انتفاضه سوم یا انتفاضه بازگشت، انتفاضه‌ای هجومی، توام با ابتکار عمل، با احساس اعتمادبه‌نفس بالا و متعلق به نسل جدید است. این رخداد که حدود یک میلیون جوان و نوجوان فلسطینی به سمت سرزمین‌های اشغالی حرکت می‌کنند و از موانع و دیوارها گذار می‌کنند؛ نشان دهنده این است که مساله فلسطین برای تمامی نسل‌ها و مردمان آن، چه آن‌هایی که نسل جدید هستند و چه آن‌هایی که وقایع گذشته را دیده‌اند، همچنان مساله‌ای تازه است.
الوقت - سعدالله زارعی، رییس موسسه مطالعات راهبردی اندیشه‌سازان نور در نشست با خبرنگاران که با عنوان «بررسی ابعاد و نتایج انتفاضه بازگشت فلسطین» که ظهر امروز در سالن نشست‌های این موسسه برگزار شد، مرحله جدید مبارزات مردم فلسطین را علیه تجاوزات و ظلم‌های رژیم صهیونیستی مورد بررسی قرار داد. زارعی در اظهارات خود دور جدید انتفاضه را بسیار متفاوت از دو مرحله گذشته انتفاضه در سال‌های 1963 و 1979 ارزیابی می‌کند و بر این باور است که درکنار برنامه‌ها و تلاش‌های واشنگتن و تل‌آویو، کم‌کاری و خواست برخی کشورهای اسلامی منطقه در تبدیل شدن مساله فلسطین و قدس شریف به موضوعی قابل اغماض برای غربی‌ها بسیار اثرگذار بوده‌اند. در نتیجه شاهد بودیم که دونالد ترامپ جسارت انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس را به خود داد.
انتفاضه «بازگشت» برخلاف گذشته روح تهاجمی دارد
سعدالله زارعی در آغاز سخنرانی خود، به مقایسه انتفاضه‌های سال‌های 1963 و 1979 نسبت بهانتفاضه سوم یعنی «انتفاضه بازگشت» پرداخت و در این ارتباط اظهار داشت: دو انتفاضه پیشین، به صورت تدافعی و برای حل یک مساله خاص از فلسطینیان آغاز شد اما رویکرد انتفاضه جدید تهاجمی است.
همچنین، این کارشناس در اشاره به اهداف مدنظر رهبران فلسطین در انتفاضه اخیر اعلام کرد: یکی از اهداف این انتفاضه بی اثر کردن اقدام ترامپ در انتقال سفارت آمریکا به بیت المقدس بوده است.
وی افزود: به واسطه جنایاتی که تکفیری ها در سال های اخیر در منطقه انجام دادند، حاشیه امنی برای رژیم صهیونیستی و آمریکا در نقض حقوق فلسطینیان ایجاد شد و این مسئله به جایی رسید که صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها به خود اجازه دادند تا از انتقال سفارت آمریکا به قدس حرف بزنند و به این حرف، عمل هم بکنند.
زارعی با بیان این که انتفاضه بازگشت پاسخی به جسارت آمریکایی ها در انتقال سفارت به قدس بوده است، تصریح کرد: اقدام خود جوش و مردمی فلسطینی‌ها در انتفاضه بازگشت، اهمیت کمک مردم مسلمان منطقه به مردم مظلوم فلسطین را یادآور می‌شود.
در ادامه استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به حمایت مردم افریقا، آسیا، آمریکای لاتین و سایر نقاط جهان از انتفاضه بازگشت، این حمایت را نشانه اهمیت بالای انتفاضه بازگشت دانست و گفت: دومین مسئله مورد توجه رهبران فلسطین در این انتفاضه، مسئله آوارگان فلسطینی است که تعداد آن ها به بیش از 6 میلیون نفر می‌رسد.
وی افزود: بخش عمده این آوارگان با جمعیتی بالغ بر 4 میلیون نفر در اردوگاه‌های اردن زندگی می کنند و حدود یک میلیون نفر در اردوگاه‌های داخل فلسطین ساکن هستند و بقیه نیز در کشورهای مختلف همسایه فلسطین و غیر از آن، پراکنده هستند.
