نفت عربستان سعودی همواره در طی دهه‌های گذشته به دلیل وابستگی خاندان سعودی به آمریکا و نگرانی این خاندان از تداوم سلطه خود بر شبه جزیره بدون حمایت‌های سیاسی و نظامی واشنگتن، به جای آنکه در خدمت منافع ملت عربستان و در مرحله بعد منافع مشترک کشورهای تولیدکننده نفت قرار گیرد، به ابزاری برای سلطه و تجاوزطلبی‌های آمریکا تبدیل شده است.
الوقت- انرژی به عنوان متغیری ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک، جایگاه ویژه‌ای را در نظام بین‌الملل به خود اختصاص داده و دسترسی به منابع انرژی نیز اهمیتی راهبردی دارد که می‌تواند نه تنها به عنوان عاملی برای توسعه اقتصادی و محرک چرخ‌های اقتصاد جهانی باشد بلکه ابزار مهمی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی نیز محسوب گردد. در همین راستا درخواست ترامپ از اوپک برای افزایش سطح تولید نفت و اعلام کاخ سفید مبنی بر تماس تلفنی رئیس جمهور آمریکا با ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی برای افزایش دو میلیون بشکه‌ای تولید نفت خام این کشور برخلاف تصمیمات نشست اخیر اوپک، همزمان با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و تلاش واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، بار دیگر نشان داد ژئوپلتیک نفت همچنان مهم است.
در همین راستا ترامپ که بیشترین همسویی را در میان روسای جمهور آمریکا به رژیم صهیونیستی دارد، پس از خروج از توافق هسته‌ای اعلام کرد تحریم‌ها در دو موج اعمال خواهد شد: بخش اول در اوت 2018 و بخش دوم در نوامبر 2018 به اجرا در می آید، که بخش دوم با هدف ضربه زدن به صادرات ایران در بخش انرژی طراحی شده است.
یک مقام وزارت امور خارجه روز سه شنبه اعلام کرد که تحت فشار قرار گرفتن تهران "یکی از اولویت های امنیت ملی ما" را تشکیل می‌دهد. از این رو مقامات آمریکایی خریداران اصلی نفت ایران از جمله چین، هند و کره جنوبی هشدار دادند که باید قبل از مهلت مقرر در ماه نوامبر، خرید نفت خود را از ایران متوقف کنند یا با تحریم های آمریکا روبه رو خواهند شد.
از سوی دیگر مقامات سعودی، از جمله وزیر انرژی، خالد الفلیح، عربستان سعودی اعلام آمادگی کرده است که تولیدات خود را برای پاسخگویی به تماس های ترامپ و مصرف کنندگان عمده مانند هند و چین به منظور جلوگیری از کمبود در بازار و رشد قیمت نفت افزایش دهد. در حال حاضر تولید نفت روزانه عربستان کمی بیش از 10 میلیون بشکه و صادرات نفت ایران 2.5 میلیون بشکه در روز می‌باشد. در همین راستا امین نصر، مدیر اجرایی شرکت نفتی دولتی عربستان سعودی آرامکو، ماه گذشته گفت که این کشور می تواند تولید خود را در 12 میلیون بشکه در روز افزایش دهد و افزود که دستیابی به این سطح می تواند حدود شش ماه به طول بیانجامد. این موضعگیری عملاً به معنای همسویی عربستان سعودی با آمریکا برای افزایش فشارها بر ایران می‌باشد.
همزمان با این تحولات رئیس جمهور ایران که برای رایزنی با مقامات اروپایی راهی دو کشور سویس و اتریش شده است در واکنش به اقدام احتمالی عربستان سعودی در همراهی با تحریم های نفتی آمریکا علیه ایران در سخنانی بسیار تهدید آمیز اعلام کرد که «آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند به‌طور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند، آنها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چراکه اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود، اگر شما توانستید این کار را بکنید تا نتیجه‌اش را ببینید». با این حال اکنون بررسی اهداف آمریکا و عربستان سعودی و واکنش احتمالی ایران به اعمال این تحریم‌ها محل بحث و گمانه زنی می باشد.
