الوقت- ژوئن 2015 ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش تشکیل ولایت قفقاز را اعلام کرد. دو روز پیش از اعلام تشکیل این ولایت یک گروه از جنگجویان از مناطق مختلف در شمال قفقاز با ابوبکر البغدادی بیعت کرده بودند. پس از اعلام تشکیل ولایت قفقاز ابو محمد کادارسکی، حاکم ولایت جدید داعش در قفقاز شد. وی در سال 2014 با داعش بیعت کرده بود و این منطقه قبلا وابستگی خود را به القاعده اعلام کرده بود.
در حال حاضر این قبیل گروهها ناچارند بین وابستگی سنتی به القاعده یا وفاداری به قدرت جدیدی به نام داعش یکی را انتخاب کنند. امارت قفقاز همراه با گروه‌های به اصطلاح جهادی از کشورهای نیجریه، لیبی، تونس، یمن، عربستان، پاکستان و افغانستان ترجیح دادند به داعش بپیوندند و دست از وابستگی خود به القاعده بکشند.
داعش در پی توسعه نفوذ بر جوانان روسی و منطقه قفقاز است. اواخر مه 2015 ماشین تبلیغاتی داعش به نام «مرکز الحیات» اولین مجله روسی‌زبان خود به نام ایستوک (Istok) را منتشر کرد. هدف از انتشار این مجله جذب نیرو از جمهوری‌های شوروی سابق اعلام شد. به تازگی گزارش شده است که داعش رسانه فرات را به عنوان یک رسانه روس زبان راه‌اندازی کرد. این رسانه دارای حساب کاربری در فیسبوک و توئیتر و نیز پایگاه اینترنتی است. هدف از راه‌اندازی رسانه فرات به زبان روسی نشر ایدئولوژی داعش در میان جنگجویان روس‌زبان و نیز جذب نیرو از جمهوری‌های شوروی سابق است.
فعالیت جهانی عناصر جهادی در روسیه و قفقاز تهدید جدیدی به شمار نمی‌رود، اما نفوذ داعش در این منطقه از طریق وفاداری سلفی‌های جهادی خبر بدی برای منطقه یادشده قلمداد می‌شود. از این رو قابل درک است چرا لحن مقامات روسیه در ماه‌های اخیر درباره داعش تغییر کرده است. در گذشته سیاست روسیه کم اهمیت جلوه دادن تهدید داعش علیه نظم منطقه‌ای خاورمیانه و روسیه و قفقاز بود. به علاوه، مقامات کرملین داعش را به‌عنوان یک پدیده موقت و بخشی از القاعده مورد حمایت عربستان و قطر با هدف جنگ با بشار اسد، ایران و شیعیان قلمداد می‌کردند، اما در حال حاضر افزایش نگرانی‌ها در بیانیه‌های دولت روسیه قابل توجه است و داعش را یک تهدید واقعی تحلیل می‌کنند.
از این رو روسیه به تازگی داعش را غیرقانونی و یک گروه تروریستی اعلام کرده است. در آوریل 2015 وزیر امور خارجه روسیه داعش را دشمن اصلی روسیه برشمرد. به‌عبارت دیگر یک سلسله تحولات در روسیه، خاورمیانه و عرصه بین‌المللی رخ داد که منجر به گسترش تهدید از ناحیه داعش و افزایش نگرانی روسیه شد.
به تازگی مناسبات بین جمعیت مسلمان روسیه و دولت این کشور بهبود قابل ملاحظه‌ای داشته است. حمایت گسترده مسلمانان روسیه و چچن از رهبری رمضان قدیرف به‌عنوان رئیس جمهور چچن و مورد حمایت مسکو یک اتفاق تاثیرگذار بود. حتی به نظر می‌رسد بقیه مسلمانان با پشتیبانی تشکیلات مذهبی از این روند حمایت کردند. از سوی دیگر مسلمانان دیگر مناطق، به ویژه از منطقه قفقاز به طور مستمر و فزاینده با این تحول مخالفت کردند. این قبیل مخالفت‌ها موجب افزایش قدرت رقیب (گروه‌های افراطی) می‌شود. تعدادی از گردان‌های جنگ طلب هستند که علیه روسیه در اوکراین می‌جنگند و عده‌ای دیگر در چارچوب سازمان‌های به اصطلاح اسلامی مختلف همچون امارت قفقاز فعالیت دارند.
