الوقت - از دوم اکتبر 2018 (10 مهر 1397) که پرونده جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار و فعال مدنی منتقد دولت عربستان، به شکلی جدی در محافل رسانه‌ای و سیاسی جهان مطرح شد، حاکمان ریاض با بحرانی بزرگ مواجه شده‌اند که بر ساختار قدرت و مشروعیت آنها لرزه انداخته است. بر خلاف تصورات عاملان قتل خاشقچی، جنایت ضد انسانی سعودی‌ها همچون شوکی بزرگ از یک رخداد غیرمنتظره، موجی عظیم از نفرت جهانی را برای ریاض به همراه داشت. به ویژه، بعد از پذیرش رسمی قتل خاشقچی از سوی دادستان کل سعودی‌ها در 20 اکتبر 2018 (28 مهر 1397)، بحران برای محمد بن سلمان ولیعهد جوان و کم‌تجریه سعودی‌ها بیش‌از‌پیش پیچیده‌تر شد.
در ادامه سخنرانی رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در پارلمان این کشور در 23 اکتبر 2018 (2مهر 1397) پیرامون نحوه قتل خاشقچی، بی‌اعتبار بودن ادعای مقامات دولت ریاض که مرگ روزنامه‌نگار منتقد خود را تنها در نتیجه یک حادثه قلمداد می‌کردند اثبات گردید تا بیش از پیش وجود دست پنهان محمد بن سلمان در برنامه‌ریزی این جنایت آشکار شود. در نتیجه این وضعیت اکنون محمد بن سلمان ولیعهد کم‌تجربه و جاه‌طلب سعودی‌ها مسیر منحرف کردن افکار عمومی و تبرئه خود از پرونده قتل جال خاشقچی را در پیش گرفته و در این مسیر تلاش دارد از سه طریق خود را از گرداب پیش‌آمده نجات دهد.
دلجویی از خانواده خاشقچی و نمایش مجازات عاملین
مهم‌ترین راهبرد محمد بن سلمان برای نجات خود از باتلاق پرونده قتل خاشقچی و حفظ جایگاه ولیعهدی، ایجاد جو روانی حمایت از خانواده خاشقچی و مجازات عاملین جنایت است. در همین راستا در 23 اکتبر 2018 (2مهر 1397) محمد بن سلمان به همراه پدر خود ملک سلمان، در کاخ الخزامی میزبان خانواده خاشقچی بودند و در اقدامی نمایشی از آنها دلجویی کردند. همچنین، در اقدامی دیگر پادشاه عربستان در حمایت از پسر خود، اعلام کرد عاملان قتل خاشقجی هر که باشند مجازات خواهند شد و کابینه دولت عربستان به ریاست ملک سلمان در بیانیه‌ای خاطرنشان کرد: تدابیری که عربستان در پرونده کشته شدن خاشقجی در نظر خواهد گرفت هرگز در حد مجازات مقصران و مسؤولان مستقیم این پرونده توقف نخواهد داشت بلکه شامل تدابیری در جهت تصحیح امور نیز خواهد شد. در مجموع، محمد بن سلمان قصد دارد با جلب رضایت خانواده خاشقچی و مجازات احتمالا نمایشی چندین شخص موج انتقادات و فشارها را بر خود در سطحی داخلی و عالی‌الخصوص در سطح بین‌المللی کنترل نماید.
برکنار کردن مقام‌های ارشد حکومتی برای گذار خود از بحران
محمد بن سلمان ولیعهد 33 ساله و جاه‌طلب سعودی‌ها بعد از انتصاب به عنوان ولیعهد عربستان در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را در عرصه اقتصادی، اجتماعی و سیاست خارجی در دستور کار قرار داد اما از همان ابتدا به دلیل مخالفت بخشی وسیع از شاهزادگان دربار سعودی، به این نتیجه رسید که می‌بایست سرکوب مخالفان و استبداد سیاسی در سطح داخلی را اجرایی کند. در همین راستا، بن سلمان بخشی بزرگ از مخالفان خود را زندانی یا به قتل رساند اما بر خلاف انتظارات او پرونده قتل خاشقچی بحرانی بزرگ را برای او به وجود آورد که حتی پایه‌های سلطنت او را به چالش کشید.
