در سطح اقتصادی و با وجود منابع عظیم نفتی در مناطق شیعه نشین، آل سعود شیعیان را از نظر اقتصادی در سطوح پایین نگاه داشته و اقتصاد مناطق شیعه نشین را به افرادی گسیل داده شده توسط حکومت، از سایر مناطق سپرده است. در سطح فرهنگی- اجتماعی با شیعیان به عنوان شهروندان درجه دوم برخورد می شود به طوری که شهادت آنها در دادگاه مورد قبول قرار نمی گیرد و آنها نمی توانند با زنان اهل سنت ازدواج کنند. برگزاری مناسک دینی آنها نیز با محدودیت های جدی مواجه است، دولت سعودی به آنها اجازه احداث حسینیه و مساجد جدید را نداده و حتی اجازه پخش اذان خاص شیعیان را در مساجد نمی دهد. در سطح سیاسی شیعیان نمی توانند به رده های بالای حکومتی برسند و عمدتاً در حد کارمند باقی می مانند.
در سال های اخبر شیعیان منطقه الشرقیه سعی کرده اند جهت احقاق حقوق پایمال شده اقدام کرده و بتوانند خواسته های خود را به طور علنی و در غالب جنبش های اعتراضی از طرق مسالمات آمیز از آل سعود مطالبه نمایند. اما این خواسته های بر حق توسط حکومت کاملاً نادیده گرفته شده و حکومت اقدام به سرکوب شدید اعتراض ها نمود، که این سرکوب ها به طور متناوب تا به امروز ادامه دارد.
در پی اعلام رسمی سفر ترامپ به عربستان سعودی در اوایل خرداد ماه سال جاری، دور جدید حملات به منطقه قطیف به بهانه لزوم تخریب منازل روستای المسوره، زادگاه شیخ نمر، برای مقابله با تروریسم آغاز شد و سعودی ها با استفاده از ده‌ها تراکتور و پشتیبانی تیم هایی از ارتش، گارد ملی و نیروهای ویژه و تیراندازی‌های مستمر، شماری از خانه‌های این روستا را تخریب کردند. این روستای تاریخی واقع در شهر العوامیه در قطیف، به یکی از نمادهای مقاومت علیه رژیم حاکم بدل شده و نیروهای آل سعود می کوشند که با تخریب کامل این نماد را از میان بردارند.
سفر ترامپ به عربستان سعودی سبب شد که سعودی ها اطمینان لازم از سکوت ایالات متحده و نهادهای بین المللی حقوق بشری پیرامون حملات و سرکوب ها به منطقه الشرقیه را حاصل نمایند و به طور گسترده ای اقدام به تخریب منازل و مساجد در این منطقه کنند و چندین تن از شیعیانی را که برابر این اقدامات، اعتراض و مقاومت ورزیدند را به شهادت رسانده و یا دستگیر کردند. به علت سانسورهای شدید و ممانعت از حضور گروه های خبری در مناطق شیعه نشین اخبار دقیقی از تعداد کشته ها و زخمی ها در دست نیست و اخبار مرتبط با شیعیان الشرقیه عمدتاً از طریق شبکه های اجتماعی مخابره می شود.
اقدامات سعودی ها سبب شکل گیری مقاومت بیشتر شیعیان در برابر سرکوب های نیروهای امنیتی سعودی شد. در پی این درگیری ها، دادگاه های سعودی چندین حکم اعدام برای جوانان اهل قطیف که در اعتراضات مسالمت آمیز مردمی پس از بیداری اسلامی در سال 2011 حضور داشتند، صادر کرده است. دستگاه قضایی عربستان سعودی طی حکمی پس از سفر ترامپ در اوایل خردادماه ، ۱۴ نفر از جوانان شهر قطیف را به اعدام و همچنین ۹ نفر از ساکنان این شهر را نیز به زندان محکوم کرد.
سازمان عفو بین الملل با صدور بیانیه ای اعلام کرد که تعداد اعدامی ها در عربستان سعودی از آغاز سال ۲۰۱۶ تاکنون دست کم ۹۴ نفر بوده است. تعداد اعدامی ها در عربستان از ۲ سال پیش تاکنون به شکل فزاینده ای بیشتر شده است و هیچ نشانه ای از کاهش اعدام ها دیده نمی شود. عربستان در نخستین روزهای سال ۲۰۱۶ چهل و هفت نفر از جمله آیت الله شیخ نمر باقر النمر را اعدام کرد.
در ادامه سلسله اعدام های رژیم آل سعود در هفته ای که گذشت وزارت کشور عربستان اعلام کرد که حکم اعدام چهار نفر از اهالی قطیف به اتهام "اقدام مسلحانه علیه ولی امر، شورش مسلحانه و ایجاد مانع در مسیر انجام وظیفه نیروهای امنیتی" اجرایی شده است. با اجرای این حکم، خطر جدی درخصوص اجرایی شدن احکام برای سه تن دیگر از بازداشت شدگان که محکوم به اعدام شده اند، وجود دارد. این سه تن به نام های علی النمر، داود المرهون و عبدالله الزاهر زمانی که زیر سن قانونی بودند بازداشت شده اند و حکم انها تایید شده و مورد موافقت پادشاه عربستان نیز قرار گرفته است. علاوه بر این، حداقل 50 نفر دیگر از محکومین به اعدام در معرض خطر هستند و دادستانی کل عربستان خواستار اعدام آنهاست و اتهام آنان مشارکت در جنبش های مطالبه حقوق مدنی و همراهی با اعتراضات مدنی در منطقه شرق عربستان است.
در مجموع موج تازه حملات، سرکوب ها و اعدام ها که در منطقه الشرقیه با چراغ سبز ترامپ و سکوت مجامع بین المللی صورت می پذیرد، در پی تلاش سعودی ها برای از بین بردن آثار و نمادهای زادگاه شیخ شهید مقاومت باقر النمر، و با چند هدف صورت می پذیرد:
اول: تلاش بر این است که ابتدا با تحریک شیعیان شرق عربستان و وادار نمودن آنها برای عکس العمل، هرگونه اقدام آنها را منتسب به کشورهای دیگر شده و از این طریق شدیدترین سرکوب ها و اعدام ها را با توجیه مبارزه با عوامل بیگانه، اعمال نماید که بدین وسیله اولاً به هدف از میان بردن مخالفان نایل آمده و ثانیاً به افزایش انسجام داخلی دست می یابد.
دوم: وهابی های داخل عربستان همواره از سرکوب شیعیان به عنوان افراد "بد دین" استقبال می نمایند که این امر به نوبه خود سبب مشروعیت بخشی و حمایت از رژیم حاکم، از طرف آنها می شود.
نکته آخر اینکه، شدت گرفتن سرکوب ها و اعدام ها در سایه سکوت ایالات متحده و متحدین آن حکایت از این امر دارد که حقوق بشر بیش از پیش مبدل به دستاویزی برای نیل به منافع سیاسی آمریکا و متحدان آن شده که تنها علیه کشورهای مخالف به طور گزینشی مورد استفاده قرار می گیرد.
محمد اولیایی، پژوهشگر مسائل منطقه ای
