آغاز ساخت کانال استانبول که در نوع خود طرحی منحصر به فرد در منطقه به شمار می‌رود، در کنار اهمیت‌های امنیتی و اقتصادی که برای ترکیه به همراه خواهد داشت، همچنین به عنوان بخشی از اشتیاق سیری ناپذیر اردوغان برای عثمانی گری ترکیه به شمار می‌رود.
الوقت- از زمان روی کارآمدن اردوغان در ترکیه در سال 2003، تلاش ترک‌ها برای اجرای طرح‌ها و اهداف بلندپروازانه همواره وجود داشته است. اردوغان که به عنوان سیاستمداری اسلام‌گرا، سکان نخست وزیری ترکیه را بدست گرفت، به اعتقاد طرفدارانش رهبری توسعه گراست که همواره از اجرای طرح‌ها و ابتکارات بزرگ در کشورش حمایت کرده است.
در همین ارتباط نیز روز شنبه اردوغان، در ششمین کنفرانس عمومی حزب عدالت و توسعه در آنکارا اعلام کرد که دولت او تصمیم به ساخت کانال 45 کیلومتری استانبول گرفته که قرار است هر طرف این کانال، یک شهر کوچک هم ساخته شود. به گفته رئیس جمهور ترکیه، کانال استانبول از مهمترین طرحهای سرمایه گذاری در ترکیه خواهد بود که مردم ترکیه از طریق آن پیامی به کشورهای جهان خواهند فرستاد.
طرح بلند پروازانه کانال استانبول
کانال بزرگ استانبول به مگاپروژه استانبول معروف شده است و بر اساس اسنادی که از سوی وزیر محیط زیست ترکیه متشر گردید، عمق این کانال ۲۵ متر و عرض آن بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ متر و طول آن 45 کیلومتر خواهد بود. کانال استانبول قرار است بخشی از دریای سیاه را به دریای مرمره متصل کند و از طریق آن امکان عبور بزرگترین کشتیهای باری دنیا فراهم شود.
این کانال عریض در بخش اروپایی استانبول قرار دارد و با ساخت شهرک‌های اطراف آن به مفهوم کامل یک پروژه بزرگ ترانزیتی، مسکونی، توریستی و امنیتی به شمار می‌رود. از سوی دیگر با ساخت این کانال، شهر استانبول به دو شبه جزیره آسیایی و اروپایی و یک جزیره در وسط دریا تبدیل خواهد شد که بیشتر اماکن تاریخی و توریستی استانبول در این جزیره باقی خواهند ماند.
قرار است این پروژه که با بیش از ۱۰ میلیارد یورو هزینه به گران‌ترین پروژه در تاریخ ترکیه تبدیل شده، در سال ۲۰۲۳ میلادی به پایان برسد.
اشتیاق اردوغان به طرحهای بزرگ
آغاز ساخت کانال استانبول که در نوع خود طرحی منحصر به فرد در منطقه به شمار می‌رود، در کنار اهمیت‌های امنیتی و اقتصادی که برای ترکیه به همراه خواهد داشت، همچنین به عنوان بخشی از اشتیاق سیری ناپذیر اردوغان برای عثمانی گری ترکیه به شمار می‌رود.
در واقع بخش دیگری از شخصیت سیاسی اردوغان در ترکیه عثمانی‌گری اوست که در قالب طرحهای بزرگ همچون کانال استانبول نمایان می‌شود، چون از سوی دیگر ساخت این کانال، که به تنگه بسفر دوم نیز معروف می‌باشد، یک رویای قدیمی مربوط به دوران عثمانی است که امروز در حال تبدیل شدن به واقعیت است.
اردوغان پیش از این نیز با اعلام ساخت 2600 کیلومتر راه آهن فوق سریع تا سال 2016 در ترکیه تاکید کرده بود که کشورش به بسیاری از اهداف امپراطوری توران سلطان آلپ آرسلان و سلطان سلیم و همچنین آرزوهای رهبر فقیدشان آتاترک تا سال 2023 و صدسالگی جمهوریت خواهد رسید.
از سوی دیگر رویکرد عثمانی‌گرایی اردوغان تنها منحصر به حوزه‌های عمرانی و اقتصادی نیست، بلکه سیاست خارجی ترکیه در دوران اردوغان بسیار علاقه مند به نقش‌آفرینی پررنگ در تحولات منطقه از جمله سوریه و عراق می‌باشد و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بخش قابل توجهی از تنش‌های اخیر میان آنکار و واشنگتن نیز ناشی از تمایل دولت اردوغان برای نشان دادن استقلال در سیاست خارجی ترکیه به عنوان کشوری تاثیرگذار در منطقه است.
جایگاه امنیتی، سیاسی و اقتصادی «بسفر دوم» برای ترکیه
در کنار اهمیت حمل و نقلی و اقتصادی تنگه دوم بسفر نمی‌توان نقش و جایگاه امنیتی-سیاسی این کانال آبی را نادیده گرفت. بدون تردید بخش مهمی از اهمیت کانال استانبول در حوزه حمل و نقل است. در حال حاضر روزانه بطور متوسط 160 کشتی غول پیکر باری از تنگه قدیمی بسفر عبور می‌کنند، اما ده‌ها کشتی دیگر بدلیل ترافیک زیاد در این تنگه مجبور به توقف در بنادر مجاور گاه تا چند روز می‌باشند که این توقف همراه با پرداخت عوارض و مالیات به افزایش هزینه حمل و نقل برای این کشتی‌ها منجر می‌شود. اما تنگه دوم بسفر امکان عبور و مرور آزاد کشتی‌ها بدون قفل ترافیکی را فراهم خواهد کرد.
همچنین اهمیت اقتصادی کانال جدید استانبول با کانال فعلی بسفر قابل قیاس نیست. در حالی که در سال ۲۰۱۶ نزدیک به ۴۲ هزار کشتی با پرداخت حق عوارض از کانال بسفر عبور کرده‌اند، پیش بینی شده این میزان در کانال استانبول به 200 هزار کشتی در سال افزایش یابد که به معنای چندبرابر شدن درآمد دولت ترکیه ناشی از حمل و نقل بین‌المللی در این کانال است. این سودآوری علاوه بر مزیت‌های ناشی از گردشگری و ساخت شهرک‌های توریستی در کنار این کانال خواهد بود که با جرایی شدن آن سهم صنعت توریسم در خزانه دولت را چندبرابر خواهد ساخت.
همچنین از نظر امنیتی نیز با توجه با آن که رژیم حقوقی دریای آزاد در کانال جدید استانبول حاکم نیست و مالکیت این کانال بصوررت کامل در انحصار دولت ترکیه قرار خواهد داشت، لذا دولت ترکیه در عمل کنترل بخش مهمی از عبور و مرور شرق اروپا و جنوب غربی اوراسیا به مدیترانه را در دست خواهد داشت و در عمل وزن استراتژیک خود را افزایش خواهد داد. این بدان معناست که کشتیهای اوکراینی، بلغاری، گرجستان و حتی روسی برای دسترسی سریعتر و راحت‌تر مجبور به عبور از کانال ترکیه به جای کانال قدیمی بسفر خواهند بود و در واقع با اجرای این طرح، ترکیه قدرت چانه زنی و کارت بازی خود را در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی ارتقا داده است.
