الوقت- ریشه‌های بحران سیاسی و اقتصادی در ونزوئلا موضوعی است که محل مجادله دولت این کشور و مخالفان می باشد. در حالی که مخالفان ناکارآمدی دولت مادورو را عامل فروپاشی اقتصادی و بحران در این کشور اعلام می‌کنند اما دولت کارشکنی، تحریم و مداخلات خارجی بالاخص از سوی واشگنتن به منظور ساقط کردن نظام سوسیالیستی حاکم بر این کشور را عامل تشدید وضعیت نامساعد اقتصادی ونزوئلا پس از سقوط قیمت نفت و کاهش درآمدهای نفتی عنوان می‌کنند تا جایی که طی روزهای گذشته سیگنال‌های مختلفی از سوی کاخ سفید و متحدان آن برای آغاز مداخله نظامی در خاک ونزوئلا مشاهده شده است.
از همان ابتدا که گوایدو خود را به عنوان رئیس جمهور موقت ونزوئلا معرفی کرد، تنها کمتر از یک ساعت پس از این ادعا، ترامپ و کاخ سفید با صدور بیانیه‌ای عجولانه او را به عنوان رئیس جمهور این کشور به رسمیت شناخته و خواستار کناره‌گیری رئیس جمهور قانونی و مستقر شدند.
همچنین به تبعیت از آمریکا، برخی کشورهای غربی و اتحادیه اروپا نیز با تعیین ضرب‌العجل برای رئیس جمهور ونزوئلا خواستار کناره‌گیری او از قدرت شدند و اتحادیه اروپا حتی پس از هشت روز مدعی شد که رهبر شورشیان و مخالفان را به عنوان رئیس جمهور ونزوئلا به رسمیت می‌شناسد.
دامنه دخالت‌های خارجی در ونزوئلا حتی کار را به جایی رساند که تهدیدات مشاور امنیت ملی ترامپ در عمل بوی دخالت نظامی در آمریکایی لاتین را می‌داد، هرچند بسیاری این دخالت نظامی را غیرممکن و تنها در حد شعار عنوان کرده‌اند. با این حال تهدید آمریکا به دخالت نظامی در ونزوئلا چگونه عنوان شده و چرا این تهدیدات در حد همان شعار باقی خواهد ماند؟
دخالت نظامی، از تهدید تا عمل؟
دوشنبه گذشته 8 بهمن یعنی کمتر از یک هفته پس از آن که گوایدو خود را در ونزوئلا رئیس جمهور موقت نامید، مسئله دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا داغ و پر سر و صدا شد. این مناقشه وقتی بالا گرفت که در جریان نشست خبری "جان بولتون " مشاور امنیت ملی کاخ سفید در واشنگتن درباره اعمال تحریم های جدید آمریکا علیه صنایع نفت و گاز ونزوئلا نوشته ای درباره استقرار پنج هزار نیروی نظامی آمریکا در کلمبیا در دفترچه یادداشت شخصی او به رسانه‌ها راه یافت.
عکس خبرگزاری رویترز نشان می‌داد بولتون نوشته‌ای روی دفترچه شخصی خود دارد که روی آن نوشته شده است: استقرار پنج هزار نیروی نظامی در کلمبیا.
کلمبیا مرز مشترک با ونزوئلا دارد و روابط بسیار نزدیکی با دولت آمریکا دارد، اما وزیرخارجه کلمبیا در واکنش به خبر استقرار نیروی نظامی آمریکا در این کشور برای مقابله با ونزوئلا اظهار بیاطلاعی کرد.
با این حال واشنگتن پیش از این نیز گفته بود تمامی گزینه‌ها برای مقابله با حکومت نیکولاس مادورو در ونزوئلا روی میز قرار دارند که اشاره‌ای غیرمستقیم به کاربرد زور و فشار نظامی عیله دولت مستقر در کاراکاس داشت.
اما وجود دلایل چندگانه‌ای، هرگونه کاربرد نیروی نظامی از سوی واشنگتن را مردود می‌کند. این دلایل در ادامه مورد بررسی قرار می‌‌گیرد:
1- عدم اجماع در غرب
با وجود حمایت بسیاری از کشورهای غربی از رهبر معترضان در ونزوئلا، اما تنها واشنگتن است که بصورت غیرمستقیم مدعی استفاده از نیروی نظامی در ونزوئلا برای حمایت از معترضان می‌شود.
همزمان با اعلام احتمال مداخله نظامی آمریکا در ونزوئلا، وزیر خارجه اسپانیا اعلام کرد که هم کشورش و هم اتحادیه اروپا به شدت مخالف هرگونه اقدام نظامی خارجی در ونزوئلا هستند.
پیش از وزیرخارجه اسپانیا، «نستور پوپولیزیو» وزیر امور خارجه پرو نیز از مخالفت کانادا و گروه لیما با گزینه مداخله نظامی در ونزوئلا خبر داد. این در حالی است که گروه لیما و کانادا پیشتر از «خوان گوایدو» رهبر کودتاچیان ونزوئلا که خود را رئیس جمهوری این کشور خوانده حمایت کرده بودند.
براین اساس استفاده از گزینه نظامی آمریکا در ونزوئلا حتی در غرب و در میان متحدان اروپایی ترامپ نیز نه تنها طرفداری ندارد که با مخالفت قابل توجهی روبروست و در این شرایط دست زدن به اقدام نظامی برای امریکا بسیار پرهزینه خواهد بود.
