عبدالفتاح سیسی به خوبی میداند سیاست "اول آمریکا"در راهبردهای ترامپ ممکن است باعث ضعف بنیه نظامی مصر شود همچنین از سال ۲۰۱۱ تا کنون آمریکا راهبردهای بسیار محتاطانه و کند و دیر هنگامی را در مورد مصر به کار برده است و در دوره السییسی ابهام در راهبردهای آمریکا به وضوح آشکار بود که زمینه را برای نزدیکی مصر به کره شمالی روسیه و خریداری ناوهای فرانسوی فراهم کرد.
الوقت- برای چندین دهه مصر صرفاً بر تقویت همه جانبه روابط با غرب میاندیشید و در زمینه افزایش گسست از پیشینه ایدئولوژیکی و سیاسی گرایش به شرق و رقابت با اسرائیل عمل میکرد. اما بروز دگرگونی سیاسی در این کشور با شروع تحولات بیداری اسلامی که به روی کار آمدن حکومت اخوانی محمد مرسی و سپس کودتای عبدالفتاح الیسسی انجامید، در رویه سیاست خارجی این کشور نیز تاثیرگذار بوده است. در همین راستا روزنامه نیویورک تایمز به نقل از مقامات آمریکا اعلام کرده است که مصر از کره شمالی تسلیحات خریداری کرده و به دیپلمات های این کشور اجازه داده تا از سفارت خود در قاهره، به عنوان پایگاهی برای فروش تسلیحات نظامی در سراسر منطقه خاورمیانه استفاده کنند. درک اهداف مصر از انجام این اقدام در حالی که آمریکا به عنوان متحد قاهره تحریمهای شدیدی علیه پیونگ یانگ وضع کرده و خواستار افزایش فشارها بر علیه این کشور میباشد و همچنین تاثیرات این موضوع بر مناسبات آینده قاهره- واشنگتن موضوع مهمی است که در ادامه به آن پرداخته می شود.
موقعیت استراتژیک مصر
برای درک چرایی سیاستهای عبدالفتاح سیسی باید ابتدا موقعیت و شرایط اقتصادی و ژئوپلتیکی مصر را در نظر گرفت. نوع برداشت السیسی از موقیعت و شرایط کنونی مصر ارتباط مستقیمی با اتخاذ سیاستهای منطقه ای او و راهبرد این کشور با کره شمالی و روسیه وآمریکا دارد. مصر از جایگاه ویژه استراتژیکی برخوردار بوده و همواره برای قدرتهای بزرگ نفوذ در این کشور اهمیت داشته است. ژیبینکو برژینسکی که مشاور امنیت ملی آمریکا در دوره ریاست جمهوری کارتر بود نظریه قوس بحران در خاورمیانه و اهمیت راهبردی آن برای آمریکا را درمیان میگذارد. قوس بحران از نظر برژینسکی از شاخ آفریقا و مصر شروع میشود و تا هند امتداد میابد. به اعتقاد او این منطقه به دلیل پویایی و تحرک نیروهای داخلی از توان لازم برای پدید آوردن مشکل برای منافع ایالات متحده برخورداراست. این راهبرد برژینسکی هنوز هم در سیاست آمریکا نسبت به مصر تاثیر دارد و آمریکا سعی نموده با احتیاط بیشتری با مصر رفتار کند. همچنین همسایگی مصر با رژیم صهیونیستی و اهمیت قرارداد کمپ دیوید برای آمریکا و اسرائیل باعث شده این دو کشور به تحولات داخلی مصر حساسیت ویژه ای داشته باشند. بعد از قرارداد کمپ دیوید مصر همواره دومین دریافت کننده کمک های مالی آمریکا بود و سالانه ۱.۳میلیارد دلار از آمریکا کمک دریافت میکرد.
لزوم تمرکزگرایی و سیاست های مستقل برای مصر
مصر پس از انقلاب ۲۰۱۱ دچار تغییرات هویتی شدکه در اثرروی کار آمدن نخبگان جدید بود. السیسی پس از روی کار آمدن دو سیاست عمده را در پیش گرفت .نخست سروسامان بخشیدن به وضعیت اقتصادی مصر و دوم تعریف هویتی جدید ومستقل برای مصر بود. در یک نظر سنجی که موسسه گالوپ نشان داد ۸۲ درصد مردم مصر خواهان قطع کمکهای مالی آمریکا به مصر بودند. بنابراین وی تصمیم گرفت با شناخت خواسته افکار عمومی سیاستهای مستقلی درپیش بگیرد اما مشکلات اقتصادی مصر مانعی در سرراه او به حساب میآمد بنابراین تصمیم گرفت منابع مالی مصر را متنوع تر کند و از طرف دیگر با اتخاذ سیاستهای ملیگرایانهتری به سبک جمال عبدالناصر انسجام هویتی مصر را تقویت کند.
آمریکا به دلایلی از جمله خواستههای حقوق بشری از پاییز گذشته کمکهای مالی خود به مصر را قطع کرد. عبدالفتاح سیسی با شناختی که از موقعیت راهبردی مصر داشت میدانست نیازی به سیاست کاملا منفعلانه در برابر آمریکا ندارد. بنابراین از سود روابط تجاری و اقتصادی با کره شمالی چشم پوشی نکرد.
