الوقت- نیروی شبه‌نظامی پیشمرگه که تا قبل از سال 1990 میلادی بعنوان بازوی نظامی و نیروی اصلی احزاب مبارز کردی به ویژه دو حزب عمده اتحادیه میهنی به رهبری جلال طالبانی و حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی عمل می‌کردند، بعد از تشکیل اقلیم کردستان و روی کار آمدن حاکمیت کردی، با فراز و نشیب و مسائل خاص خود، به عنوان ارتش و نیروی نظامی اقلیم کردستان شناخته میشود.
پیشمرگه با تشکیل دولت کردی، دارای وزارتخانه پیشمرگه گردید که وظیفه آن ساماندهی، تقویت و تنظیم مسائل پیشمرگه تعریف شده بود.
وزارت مذکورو سازمان های رسمی و غیر رسمی پیشمرگه دارای چالش‌های بزرگ و قابل توجهی است که برخی از آنها عبارتند از:
1. وجود اختلاف جدی در همکاری و هماهنگی با دولت بغداد به ویژه ارتش و وزارت دفاع عراق، به نحوی که کردها پیشمرگه را مستقل و تحت فرماندهی رئیس اقلیم ولی با تأمین هزینه و تجهیزات توسط بغداد می خواهند. در صورتی که عراق به استناد عرف و قوانین بین‌المللی، نیروی نظامی کشور را یکپارچه و تحت حاکمیت پایتخت می‌داند .
2. تقسیم‌بندی غیر رسمی ولی جدی بین پیشمرگه‌های حزب دموکرات کردستان عراق با اتحاد میهنی کردستان عراق، به حدی که علی رغم گذشت بیش از 2 دهه تجربه اقلیم، هنوز تبعیت و فرماندهی هرکدام به صورت مجزا تعریف و عمل میشود .
3. گستردگی و بی‌سامانی نیروهای تحت امر که به اعتراف برخی از مسئولین اقلیم، پیشمرگه بیشترین حقوق‌بگیر اقلیم را تشکیل می‌دهد، حال آنکه درصد قابل توجهی از این حقوقبگیران هیچگاه در حوزه پیشمرگه حضور نقش نداشته‌اند .
4. عدم وجود تجهیزات - آموزش – بودجه، برنامه کافی، برای ساماندهی پیشمرگه
5. تقسیم حزبی در تمامی رده‌‌ها و سطوح فرماندهی و مدیریتی پیشمرگه که به عنوان عامل بازدارنده جدی در نهادینه شدن اقدامات اصلاحی می‌باشد .
6. حضور قشر گسترده‌ای از عناصر مسّن و بازنشسته در پیشمرگه که شامل مبارزان و اعضای قدیمی و مبارزاتی در زمان صدام و حتی قبل از 1975 میشود .
7. رقابت‌ها و درگیری‌های داخلی بین دو طیف غالب که اوج آن در درگیری‌های سال 1996 میلادی و در جنگ داخلی کردی شکل گرفت .
8. ورود طیف سوم از پیشمرگان که عموماً سهمیه احزاب و گروه‌هایی غیر از 2 حزب حاکم فوق بوده و شامل احزاب اسلامی – احزاب کمونیستی و سوسیالیستی و حتی ترکمن‌ها میشود .
9. انشعاب جنبش تغییر از اتحادیه میهنی که قشر و تعداد قابل توجهی از پیشمرگان را جداگانه به سهیمه جنبش تغییر بدل کرد تا جایی که در حکومت فعلی کردستان وزارت پیشمرگه به این جنبش اختصاص و وزارت به مصطفی سید قادر از رهبران جنبش تغییر رسید .
باتوجه به اینکه هرکدام از محورهای چالشی مذکور ـ ذوابعاد بوده و اثرات اجرائی، ساختاری اجتماعی وسیعی را در میان اکراد بوجود آورده و می‌آورد، سعی شده با نگاهی تحلیلی و آماری و ارقام تصویری از وضعیت پیشمرگه در اقلیم کردستان ارائه گردد .
ـ پیشمرگه ابتدا مثل سایر ارکان کردی به دو وزارتخانه تقسیم شده بود که توسط دو حزب حاکم و بصورت کاملاً مجزا اراده می‌شد .
ـ در حال حاضر بیش از یک دهه است که وزارتخانه واحدی تشکیل و سعی در سازماندهی نیروها دارد که تاکنون 14 تیپ به شکل واحد اداره میشوند .
ـ واحدهای پیشمرگه حزبی تحت عنوان 70 و 80 هرکدام جداگانه توسط اتحادیه و پارتی اداره میشوند و هنوز تحت نظارت پیشمرگه نرفته و چالش جدی برای حاکمیت وزارت مذکور محسوب میشود .
