الوقت - مناسبات میان آمریکا و ترکیه از ابتدای هزاره جدید (2000) تا کنون، سطحی از دگرگونی‌ها را به خود دیده است. پس از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002 برای اولین‌بار یک حزب اسلام‌گرای میانه‌رو، موفقت شد علاوه بر در دست گرفتن دولت، جایگاهی پایدار را در عرصه سیاسی ترکیه کسب کند. هر چند در گذشته احزاب اسلا‌گرا همچون حزب سعادت موفق به پیروزی در انتخابات شده بودند اما نظامیان و نیروهای سکولار اجازه تداوم قدرت را به آنها نمی‌دادند. با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و افزایش قدرت تدریجی این حزب عرصه‌ای جدید از سیاست‌گذاری بر دستگاه دیپلماسی ترکیه حاکم شد که اساس آن بر گذار از نگاه صرف به غرب و اتحاد راهبردی با این محور به رهبری آمریکا بود.
با تمام این اوصاف، اختلاف مواضع ترکیه با آمریکا، از آغاز جنش‌های مردمی در کشورهای عربی موسوم به «بیداری اسلامی» به‌تدریج افزایش پیدا کرد و در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما تنش در مناسبات آنکارا - واشنگتن شکلی جدی به خود گرفت. این روند بعد از به قدرت رسیدن دونالد ترامپ نیز تداوم داشت و حتی در مقطع کنونی، تنش‌های میان این دو متحد دیرینه به مرحله‌ای رسیده که رهبران دو کشور یکدیگر به صورت علنی در زمینه‌های مختلف تهدید می‌کنند. در مجموع، شرایط کنونی این مسئله را پیش می‌کشد که اختلافات میان آمریکا و ترکیه در چه سطحی قرار دارد و نیز این سطح از اختلافات چه تاثیری بر آینده مناسبات دو طرف خواهد داشت؟
کنسرت تهدیدات متقابل مقام‌های سیاسی ترکیه و آمریکا
طی روزهای گذشته مواضع مقامات سیاسی کشورهای آمریکا و ترکیه، در قالب مفهوم «کنسرت تهدیدات» قابل خوانش می‌باشد. در ابتدای امر، مایک پنس معاون رئیس جمهور آمریکا نیز در سخنانی تهدید کرد در صورتی که ترکیه اقدام به آزادی کشیش بازداشت شده در این کشور نکند، تحریم‌هایی علیه آنکارا اعمال خواهد شد. متعاقب این اظهارات دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا، در 26 جولای 2018 (4 مرداد 1397) در پیامی توئیتری نوشت: «ایالات متحده به خاطر بازداشت طولانی‌مدت کشیش آندرو برونسون، یک مسیحی بزرگ، مرد خانواده و انسانی بزرگ ، تحریم‌های بزرگی علیه ترکیه اعمال خواهد کرد. وی به شدت درحال رنج است. این مرد با ایمان بی‌گناه باید سریعا آزاد شود!» بلافاصله در واکنش به این تهدیدات، مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه در توئیتی نوشت: «هیچ کس نمی‌تواند به ترکیه چیزی دیکته کند. ما هرگز تهدید را از جانب هیچ کس تحمل نخواهیم کرد. حاکمیت قانون برای همه است و هیچ استثنائی ندارد.»
در ادامه این تنش‌های لفظی و تهدیدات که بیشتر پیرامون موضوع آزادسازی آندرو برونسون کشیش آمریکایی بود؛ اردوغان طی اظهاراتی آمریکا را تهدید کرد که اگر جنگنده های اف-35 را به ترکیه تحویل ندهد به دادگاه بین المللی شکایت خواهد کرد. همچنین، اردوغان خطاب به مقامات آمریکایی، بر این امر تاکید کرد که «ما از مدت‌ها پیش از شما این نوع سلاح‌ها را خواستیم اما شما ندادید. پهپاد خواستیم، ندادید. پاتریوت خواستیم ندادید.» در تحلیل اظهارات تهدیدآمیز مقام‌های سیاسی آنکارا و واشنگتن آنچه نمایان بوده این است که اکنون اختلافات میان دو طرف جدی‌تر از هر زمان دیگری است و لحن گفتارها هیچ نشانی از دو کشور متحد و دوست ندارد.
