الوقت- کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ سوریه یکی از مناقشه برانگیزترین موضوعات پیرامون تحولات این کشور بوده است به صورتی که هرگاه شواهد استفاده از این سلاح مشاهده گردید هر کدام از طرفین جنگ انگشت اتهام را به سوی طرف مقابل نشانه رفته و در سایه سیاسی‌کاری های قدرت‌های غربی تلاش برای امکان انجام بررسی های مستقل بین‌المللی همواره خدشه دار شد.
در تازه‌ترین رویداد مربوط به موضوع سلاح های شیمیایی مجدداً آمریکا اتهامات جدیدی را علیه دمشق در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در منطقه لاذقیه صادر کرده است. مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده، روز پنجشنبه چهارم مهر اعلام کرد: «امروز اعلام می‌کنم که ایالات متحده به این نتیجه رسیده که رژیم اسد در تاریخ ۱۹ مه (۲۹ اردیبهشت) از سلاح شیمیایی گاز کلر در استان لاذقیه استفاده کرده است». وی همچنین تهدید کرد که واشنگتن اقداماتی را علیه دولت سوریه برنامه ریزی خواهد کرد.
این ادعا بلافاصله از سوی مقامات سوری رد شد و ولید معلم وزیر خارجه این کشور آنرا دروغی بزرگ خواند.
پس از حمله شیمیایی به غوطه شرقی دمشق که در پی آن کشورهای اروپایی و آمریکا بدون ارائه اسناد و مدارک فوراً با تبلیغات رسانه ای سنگین دولت سوریه را متهم به استفاده از این سلاح ها کردند دولت سوریه تصمیم گرفت تا در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۳ به طور رسمی به عضویت کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی درآمده و بازرسان سازمان منع سلاح‌های شیمیایی با همکاری سازمان ملل از ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳ اقدامات کاملی را برای از بین بردن این تسلیحات انجام دادند. پس از آن نیز همچنان اتهامات کشورهای غربی علیه سوریه در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در هر شرایطی ادامه داشته و دارد. چرایی این موضوع را می توان در سه محور مورد بررسی قرار داد.
تلاش برای توجیح حضور و مداخله
با فروکش کردن بحران در بیشتر مناطق کشور و تسری حاکمیت دولت مرکزی بر مناطق بازپسگیری شده از گروه های تروریستی موضوع مقابله با مداخله خارجی غیرقانونی و اشغال سرزمینی سوریه در کانون توجه دولت، افکار عمومی سوریه و روس ها قرار گرفته است. اگرچه رئیس جمهور آمریکا در اواخر سال گذشته میلادی از خروج یکباره نیروهای این کشور از سوریه خبر داد اما این طرح با مخالفت های داخلی و متحدان آمریکا عملیاتی نشد و بر اساس گزارش ها نظامیان آمریکایی با ایجاد پایگاه های مختلف در شمال سوریه قصد حضور طولانی مدت در این کشور را دارند.
در این شرایط واشنگتن اصلی ترین گزینه برای دور کردن اذهان عمومی از اشغالگری این کشور در سوریه را موضوع حملات شیمیایی یافته است تا از فضای تبلیغاتی آن برای سرپوش گذاشتن بر اقدامات و اهداف خود استفاده کند. در حقیقت در چنین فضاهای تبلیغاتی آمریکا سخن از حمله نظامی محدود به سوریه را مطرح میکند یعنی همان سناریویی که در مورد عراق با ابعاد گسترده عملیاتی شد. کشوری را ابتدا متهم به استفاده از سلاح کشتار جمعی می کنند و سپس خود را به عنوان منجی صلح و امنیت بین المللی که مسئولیت حفظ صلح جهانی را دارد در اذهان عمومی به تصویر میکشند و هرگونه مداخله خود را توجیح می نمایند. از بعدی دیگر آمریکا با ایفای نقش فعال در طولانی شدن درگیری های سوریه درصدد بود با ایجاد یک جنگ فرسایشی زیرساخت های کشور را نابود و قدرت نظامی این کشور را به سود رژیم صهیونیستی تضعیف کند که تاحدودی در این کار نیز موفق عمل کرده است.