اکنون ولیعهد سعودی‌ها برای رهایی خود از فشارهای بین‌المللی و برداشته شدن مسئولیت پرونده از دوش خود قصد دارد با برکناری و قربانی کردن مقام‌های دولتی، فشارها را بر خود به شکل جدی کاهش دهد. در این میان، حذف افرادی همچون عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان به واسطه عدم پشتوانه خانوادگی قدرتمند در دربار پادشاهی، کوتاه‌ترین دیواری است که ولیعهد جوان می‌تواند از آن به عنوان ابزاری برای رهایی خود از باتلاق پرونده خاشقچی بهره بگیرد. در واقع، برکناری الجبیر و چند نفر از مشاوران نزدیک به محمد بن سلمان، می‌تواند ابزاری برای سرپوش گذاشت سعودی‌ها و محمد بن سلمان بر جنایت خود باشد.
تحرک دیپلماسی و اقناع طرف‌های خارجی از طریق دادن امتیازات
علاوه بر دو سطح مورد اشاره به عنوان راهکارهای محمد بن سلمان برای نجات از باتلاق خاشقچی، همزمان با سخنرانی ویژه اردوغان، تحرکات دیپلماتیک مقام‌های سعودی به شکلی جدی آغاز شده است. در واقع، مقام‌های این کشور با گرفتن ژست حامی تحقیقات و روشن شدن حقیقت، قصد دارند خود را مخالف انجام این جنایت جلوه دهند تا از این طریق بار دیگر مشروعیت از دست رفته خود را در سطح بین‌المللی کسب کنند. برای نمونه، عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان در 23 اکتبر 2018 در کنفرانس مطبوعاتی با همتای اندونزیایی خود گفت: عربستان گروهی را به ترکیه فرستاده است و تمامی عاملان قتل جمال خاشقجی بازداشت خواهند شد. وی در ادامه تاکید کرد: تمامی اقدامات لازم برای اطمینان از عدم تکرار این چنین اتفاقاتی اتخاذ خواهد شد. مرگ منتقدی همچون خاشقجی چیزی است که نباید تکرار شود. همچنین وزیر خارجه عربستان اعلام کرد: ریاض به انجام تحقیقات فراگیر درباره قتل جمال خاشقجی پایبند است و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان از ماجرای این قتل بی‌اطلاع است.
در این راستا وزیر انرژی عربستان نیز اعلام کرد: قتل روزنامه‌نگار و منتقد عربستانی نامطلوب است و عربستان این بحران را پشت سر می‌گذارد. خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان ضمن مشارکت در کنفرانس «طرح سرمایه‌گذاری آینده: معروف به داووس صحرا در ریاض گفت، قتل خاشقجی مردود و کریه است و هیچ کسی در کشور نمی‌تواند آن را توجیه کند.
با وجود تمام این تلاش‌ها آنچه که تا حدودی حتمی به نظر می‌رسد این است که محمد بن سلمان با راهکارهای سه‌گانه خود در گذار از بحران نمی‌تواند به آسانی از گرداب پرونده خاشقچی نجات یابد؛ زیرا اولاً وجود شواهد زیاد و کارنامه اقدامات شخصت اقتدارگرایی چون محمد بن سلمان روایت بی‌اطلاعی ولیعهد از این قتل را باورناپذیر می‌کند و ثانیاً توجه گسترده رسانه‌ها و افکار عمومی در غرب به این موضوع امکان مسامحه و چشم‌پوشی همیشگی دولت‌های غربی بر جنایت اینبار سعودی‌ها را ناممکن کرده است به‌گونه‌ای که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا نیز نمی‌تواند بر دست داشتن او در این مساله سرپوش بگذارد.