حقوق آوارگان فلسطینی قابل تقسیم و بخشش نیست
زارعی با اشاره به رسمیت شناخته شدن حقوق آوارگان فلسطینی برای بازگشت به فلسطین در نهادهای حقوق بشری بینالمللی و نیز مجمع سازمان ملل، ابراز داشت: اگرچه حق بازگشت آوارگان فلسطینی از مجمع عمومی سازمان ملل در 1948 تا آخرین نشست مربوط به فلسطین در سال 2017 مورد تأکید قرار گرفته است اما این حق فلسطینی‌ها نادیده گرفته شده است.
وی در بخشی دیگر از اظهارات خود، با تأکید بر این که مسئله آوارگان فلسطینی همواره به عنوان یک مسئله مهم بینالمللی در سطح جهانی مطرح بوده و در مجامع بین المللی نیز به این امر مهم اشاره شده است، تصریح کرد: نادیده گرفتن حقوق آورگان فلسطینی به مرور تبدیل به یک پدیده طبیعی یا قابل اغماض تبدیل شد و به مرور، رژیم صهیونیستیی تلاش کردند فرمول های جایگزینی برای آن دنبال کنند.
در ادامه زارعی با بیان این که هیچ اردنی حاضر نیست سرزمین خود را به فلسطینی ها ببخشد، افزود: زمانی ادعا کردند که به فلسطینیان ساکن اردن، تابعیت اردنی داده شود. این راه حل، مسئله آوارگان فلسطینی را حل نمی‌کرد. واقعیت این است که این که فلسطینی ها در اردن صاحب مأمن و مسکن شوند، حق را به آن ها بر نمی‌گرداند بلکه صرفاً حق دیگری را با آن ها تقسیم می کند که می‌تواند زمینه ساز مشکلات دیگری برای فلسطینی ها شود بدون آن که اصل مشکل شان حل شود.
در مسیر مبارزه فلسطینی‌ها تابوشکنی بزرگی اتفاق افتاده است
در ادامه اظهارات خود زارعی تصریح کرد: امروز فلسطینی ها دارند مسایل شان را خودشان حل می کنند و خودشان پیگیر حق بازگشت آوارگان فلسطینی شده اند زیرا به این نتیجه رسیده اند که حالا که اقدام جدی از سوی نهادهای بینالمللی برای رسیدن به این حق آنان صورت نمی گیرد باید خودشان اقدام کنند. بر همین اساس شاهد بودیم که عنوان مرحله جدید انتفاضه «بازگشت» نامیده شد.
زارعی افزود: اگرچه این انتفاضه هنوز به نتیجه نرسیده اما یک تابوشکنی بزرگی در مسیر مبارزه فلسطینیان با رژیم صهیونیستی رخ داده است. اینکه مرزها باید برداشته شوند، در حالت حداقلی از سوی فلسطینی‌ها محقق شده و در ادامه انتفاضه نیز باید این امر را به نتیجه برساند.
حمایت برخی کشورهای مسلمان از حصر غزه مایه تاسف است
این کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به اینکه مسئله رفع حصر از غزه را سومین هدف رهبران فلسطینی از انتفاضه اخیر است، تصریح کرد: رژیم صهیونیستی از سال 2009 محاصره علیه غزه را آغاز کرده و تاکنون این امر ادامه داشته است اما در عمل شاهد هستیم که حصر غزه با نتیجه دلخواه صهیوینست‌ها همراه نبوده و شکست خورده است. این مساله در شرایطی است که ملت مظلوم فلسطین در غزه همه مایحتاج خود را از خارج مرزهای غزه تهیه می‌کنند و اساساً صنعت و کشاورزی قابل ملاحظه ای وجد ندارد. وی افزود: تأسف بار این است که تنها این رژیم صهیونیستی نبود که غزه را در این مدت محاصره کرد بلکه حتی اصرار مصری‌ها برای محاصره کردن فلسطینی‌ها بیشتر از صهیونیست‌ها بود.