ـ در حال حاضر 16 کشور با ارسال تجهیزات نظامی و سلاح و مهمات با نیروهای پیشمرگه همکاری دارند و افسران و مربیان 10 کشور به شکل حضوری در کردستان فعالیت می‌کنند. همچنین 8 کشور با مشارکت در حملات هوائی، به پیشمرگه در جنگ علیه داعش کمک کرده اند. نیروهای پیشمرگه در جنگ با داعش اکثر مناطق اشغالی را که بالغ بر 20 هزار کیلومتر مربع و شامل یک شهر، 17 ناحیه، 5 بخش و 93 روستا می‌باشد را آزادسازی کردند .
ـ برای توزیع امکانات ارسالی از سوی کشورهای مذکور (16 کشور) مشکلات، درگیری و اختلاف نظرات متعددی بین سیاسیون و پیشمرگه وجود داشته و دارد و هرکدام دیگری را متهم به دزدی و سواستفاده و ... می‌کنند .
- تقسیم حوزه جغرافیایی بین پیشمرگه خصوصاً بین واحدهای 70 و 80 و نحوه حضور فرمانده‌هان و امکانات اختصاص یافته همواره چالش برانگیز و مسئله‌ساز بوده است .
- از احزاب منحله و غیر قانونی ایرانی مثل دمکرات و پژاک در صفوف پیشمرگه برای مبارزه با داعش استفاده شده و بعضاً کشته و تلفاتی هم وجود داشته که مورد حمایت مادی پیشمرگه قرار گرفته‌اند .
ـ تا به حال 1023 نفر از عناصر پیشمرگه در جنگ با داعش شهید (کشته) شده‌اند که 262 نفر از آنها از افسران و فرمانده‌هان بوده اند،
ـ معالجه و خدمات درمانی عناصر مجروح نیز با تفاوت و تبعیض همراه بود و میزان حمایت و نوع بیمارستان‌ها فرق می کنند. 368 مجروح برای معالجه به خارج از عراق اعزام شده‌اند که کشورهای مقصد ترکیه، هند، چین، لبنان، آلمان و امارات متحده عربی بوده است.
ـ برای اداره 10 ماه جنگ 70 میلیون دلار (میلیارد 84 دینار) هزینه شده است
ـ استخدام پیشمرگه بیشتر به صورت سهمیه و معرفی حزبی بوده و چالش برانگیز است
ـ 8 محور عملیاتی برای مقابله باداعش تعریف شده که شامل بخشی از مرز 1050 کیلومتر ادعائی کردستان می باشد .
ـ گفته میشود نیروی پیشمرگه 429 هزار حقوق‌بگیر دارد که یک سوم میزان حقوقبگیران اقلیم کردستان را تشکیل می‌دهد. این آمار شامل پیشمرگه، پلیس، مأموران امنیتی، امداد رسانی، یگان حفاظتی (زیروانی) و مأمورین برق میشود که تنها 124 هزار نفر آن در وزارت داخلی کردستان تعریف شده‌اند. نیروهای امنیتی 32 هزار نفر هستند و شورای امنیت اقلیم 6 هزار نیروی مسلح در اختیار دارد. واحدهای 70 و 80 نیز جز این آمار هستند که از همگی تحت عنوان نیروهای مسلح کردستان عراق یاد میشوند .
ـ این 12 تیپ که بعضاً لشکر هم نامیده میشوند یک نامگذاری صوری بوده و عملاً تقسیم‌بندی و دسته‌بندی‌های سابق مربوط به احزاب اجرا میشود .
تحلیل موضوع
1. عراق بنا به اطلاعات موجود جزء کشورهائی است که بیشترین حقوق‌بگیر را دارد که گفته می شود حدود 5 میلیون نفر ح هستند که بطور طبیعی با پیدایش نظامی داعش و تشکیل حشد شعبی (بسیج مردمی) این آمار بسیار فراتر رفته و به مرز 6 میلیون نفر نزدیک شده است .
از طرفی اقلیم کردستان عراق بنا به اظهار و تأیید ضمنی در مصاحبه با وزیر پیشمرگه کردستان قریب 5/1 میلیون مستمری‌بگیر دارد که 3/1 آن را پیشمرگه با شرح فوق تشکیل می‌دهد. لذا در یک کشور حداکثر 32 میلیونی بالغ بر 6 میلیون مستمری‌بگیر می‌تواند یک چالش جدی در بخش توسعه اقتصادی محسوب شود .
2.غربی‌ها به ویژه آمریکا هدف از تقویت پیشمرگه را بصورت راهبردی برای مقابله با حاکمیت شیعیان در عراق می دانند و در این راستا حرکت می کنند. به تعبیر مسئولین و تحلیل‌گران امریکایی پیشمرگه نیروئی است که ازحزب‌الله زاسیون عراق جلوگیری خواهد کرد .
3. افراد و مسئولین پیشمرگه وبلکه عموماً مردم و مسئولین کردستان، علاقه قلبی و جدی به جمهوری اسلامی داشته و بر این باور زندگی می‌کنند، خصوصاً نسل قدیم که بصورت چند ده هزار نفری میهمان (پناهنده) سالیان دراز در ایران بوده‌اند، اینها را شاهد مثال خود می‌دانند و بصورت عملی، خلاف دستورالعمل‌ها و فشارهای سازمان امنیت کردستان عمل می‌کنند .