گسست در اتحاد تاریخی واشنگتن و آنکارا
با توجه به سطح تنش‌های لفظی میان رهبران سیاسی آمریکا و ترکیه اکنون می‌توان اظهار داشت که دو طرف در سطوح مختلف تنش‌های جدی‌ای با یکدیگر دارند که از جمله مهم ترین آنها می توان به مسائلی همچون، همکاری آمریکا با کردهای سوریه، درخواست ترکیه برای استرداد فتح‌الله گولن، مناقشه بر سر دستگیری آندرو برونسون کشیش آمریکایی، نوع مواجه با تحریم‌های ایران و تحویل جنگنده‌های اف 35 و سپرهای دفاع موشکی و مسئله کردهای سوریه اشاره داشت. اکنون در وضعیت جدید این محورهای اختلاف، زمینه را برای ایجاد گسست میان دو متحد تاریخی مهیا کرده است. در حقیقت، از زمان پایان جنگ جهانی دوم (1945) ترکیه در نقش متحد استراتژیک محور غرب و آمریکا بود اما در وضعیت جدید سطح منازعات میان آنکارا و واشنگتن، به شکلی بی‌سابقه افزایش پیداه کرده است. بنابراین، دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ را می‌توان عصر گسست در اتحاد تاریخی ترکیه و آمریکا ارزیابی کرد.
واقعی و نهادینه بودن اختلافات میان ترکیه و آمریکا
همزمان با گسست در مناسبات میان ترکیه و آمریکا، در سطحی دیگر می‌توان اختلافات دو طرف را نهادینه و رو به گسترش ارزیابی کرد و نه امری سطحی و گذرا. از یک سو، اردوغان در قالب بازگشت به رویکرد نئوعثمانی‌گرایی نمی‌تواند ترکیه را تنها در حلقه متحدان آمریکا ببیند و حتی بیشتر از غرب، بر محور شرق و غرب آسیا تمرکز دارد. از سوی دیگر، اکنون در نتیجه پیروزی خواست و أراده دموکراتیک شهروندان ترکیه، حزب عدالت و توسعه در ساختار قدرت ترکیه حاکم است که نماد هویت‌خواهی اسلامی شهروندان ترک است. هویت‌خواهی اسلامی‌ای که در اساس با بسیاری از ارزش‌های غربی به طور بنیادی اختلاف دارد. بنابراین، در ترکیه اکنون خواست مقابله با زیاده‌خواهی‌ها و رویکرد یکجانبه گرایانه واشنگتن به طور گسترده وجود دارد؛ زیرا آمریکایی‌ها نشان داده اند که در تعهدات خود به ترکیه صادق نیستند. در نتیجه دولت‌مردان ترک نیز به این قناعت رسیده‌اند که اکنون زمان ایستادن در برابر آمریکا بوده و در اساس دیگر همخوانی و اتحاد سابق ممکن نخواهد بود.
افزایش احتمال خروج ترکیه از محور غرب و آمریکا
در نتیجه نهادینه شدن اختلافات میان کشورهای آمریکا و ترکیه، وضعیت در مسیری پیش می‌رود که حتی در صورت کنار رفتن حزب عدالت و توسعه از قدرت و حکومت مجدد احزاب سکولار، به ویژه حزب جمهوری خواه خلق، امکان بازگشت به اتحاد استراتژیکی که ترکیه کاملا در محور کشورهای غربی به رهبری آمریکا قرار می‌گرفت تا حدودی ناممکن به نظر می‌رسد. در میانه این شرایط، این فرضیه به شکل جدی مطرح می‌شود که در آینده شاهد خروج ترکیه از محور غرب خواهیم بود.
این فرضیه تا حدود زیادی از سوی اردوغان نیز مورد تصدیق می باشد و او در مصاحبه با رسانه های ترکیه با صراحت تمام اعلام کرده که امکان دارد «آمریکا، ترکیه را از دست بدهد.» هر چند در کوتاه مدت خروج کامل ترکیه از محور غرب به دلیل مناسبات و وابستگی‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی دشوار به‌نظر می‌رسد اما در صورت واقعی شدن اعمال تحریم‌های دونالد ترامپ، این رخداد زودتر از آنچه که به نظر می‌رسد، می تواند تحقق یابد.