رییس موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور با اشاره به این که در طی 11 سال محاصره غزه، نزدیک به 50 هزار نفر زن و کودک ساکن غزه به واسطه سوء‌تغذیه و نبود دارو جان خود را از دست داده‌اند، تصریح کرد: این اتفاقات یک فاجعه انسانی و یک نسل کشی به معنای کامل کلمه بود که در غزه اتفاق افتاده است.
زارعی ادامه داد: این در حالی است که نه سازمان همکاری اسلامی، نه اتحادیه عرب و نه هیچ نهاد بینالمللی همچون سازمان ملل نسبت به این فجایع واکنشی جدی نشان ندادند و کمکی به حل مشکل فلسطینیان نکردند.
وی افزود: نه تنها حمایتی از سوی نهادها و مجامع بینالمللی نشده است، بلکه در یک مورد نیز که نماینده سازمان ملل در مورد وضعیت غزه تحقیقی انجام داد که نتیجه آن بیانگر انواعی از فجایع علیه ساکنان غزه بود اما با فشار آمریکایی ها این گزارش پس گرفته شد و عملاً تنها کورسویی که برای رفع حصر وجود داشت، خاموش شد و از بین رفت.
وی در ادامه اضافه کرد: با توجه به وضعیت موجود، اکنون شاهد هستیم که فلسطینی‌ها تصمیم گرفته‌اند در انتفاضه جدید خود حصر را بشکنند؛ آن‌هم نه به واسطه زور و سلاح. البته توجه به این نکته نیز قابل توجه است که فلسطینی‌ها تسلیحات موثر، پرحجم و سنگینی را در اختیار دارند، که پیش‌تر از آنها استفاده کرده و کما اینکه در روزهای گذشته نیز در رخدادهای غزه از آنها استفاده کردند.
با این وجود زارعی مشخصه اصلی دور جدید انتفاضه را که با عنوان «انتفاضه بازگشت» شناخته می‌شود، غیر مسلحانه و مدنی بودن آن می‌داند. او تاکید می‌کند: انتفاضه بازگشت مسلحانه نبود بلکه بیشتر یک اقدام مدنی بودکه قصد داشت حصر 11 ساله را از میان بردارد.
وی ادامه داد: شهروندان فلسطینی به صورت خودجوش به سمت مرزهای تعیین شده یا مناطق «ممنوعه» نامیده شده - که در واقع سرزمین اصلی خودشان است- حرکت کردند و در اینجا بود که رژیم صهیونیستی از قیام مردم فلسطین در انتفاضه مسیر بازگشت، احساس خطر کرد و به فلسطینی‌ها وعده داد گذرگاهها را باز نگه می‌دارد و اجازه می‌دهد که به صورت محدود و در یک چارچوب برنامه‌ریزی شده شهروندان فلسطینی غزه را ترک کنند اما این پیشنهاد صهیونیست‌ها با پاسخ منفی فلسطینی‌ها مواجه و بر ادامه انتفاضه تا زمان بازگشت تمامی آوارگان تاکید شد.
انتفاضه سوم متعلق به تمام نسل‌های فلسطینی و با ابتکار عمل نسل جدید است
استاد دانشگاه علامه طباطبایی دیگر دستاورد انتفاضه سوم یا انتفاضه بازگشت را به رسمیت نشاختن تقسیم‌بندی مرزها بر اساس قواعد 1967 دانست. بر این مبنا که در سال‌های بعد از 1967 بیش از 70 درصد اراضی فلسطین به اشغال صهیونیست‌ها در آمد و اکنون فلسطینی‌ها با صراحت اعلام می‌کنند که قاعده ظالمانه 78 درصد به 22 درصد را نمی‌پذیرند. بدین شرح که 78 درصد سرزمین‌ها در اختیار رژیم صهیونیستی باشد، امری غیر قابل پذیرش است و باید این مساله بر طرف شود.