اهمیت کره شمالی در ایجاد موازنه برای مصر
مصر در منطقه خاورمیانه ای پرتنش قرار گرفته است. از یک طرف اسرائیل روزبه روز به توسعه طلبی و رقابتهای نظامی دست زده و جنگ سرد پنهانی را علیه کشورهای عربی و همسایه شروع کرده است. از طرف دیگر عربستان که قبلا فقط به موازنه راضی بود اکنون داعیه رهبری جهان عرب را در سر می پروراند. مصر در سالهای اخیر وابستگی های مالی به عربستان داشته که این مساله منزلت مصر را به عنوان کشوری دارای پیشینه تاریخی و باستانی و همچنین جایگاهی ممتاز در خاورمیانه و شمال آفریقا دچار تهدید نموده است. اگر مصر به کمکهای آمریکا دل خوش کند و صرفا سیاستهای اصلاحی این کشور را دنبال کند موازنه را به نفع اسرائیل وعربستان باخته است و دیر یا زود باید شاهد دیکته های این دو کشور که سوابق و کارنامه قابل قبولی در سیاست خارجی و روابط منطقه ای خود نداشته اند، باشد. مصر با سیاستهای عربستان در سوریه مخالف است و سیاستهای این کشور در سوریه به روسیه وایران نزدیک تر است. رهبران قبلی مصر هم همیشه تلاش کرده اند توان موشکی مصر را تقویت کنند. به دلیل اولویت امنیت اسرائیل در سیاست خاورمیانه ای آمریکا و مجاورت مصر با اسرائیل آمریکا به هیج وجه با تقویت توان موشکی مصر موافقت نمیکند. وابستگی های مصر به آمریکا در دهه های گذشته و سیاست های رژیم صهیونیستی محور آمریکا در مصر باعث شد تا توان نظامی مصر به صورت نا متقارن رشد کند به طوری که مصر اکنون برای ایجاد امنیت در شبه جزیره سینا با مشکل روبرو شود. بنابراین السیسی سامانه ضد موشک اس ۳۰۰ را از روسیه خریداری کرد و همچنین با قرارداد خرید ۵۰ بالگرد نظامی از نوع کا۵۲ موسوم به تمساح و دو ناو میسترال از فرانسه سعی نموده تا به صورت آهسته از آمریکا فاصله بگیرد و در این حین همزمان هم سعی کرد از قابلیت کره شمالی برای توسعه موشکی خود استفاده کند و قطعات مورد نیاز موشکی خود را از این کشور تامین کند. همچنین حدود ۲۰ توافق نامه بین قاهره و پیونگ یانگ در زمینه های مختلف اقتصاد، رسانه، تکنولوژی و فرهنگ امضا شد. سرمایه گذار مصری در زمینه شرکتهای تلفن همراه به درخواست دولت مصر با سرمایه گذاری بیش از نیم میلیارد دلار در کره شمالی حسن نیت مصر را در زمینه اقتصادی به کره شمالی نشان داد تا متقابلا همکاری امنیتی کره شمالی با مصر مستحکم شود. این نشانگر این است که مصر امنیت و ثبات خود را با اهمیت تر از سیاستهای منفعت طلبانه آمریکا میداند.
احتیاط چند جانبه
عبدالفتاح سیسی نه آنقدر از ایالات متحده فاصله میگیرد که آمریکا به فکر بی ثبات سازی در مصر بیفتد و نه آنقدر نزدیک میشود که ناچار شود تمام سیاستهای خود را با آمریکا تنظیم کند؛ بنابراین وقتی آمریکا کره شمالی را تحریم کرد، "صدقی صبحی" وزیر دفاع مصر در دیدار با همتای خود در کره جنوبی اعلام کرد همکاری نظامی خود را با کره شمالی قطع میکند. اما سفارتخانه بزرگ کره شمالی در مصر در ابعاد دیگر فعالیتهای گسترده تری انجام داد و بخشهای از فعالیتهای دو کشور محرمانه ترشد.از طرف دیگر قطع کمکهای مالی آمریکا به قاهره باعث نگرانی اسرائیل میشود. اسرائیل نگران گروهای ضد صهیونیستی در مصر بوده و از طرف دیگر قطع این کمکها ممکن است راهبرد امنیتی مصر را به صورت کامل تری تغییر دهد و قاهره همکاری های نظامی محرمانه ای با کره شمالی انجام دهد یا از کشورهایی تجهیزات نظامی خریداری کند که امنیت اسرائیل برای آنها اهمیتی به اندازه آمریکا نداشته باشد. ماهیت اقتصادی روابط مصر نیز از دوام راهبردی برخی سیاستهای مصر میکاهد. اما عبدالفتاح سیسی به خوبی میداند سیاست "اول آمریکا"در راهبردهای ترامپ ممکن است باعث ضعف بنیه نظامی مصر شود همچنین از سال ۲۰۱۱ تا کنون آمریکا راهبردهای بسیار محتاطانه و کند و دیر هنگامی را در مورد مصر به کار برده است و در دوره السییسی ابهام در راهبردهای آمریکا به وضوح آشکار بود که زمینه را برای نزدیکی مصر به کره شمالی روسیه و خریداری ناوهای فرانسوی فراهم کرد. مصر به خوبی میداند که همیشه اولویت آمریکا منافع خود بوده است و هیچ تضمین بادوامی برای حفظ ثبات مصر از طرف آمریکا نیست بنابراین عبدالفتاح سیسی تمایلی به انفعال ندارد و در هر فرصتی به سرعت خلا های راهبردی خود را از طریق روابط مختلف کشورهای مثل روسیه و کره شمالی پر میکند.