نگرانی اصلی روسیه، فعالیت‌های داعش در داخل خاک این کشور و بازگشت هزاران جنگجو با تابعیت روسی از منطقه خاورمیانه است. وزارت خارجه روسیه در ژوئیه 2015 تخمین زد که حدود 2200 تبعه روسیه و منطقه قفقاز در جنگ سوریه و عراق حضور دارند. مقامات کرملین درباره پیامدهای حضور این تعداد اتباع روسیه در جنگ خاورمیانه به شدت ابراز نگرانی کرده‌اند.
بدیهی است بازگشت این تعداد از نیروهای افراطی از جنگ سوریه و عراق یک خطر و تهدید جدی ایجاد خواهد کرد. این افراد در صورت بازگشت می‌توانند انجام فعالیت‌های تروریستی و خرابکاری در داخل روسیه را تشدید کنند.
این وضعیت پشت صحنه تغییر نگرش روسیه در قبال داعش در خاورمیانه است. داعش از زمان پیدایش تاکنون، در روسیه به‌عنوان یک عامل کم اهمیت و به سادگی به‌عنوان یکی از ده‌ها سازمان درگیر جنگ علیه بشار اسد معرفی شده است. از این رو به باور مقامات روسیه، اعلام جنگ علیه این گروه به ویژه در قالب یک ائتلاف گسترده بین‌المللی توجیهی نداشت. روسیه با وجود تهدید داعش علیه اسد، از پذیرش مشارکتی فعال در ائتلاف جهانی علیه داعش امتناع کرد .
احزاب مختلف در روسیه همچنان به این رویکرد باور دارند، اما دولت روسیه به تازگی داعش را نه تنها به‌عنوان دشمن اصلی، بلکه به‌عنوان یک تهدید منطقه‌ای برشمرد. از این رو احتمالا شاهد بازنگری در سیاست عدم مشارکت روسیه در ائتلاف جهانی ضد داعش خواهیم بود .
پدیده داعش فرصت‌ها و مزیت‌هایی برای دولت روسیه نیز ایجاد کرده است. تهدید از ناحیه داعش ممکن است به روسیه برای توجیه حمایت از بشار اسد و محوری از اسلام‌گرایان که در حال مبارزه با جریان اسلام افراطی و تروریسم بین‌المللی هستند، کمک کند. از سوی دیگر، منافع مشترک برای مقابله با داعش ممکن است فرصتی برای همکاری بین روسیه و غرب فراهم کند.
از این رو در چنین چارچوبی ممکن است روسیه مایل باشد دست از حمایت از اسد بردارد و برای مبارزه با داعش همکاری کند و در مقابل امتیازاتی از جمله رفع تحریم‌های غرب به دست آورد. روسیه به تازگی تمایل زیادی برای همکاری با ائتلاف جهانی ضدداعش برای مقابله با گسترش داعش در قفقاز شمالی و دیگر مناطق نشان داده‌است .
روسیه با چالشی پیچیده در داخل و در خاورمیانه مواجه است. انتظار می‌رود به زودی داعش و حامیانش در روسیه و قفقاز قدرت ائتلاف جدید خود را نشان دهند و چالش بزرگ‌تری برای دولت روسیه ایجاد کنند. روسیه تلاش زیادی برای مهار تهدید داعش در خاک خود به عمل آورده و با غرب برای یافتن راه حل سیاسی بحران سوریه همکاری خواهد کرد. پیش بینی می‌شود روسیه در این چارچوب از ائتلاف جهانی ضدداعش و مبارزه با این گروه حمایت کند.
موسسه مطالعات امنیتی رژیم صهیونیستی