او در ادامه افزود: آنچه اکنون اتفاق افتاده این است که در جریان انتفاضه جدید نظامیان این رژیم بیش از 120 فلسطینی را شهید و حدود 10 هزار نفر را زخمی کرده‌اند. با ابن وجود آنچه اهمیت دارد این است که در طرف مقابل فلسطینی‌ها توانسته‌اند محاصره را بشکنند و مساله بازگشت آوراگان را به شکل جدی مطرح کنند. همچنین، امنیت صهیونیست‌ها در 78 درصد سرزمین‌های اشغالی و انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس را به چالش بکشند.
این کارشناس مسائل غرب آسیا تاکید کرد: به طور خلاصه انتفاضه سوم یا انتفاضه بازگشت، انتفاضه‌ای هجومی، توام با ابتکار عمل، با احساس اعتمادبه‌نفس بالا و متعلق به نسل جدید است. این رخداد که حدود یک میلیون جوان و نوجوان فلسطینی به سمت سرزمین‌های اشغالی حرکت می‌کنند و از موانع و دیوارها گذار می‌کنند؛ نشان دهنده این است که مساله فلسطین برای تمامی نسل‌ها و مردمان آن، چه آن‌هایی که نسل جدید هستند و چه آن‌هایی که وقایع گذشته را دیده‌اند، همچنان مساله‌ای تازه است.
وی همچنین تاکید کرد: این امر بدین معنا است که مساله فلسطین فراموش نخواهد شد و فلسطینی‌ها تا لحظه آزادی در صحنه حضور خواهند داشت. اکنون می‌بایست کشورهای اسلامی نیز به وظیفه خود را در حمایت از مبارزات فلسطینی‌ها عمل کنند.
رژیم صهیونیستی بیشتر نگران انتفاضه مدنی است تا مبارزه مسلحانه
در ادامه اظهارات خود این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ارتباط با بهره‌گیری حماس از سلاح نظامی برای پاسخ به حملات رژیم صهیونیستی در دور جدید انتفاضه تاکیدکرد: در اساس انتفاضه بازگشت، حرکتی مدنی است و بحث مبارزه مسلحانه در آن مطرح نیست اما در صورتی که رژیم صهیونیستی علیه معترضان به کشتار و نظامی‌گری اقدام کنند، آن‌چنان که حماس نیز تصریح کرده، حق دفاع مشروع وجود دارد. با این وجود، آنچه بیشتر برای تل‌آویو نگران کننده بوده، انتفاضه مدنی است و نه اقدام نظامی.
زارعی در ادامه تاکید کرد: زمانی انتفاضه مدنی غزه در قدس، جنین، کرانه باختری و سرزمین‌های 1948 تکرار شود و بیش از 5 میلیون نفر به جنبش مدنی بپیوندند، تمامی معادلات را دگرگون می‌کند و طرح‌های رژیم صهیونیستی را برای محو فلسطین با ناکامی مواجه می‌کند.
رژیم صهیونیستی نمی‌تواند در برابر پیروزی‌های محور مقاومت مانع جدی ایجاد کند
سعدالله زارعی در ادامه اظهارات خود در ارتباط با حملات متجاوزانه رژیم صهیونیستی به سوریه طی مدت اخیر، با تاکید بر اینکه مقام‌های سیاسی این رژیم نسبت به تحولات سوریه احساس نگرانی شدیدی داشته و تحولات را در راستای برنامه‌های خود نمی‌بینند، تصریح کرد: اکنون شاهد هستیم محور مقاومت در برابر محور تکفیر و افراط‌گرایی به پیروزی رسیده و این بدین معنا است که جریان خواستار محو رژیم صهیونیستی (محور مقاومت)، در عرصه منطقه با مرکزیت بحران سوریه پیروز شده است. به‌طور حتم این رخداد برای تل‌آویو بسیار دردناک بوده و می‌داند که امکانات لازم برای شکست این محور در اختیار ندارد. هر چند محور مقاومت دوستانی را در سطح منطقه‌ای و بینالمللی دارد اما تل‌آویو از این امر آگاه است که محور مقاومت از هیچ نیرویی دستور نمی‌گیرد.