کاهش اثرات جنگ تجاری با ابزار ایرانهراسی
اقتصاد جهانی اکنون و پس از برهه کوتاهی از پایان بحران اقتصادی (2012-2007) که با بازگشت ثبات و رشد اقتصادی مواجه گردید، در حال حاضر با وضعیت چالش برانگیز دیگری روبه رو شده است که ناشی از اقدامات حمایتی دولت آمریکا با تعرفه‌گذاری بر ورود کالاهای خارجی و شروع جنگ تجاری می‌باشد که با قوانین سازمان تجارت جهانی ناهمخوان است. اما رو به رو شدن با اعتراضات موجب شده تا ترامپ تهدید به خروج از سازمان تجارت جهانی نیز بکند. این وضعیت چالش آفرین که ارائه چشم انداز با ثباتی از اقتصاد جهانی را در هاله ای از ابهام قرار داده است، بر وضعیت بازار انرژی تاثیرگذار بوده و منجر به افزایش تقاضا شده است که همزمان با طرح اوپک برای فریز نفتی به بالا رفتن قیمت ها انجامید. بر این اساس نفت برنت (معیار جهانی نفت) در اواسط ماه مه به 80 دلار در هر بشکه رسید که بالاترین سطح از نوامبر 2014 بوده است. این امر بر وضعیت اقتصادی آمریکا که بزرگترین مصرف کننده نفت در جهان می‌باشد تاثیرگذار بوده و براساس اداره اطلاعات انرژی این کشور، قیمت های بنزین بدون مالیات در 25 ماه ژوئن به طور متوسط 283 دلار در هر گالن بود. این قیمت رشد 55 سنتی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است که می‌تواند منجر به بروز نارضایتی در میان شهروندان آمریکایی شود در حالی که حزب جمهوریخواه ترامپ آماده می شود تا در انتخابات نیمه ماه نوامبر اکثریت خود در کنگره را حفظ کند. در این انتخابات که برای ترامپ بسیار حیاتی است همه ۴۳۵ کرسی مجلس نمایندگان ایالات متحده و ۳۴ کرسی از ۱۰۰ کرسی مجلس سنای ایالات متحده برگزیده خواهند شد. انتخابات ۳۹ فرماندار ایالتی و منطقه‌ای و تعداد زیادی از مقامات دولتی و محلی نیز برگزار می‌گردد.
در این شرایط بسیار محتمل است که ترامپ برای کاستن از سطح قیمت نفت خواستار افزایش سطح تولید اوپک باشد که در نشست اخیر اوپک این انتظار وی محقق نشد در میزان تولید اوپک در همان سطح پیشین باقی ماند (صرفاٌ با جبران کسری تولید توافق شد). بنابراین بهره گیری از سیاست ایران هراسی ابزاری است که ترامپ برای کاهش قیمت نفت مورد نظر قرار دارد. در همین رابطه دونالد ترامپ در مصاحبه با فاکس‌نیوز در پاسخ به این سوال که آیا کسی در حال تغییر عمدی قیمت نفت است، گفت: «صد در صد، اوپک دارد این کار را می‌کند، ما از بسیاری از آن کشورها (کشورهای صادرکننده نفت) حفاظت می‌کنیم، پس بهتر است دست از این کار بکشند. به عقیده من آنها باید ۲ میلیون بشکه دیگر اضافه کنند، چراکه، خوب بعد منفی [به هم خوردن] توافق با ایران، این است که شما مقدار زیادی نفت از دست می‌دهید. و آنها (متحدان آمریکا) باید این را جبران کنند. دشمن بزرگ آنها کیست؟ ایران دشمن بزرگ آن‌هاست و آنها باید این کار را انجام دهند. من رابطه بسیار خوبی با پادشاه و ولی‌عهد عربستان سعودی و دیگران دارم و آنها باید نفت بیشتری عرضه کنند.»
نفت عربستان در خدمت سیاست‌های آمریکا
نفت عربستان سعودی همواره در طی دهه‌های گذشته به دلیل وابستگی خاندان سعودی به آمریکا و نگرانی این خاندان از تداوم سلطه خود بر شبه جزیره بدون حمایت‌های سیاسی و نظامی واشنگتن، به جای آنکه در خدمت منافع ملت عربستان و در مرحله بعد منافع مشترک کشورهای تولیدکننده نفت قرار گیرد، به ابزاری برای سلطه و تجاوزطلبی‌های آمریکا تبدیل شده است. این اقدام سعودی‌ها سابقه تاریخی دارد. زمانی که ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی تولید نفت خود را کاهش داد، عربستان سعودی تولید خود را برای کمبود نفت ایران افزایش داد. همچنین در طول جنگ دوم خلیج فارس عراق پس از حمله به کویت، به تحریم نفت محکوم شد، عربستان سعودی به سرعت به جای نفت عراق و کویت تولید نفت خود را افزایش داد که در خدمت منافع غرب صورت گرفت.
این امر زیان بسیاری برای دولت عربستان که دچار کسری بودجه بوده و برای جبران آن کاهش یارانه‌ها و افزایش قیمت حامل های انرژی و همچنین طرح دستگیری سرمایه داران را کلید زده است، در پی دارد. اقتصاد عربستان در اثر مهندسی سقوط قیمت نفت میلیاردها دلار زیان را تحمل کرد که با افزایش تولید طبیعتاً بیشتر زیان خواهد دید این در حالی است که عربستان بر اساس سند 2030 نیاز به سرمایه گذاری کلان مالی دارد.
