاد برگزار نشده است طنز مضحکی است که نشان از اعتبار پایین و نمایشی بودن چنین نشست هایی است.
طبیعتاً بحث در مورد ریشه های بی ثباتی در منطقه باید با حضور تمامی کشورها و با وجود اراده لازم برای مقابله با ریشه های بی ثباتی باشد؛ اراده ای که در حاضر ایران با مطرح کردن پیشنهاد تشکیل مجمع گفتگوی منطقه ای موسوم به صلح هرمز آن را نشان داده است و کشورهایی چون آمریکا و دول اروپایی به دلیل آنکه از وجود اختلافات در منطقه سود می برند، با دمیدن در آتش ایرانهراسی در مسیر آن مانع تراشی می کنند.