2- بحران ونزوئلا و تقابلات ساختاری در نظام بین الملل
در عین حال هزینه دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا محدود به مخالفت برخی کشورهای غربی نیست، بلکه فراتر از آن، این دخالت نظامی می‌تواند به تقابل قدرت‌های بزرگ در نظام بین‌الملل بیانجامد.
همزمان با تهدیدات مطرح شده از سوی واشنگتن، وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه‌ای آمریکا را به نادیده گرفتن قوانین بین المللی متهم کرده و هشدار داده که دخالت نظامی خارجی در این کشور می‌تواند عواقب فاجعه باری داشته باشد.
همچنین در واکنش به انتشار عکس رویترز از نوشته جان بولتون در مورد استقرار نیروی نظامی در کلمبیا، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه در گفت‌وگو با مجله روابط بین الملل روسیه اعلام کرد که «روسیه در کنار ونزوئلا خواهد ایستاد تا از حاکمیت این کشور و اصل عدم مداخله در امور داخلی این کشور حمایت کند.»
در واقع در شرایطی که افزایش تحرکات نظامی ناتو در شرق اروپا به عنوان حوزه نفوذ سنتی روس‌ها طی سالهای گذشته بویژه در موضوع بحران اوکراین موجب اعتراض مسکو به سیاست های تنش آفرین غرب بوده است، کرملین حفظ نظام سوسیالیستی ونزوئلا را به عنوان ابزاری برای حفظ موازنه تهدید با آمریکا لازم می‌بیند.
از همین رو طی چند ماه گذشته همزمان با تحولات داخلی ونزوئلا علیه دولت مرکزی این کشور، دولت مسکو اقدام به اعزام چندین جنگنده و بمب افکن به این کشور کرد تا حمایت تمام قد خود را از دولت مادورو نشان دهد.
از سوی دیگر تجارب قبلی از جمله در جریان حمایت نظامی روسیه از سوریه در جنگ علیه تروریست ثابت می‌کند که کرملین در حمایت از برخی دول متحد خود از هیچ تلاشی فروگذار نیست، حتی اگر این تلاش‌ها در میدان درگیری مستقیم نظامی باشد. این تلاش‌ها از سوی مسکو البته بیش از هرچیز ناشی از دلایل استراتژیک برای کرملین جهت جلوگیری از باختن و واگذاری حوزه‌های سنتی نفوذ روسیه است که به شدت دنبال می‌شود.
براین اساس با وجود هشدار روسیه در مورد دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا به نظر می‌رسد، واشنگتن نیز به روشنی از هزینه دخالت نظامی در آمریکای لایتن که می‌تواند به تقابل نظامی با روسیه منجر شود، مطلع باشد و ادعای دخالت نظامی را تنها در حد تهدیدات شفاهی نگه دارد.
از سوی دیگر علاوه بر روسیه، کشورهای دیگری نیز از جمله چین، ایران و ترکیه حمایت تمام قد خود را از دولت مستقر در ونزوئلا اعلام کرده‌اند و واکنش این کشورها نیز در مورد دخالت نظامی در ونزوئلا را می‌بایست در نظر گرفت. با توجه به مخالفت‌ها نتایج بسیار خطرناک دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا از نگاه دبیرکل سازمان ملل نیز پنهان نمانده و آنتونیو گوترش در مصاحبه با بی بی سی نسبت به احتمال بروز خشونت‌های بین‌المللی در ونزوئلا به شدت ابراز نگرانی کرده است.
مع الوصف می توان گفت با وجود مخالفت روسیه و نگرانی دبیرکل سازمان ملل، امکان اجماع سازی در سازمان ملل و یا از طریق شورای امنیت برای دخالت نظامی در ونزوئلا وجود ندارد و در عمل هزینه سیاسی دخالت نظامی در ونزوئلا برای آمریکا بسیار زیاد است.
عدم تمایل دونالد ترامپ به هزینه‌های نظامی در ونزوئلا
از سوی دیگر شخصیت تجاری محور و رویکردهای اقتصادی ترامپ در موضوع کاهش هزینه‌های نظامی آمریکا در خارج از مرزهای این کشور از جمله در جریان دستور خروج و یا کاهش نظامیان آمریکایی در سوریه و افغانستان جملگی حاکی از آن است که او رضایتی به افزایش هزینه‌ها در خارج از آمریکا ندارد و با این اوصاف هزینه تراشی نظامی دولت او در ونزوئلا چندان محتمل نیست.
حتی در جریان حمایت واشنگتن از رهبر مخالفان و معترضان در ونزوئلا نیز، این حمایت با مسدودسازی منابع مالی دولت ونزوئلا صورت گرفت و در واقع بخش مالی حمایت‌های واشنگتن از طریق در اختیار گذاشتن سپرده‌های دولت ونزوئلا در واشنگتن به مخالفان دنبال شده است.
لذا با توجه به سه موضوع عدم اجماع در غرب، امکان تقابل نظامی با روسیه در آمریکایی لاتین و همچنین رویکردهای اقتصادی محور دولت ترامپ، دخالت نظامی آمریکا در ونزوئلا چندان محتمل نیست و به احتمال زیاد این ادعا به همان تهدیدات شفاهی محدود خواهد ماند.