وی افزود: برای نمونه روسیه یکی از دوستان محور مقاومت است اما در صورت هر گونه توافق میان ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، محور مقاومت نتایج را نخواهد پذیرفت و با استقلال عمل کامل حرکت خواهد کرد. بنابراین رژیم صهیونیستی به شدت نگران موفقیت‌های روزافزون محور مقاومت در سوریه است و امکانات لازم را برای مقابله با این محور در اختیار ندارد.
روسیه در موضوع امنیت رژیم صهیونیستی هیچ‌گونه مذاکره‌ای با ایران نداشته است
در ادامه این کارشناس مسائل غرب آسیا، در ارتباط با اظهارات مقام‌های سیاسی روسیه در موضوع سوریه و درخواست‌های احتمالی مسکو از جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد: استراتژی روسیه در منطقه شامات (سوریه، فلسطین، لبنان و...)، مبتنی بر عدم درگیری و بی‌ثباتی است و به تمامی بازیگران احتناب از درگیری را توصیه می‌کند. اگر گفتگویی نیز میان نتانیاهو پوتین بوده بر مبنای مهار تنش‌ها است.
وی افزود: با این وجود مقام‌های سیاسی رژیم صهیونیستی مهار تنش‌ها را در راستای منافع خود نمی‌بینند و خواهان تغییر معادلات از سوی مسکو به نفع خود هستند. لذا بر خلاف تبلیغات رسانه‌ای، استراتژی مشخصی برای کمک روس‌ها به رژیم صهیونیستی وجود ندارد و مسکو نیز فشاری را بر تهران اعمال نکرده است. هر چند توجه به این مساله نیز ضروری است که جمهوری اسلامی ایران به هیچ عنوان فشارپذیر نیست و تحت هر شرایطی استقلال عمل خود را حفظ خواهد کرد. بنابراین می‌توان گفت که مسکو هیچ گونه مذاکره‌ای را در ارتباط با تامین امنیت رژیم صهیونیستی با ایران نداشته است.
ایران خواستار خروج ترکیه از سوریه و تداوم مناسبات دوستانه با روسیه است
این کارشناس مسائل سیاست بین‌الملل در ادامه بیانات خود در خصوص حضور ترکیه در سوریه و احتمال افزایش تنش‌های میان تهران، آنکارا و مسکو، در شرایط بعد از پایان بحران در سوریه تاکید کرد: ایران در مقاطع مختلف نگرانی‌های امنیتی ترکیه را درک کرده است اما آنچه اکنون ترکیه دنبال می‌کند به نظر می‌رسد بیش از رفع نگرانی‌ها است. لذا ایران با بدبینی و نگرانی به اهداف و نیات ترکیه در سوریه نگاه می‌کند.
او افزود: ایران بر این باور است که نیروهای نظامی ترکیه باید از سوریه خارج شوند و آنکارا باید مسائل و دغدغه‌های خود را از طریق گفتگوی دوستانه با دمشق حل‌وفصل نماید. به هیچ عنوان این امر قابل قبول نیست که هر کشوری به بهانه نگرانی امنیتی، بخشی از محدوده سرزمینی یک کشور دیگر را تحت کنترل بگیرد.
زارعی همچنین در ارتباط با روابط ایران و روسیه در قبال سوریه تصریح کرد که مناسبات میان دو کشور پیشینه‌ای 50 ساله دارد و ایران نیز خواستار تداوم این روابط است. همچنین، تهران خواستار روابط گرم میان دمشق و مسکو نیز بوده و تا کنون ائتلاف ایران و روسیه برای حمایت از دولت قانونی بشار اسد ادامه داشته و دارد.
مناسبات میان ایران و مقتدی صدر سازنده و مثبت است
رئیس مرکز مطالعات اندیشه‌سازان نور، در بخشی دیگر از نشست خبری خود به موضوع پیروزی مقتدی صدر پرداخت و با اشاره به وجود ساختار خانوادگی در عرصه سیاسی - اجتماعی عراق، خاندان صدر را یکی از بزرگترین و موثرترین خاندان‌ها عراقی توصیف کرد که نقشی مهم را در تاریخ تحولات معاصر این کشور داشته‌اند.