خطرات روند سیاسی در شرایط برتری دولت
طی روزهای اخیر خبرهای مختلفی از حصول پیشرفت جدی در تشکیل کمیته قانون اساسی سوریه منتشر شده است. وزیر خارجه سوریه هفته گذشته کلیاتی از نحوه تشکیل این کمیته را برملا کرد. این کمیته شامل 150 نفر عضو بوده که ۵۰ نفر از آنان حامی دولت سوریه، ۵۰ نفر حامی مخالفان و ۵۰ نفر نیز مربوط به جامعه مدنی است. نکته قابل توجه مشارمت دولت سوریه در این کمیته از موضع قدرت می باشد چنانکه افراد حاضر در لیست پیشنهادی 50 نفره سازمان ملل نیز در توافق با سوریه آماده خواهد شد. در این راستا ولید معلم گفته بود: ما افکار و جدول زمانی درباره فعالیت کمیته را که از خارج به ما دیکته شود، نمی‌پذیریم و هرگز اجازه نخواهیم داد کسی در تدوین قانون اساسی ما مداخله کند.
تشکیل این کمیته در شرایطی است که دیگر عملاً سخنی از ضرورت رفتن اسد به عنوان پیش شرط مذاکره از سوی مخالفان مطرح نیست و حتی ترکیه نیز در این مورد در حال بازنگری در مواضع خود است. طبیعتاً چنین روندی با منافع ایالات متحده همخوانی ندارد لذا همانگونه که لاوروف وزیر خارجه روسیه طی روزهای گذشته در سازمان ملل گفت مداخلات خارجی مهمترین مانع تشکیل کمیته قانون اساسی و حل سیاسی بحران سوریه تاکنون بوده است.
نقش سلاح شیمیایی در تشدید بحران به سود مخالفان
هر بار سلاح‌های شیمیایی در بحران سوریه مورد استفاده قرار گرفته این کشور تحت‌فشار قرار گرفته است و زمینه برای اقدامات گروه‌های مخالف و همین‌طور کشورهای مخالف نظام سوریه برای متهم ساختن این کشور در فریبکاری و عملیات پرچم دروغین فراهم شده است. از سوی دیگر، در طول بحران بعد از بازپسگیری مناطق تحت سلطه گروهای مسلح، مراکز و آزمایشگاه‌های تولید مواد شیمیایی کشف شده که نشان‌دهنده فعالیت این گروه‌های مسلح در به‌کارگیری مواد شیمیایی هست. برای مثال استفاده گروه داعش از مواد شیمیایی در عملیات‌های خود در عراق و مناطق تحت تسلط خود در سوریه که مورد اذعان طرف‌های مختلف قرار گرفته است نشان از آن دارد این گروه اقداماتی در جهت استفاده از سلاح‌های شیمیایی انجام داده است.
کاربرد سلاح‌های شیمیایی عموماً توسط طرفی در یک جنگ استفاده می‌شود که در موضع ضعف قرار داشته باشد و راهکاری برای خروج از فشار نداشته باشد. درحالی‌که ارتش سوریه در اکثر موارد ادعایی در موضع برتر بوده و عموماً نیازی به استفاده از سلاح شیمیایی برای پیش برد اهداف خود نداشته و ندارد. در این شرایط می توان گفت تلاش واشنگتن برای استفاده مجدد از ادعای نخ نما شده سلاح شیمیایی، تنها نشانگر محدود شدن قدرت مانور آمریکا در تحولات سوریه و دست و پا زدن این کشور برای حفظ جای پا در تحولات آتی سوریه می باشد.
دولت سوریه اعلام کرده است که علی رغم مشارکت در تشکیل کمیته قانون اساسی و پایبندی به روند سیاسی اما حق انجام عملیات نظامی علیه تروریسم و بازپسگیری تمام مناطق کشور از مخالفان مسلح را برای خود محفو می داند. در همین راستا یک مقام وزارت خارجه سوریه هم در بیست و پنجم ماه مه گذشته تاکید کرد: اخبار ساختگی درباره استفاده ارتش سوریه از سلاح شیمیایی در شهرک کبانی در ریف لاذقیه فقط مقدمه‌ای برای به راه انداختن سریال دروغ‌پردازی غربی‌ها است تا شروع به تهدید و ارعاب دولت سوریه کنند، اما همه این هیاهوها، سوریه را از ادامه جنگ با تروریسم باز نمی‌دارد.