اما علی رغم این زیان‌ها، ادعاهای مقامات عربستان سعودی در مورد اینکه بتوانند کاهش عرضه نفت ایران به بازار را تامین کنند، صرفا برای اهداف تبلیغاتی هستند و مطابق با واقعیت های موجود نیست. ایران در حال حاضر سومین تولید کننده نفت اوپک و دارای دومین ذخایر گاز در این سیاره پس از روسیه و چهارمین ذخایر نفتی جهان است. بررسی عملکرد عربستان سعودی زمانی که لیبی در شرایط بحرانی قرار داشت و تولید نفت آن کاملا متوقف شده بود، زمینه خوبی برای قضاوت در مورد ظرفیت واقعی عربستان سعودی خواهد بود. در طول بحران لیبی، بازار بین المللی حدود 1.2 میلیون بشکه نفت خام در روز را از دست داد. اما عربستان سعودی با بکارگیری ظرفیت مازاد واقعی خود برای کمبود عرضه نفت در بازارهای بین المللی قادر به جبران فقدان نفت لیبی در بازار و جلوگیری از افزایش ناگهانی قیمت نفت نشد. با این وجود حتی اگر عربستان سعی کند کمبود را جبران کند، همچنان به بازار فشار وارد می کند و در نتیجه افزایش قیمت نفت در بازارهای بین المللی را افزایش می دهد. ظرفیت تولید مازاد عربستان سعودی مخصوص نفت سنگین است که نمی تواند حداقل در کوتاه مدت توسط پالایشگاه هایی که بر اساس نفت خام ایرانی طراحی شده اند استفاده شود.
همچنین شرکت های آسیایی، به خصوص چینی ها، بعید به نظر می رسند که خرید نفت خود را از ایران متوقف کنند و آنها ممکن است از این وضعیت برای تامین معاملات خوب برای افزایش واردات نفت با قیمت تخفیفی، و مساعد شدن شرایط سرمایه گذاری مستقیم در ایران استفاده کنند. در همین زمینه شركت CNPC چين با خروج توتال از ایران، برای سرمایه گذاری در پروژه گاز طبيعي پارس جنوبي، آمادگي خود را اعلام کرده است. از سوی دیگر با وجود جنگ تجاری اخیر بین پکن و واشنگتن، بعید است که چین برای تحریم‌های ایالات متحده از بازار بزرگ و پرسود ایران چشم پوشی کند.
ایران با تمام قوا ایستاده است
تحریم نفتی ایران جدای از اینکه کشورهای دیگر حاضر به همراهی با تحریم‌های آمریکا باشند یا خیر، موضوعی است که ایران به هیچ وجه به سادگی از کنار آن عبور نخواهد کرد چرا که این اقدام تهدیدی برای منافع حیاتی تهران بوده و در نظام روابط بین الملل دولت‌ها از هر اقدامی برای رفع تهدیدات برای پیشبرد منافع حیاتی خود استفاده می‌کنند. در این راستا یکی از مهترین گزینه های ایران برای جلوگیری از اقدام آمریکا و عربستان که منافع حیاتی ایران را نشانه رفته‌اند، جلوگیری از جریان صادرات نفت خلیج فارس به بازارهای جهانی می‌باشد که بیش از 80 درصد آن از تنگه استراتژیک هرمز و دریای عمان صورت می‌گیرد و ایران بر اساس قدرت نظامی خود به راحتی قادر به انجام به این امر می‌باشد. در همین ارتباط ابتدا وزیر نفت ایران پس از اعلام عربستان سعودی مبنی بر همراهی با خواسته های آمریکا در نامه ای به دبیرکل اوپک ابراز داشت "هر کسی که تلاش می کند تا بازار نفت ایران (سهام) را از بین ببرد، خیانت بزرگی به ایران خواهد داشت و یک روز بهای آن را پرداخت خواهد کرد." در ادامه این واکنش‌ها رئیس جمهور ایران نیز به صورت کاملاً صریح بر این امر تاکید نمود که با همه از منافع صادرات نفت خلیج فارس سود می‌برند و یا اگر پیمانی برای مقابله با صادرات نفت ایران صورت بگیرد ایران نیز ساکت نخواهد نشست. در این صورت این واقعیت که بخش قالبی از صادرات نفت عربستان سعودی از طریق تنگه هرمز به بازارهای جهانی عرضه می شود و تلاش های ریاض برای کاهش وابستگی به این مسیر استراتژیک که در کنترل دریایی ایران است تاکنون موفقیت آمیز نبوده است، می تواند زیان های بسیار بیشتری از آنچه سران ریاض انتظار آن را برای تهران دارند متوجه خود آنها کند.