سعدالله زارعی افزود: خاندان صدر و شخص مقتدی صدر بیش از هر خانواده پرنفوذ دیگری در جامعه عراق بوده‌اند و سختی‌های حیات سیاسی در این کشور را تجربه کرده‌اند.. علاوه بر این مقتدی صدر با شعارهای مبارزه با فساد نقش بسیار بزرگی را در تحولات عراق جدید ایفا کرده است .با تمام این اوصاف کسب 32 کرسی مستقل از سوی صدر و اضافه شدن آن به 54 کرسی در ائتلاف با جریان‌ها دیگر، به معنای موفقیت و پیروزی نهایی مقتدی نیست؛ زیرا پارلمان عراق 328 کرسی بوده و صدر تنها 54 کرسی را در اختیار دارد.
وی در ادامه تاکید کرد: مشخصه مهم جامعه عراق موزائیکی بودن ساختار اجتماعی و سیاسی است. در میان شیعیان موازئیک‌های از قدرت، در سنی‌ها و کردها نیز موزائیک‌هایی از قدرت وجود دارد. در ترکیب نهایی جامعه عراق نیز در میان شیعیان، سنی‌ها و کردها موزائیک‌هایی از قدرت وجود دارد.
این کارشناس مسائل غرب آسیا در ادامه تاکید کرد: بنابراین برای تشکیل حکومت عراق نیازمند گذار از تعلقات و خواسته‌های قومی و مذهبی هستیم و همین امر ایجاد حکومت جدید را بسیار دشوار کرده است.
ایران، عراق مستقل و قدرتمند را می‌خواهد وآمریکایی‌ها نگران قدرت‌گیری صدر هستند
همچنین، زراعی در ارتباط با ابهاماتی که پیرامون مناسبات مقتدی صدر با ایران از سوی برخی رسانه‌ها مطرح شده، تاکیدکرد: مقتدی صدر در سال‌های گذشته چند سفر خارجی داشته که مهم‌ترین آنها را می‌توان سفر به ریاض ارزیابی کرد. متاسفانه برخی این سفر را به معنای فاصله گرفتن مقتدی از ایران ارزیابی کردند؛ اکنون این پرسش مطرح است آیا اگر شرایطی فراهم شود، مقام‌های سیاسی ایران نیز به ریاض سفر نخواهند کرد و با دولت‌مردان عربستانی وارد مذاکره خواهند شد یا خیر؟ قطعا پاسخ این پرسش مثبت است. ایران قائل به قطع مناسبات با عربستان نبوده و این ریاض بوده که به صورت یکجانبه مناسبات را قطع کرده است.
وی در ادامه بر این امر تصریح کرد: زمانی که سیاست جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر تنش‌زدایی و وجود مناسبات سازنده است، آیا این خواست منطقی به نظر می‌رسد که از دوستان خود در عراق، از جمله مقتدی صدر انتظار داشت به عربستان سفر نکند. همچنین، آیا هر دیدار دیپلماتیک را می‌توان تعیین‌کننده استراتژی خواند. به طور حتم پاسخ منفی است. بنابراین آنچه مشخص بوده این است که مناسبات میان تهران با جریان تحت رهبری مقتدی صدر در حال افزایش مداوم است و صدر از نظر برنامه کاری یکی از گروههای نزدیک به ایران تلقی می‌شود. هیچ گروه عراقی وابسته به ایران نیست و سیاست ایران عراقی مستقل و قدرتمند است.
زارعی در پایان تاکید کرد: نگرانی‌ها از قدرت‌گیری مقتدی صدر بیشتر از سوی نیروهای دیگر است و نه جمهوری اسلامی ایران. دیگر بازیگران منطقه‌ای از قدرت‌گیری جریانی نگران هستند که در سال‌های مابین 2003 تا 2007 در قالب ایجاد «جیش المهدی» مبارزات نفس‌گیری را با اشغالگری آمریکا در عراق انجام داد. اکنون قدرت‌گیری همین شخص نمی‌تواند در راستای خواسته‌های آنها باشد.
