الوقت- پس از یک دوره کشمکش های آشکار میان قاهره و ریاض، رئیس جمهوری مصر با پذیرش دعوت پادشاه عربستان به این کشور سفر می کند. خبرگزاری «واس» عربستان به نقل از عادل الجبیر وزیر خارجه این کشور گزارش داده که عبدالفتاح السیسی رئیس دعوت ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان را برای سفر به این کشور در ماه آوریل (فروردین) پذیرفته است. هفته گذشته سیسی و سلمان در حاشیه نشست سران عرب در منطقه بحر المیت اردن در خصوص روابط دو جانبه و تقویت همکاری های مشترک رایزنی کردند. این نشست به دنبال متشنج شدن روابط دو جانبه بعد از موضع گیری مصر در قبال بحران سوریه و اختلافات به وجود آمده در خصوص مالکیت دو جزیره تیران و صنافیر برگزار شد.
نزدیک به یکسال پس از سفر ملک سلمان به قاهره که دو کشور آنرا گامی بلند در ارتقای روابط استراتژیک تعبیر کردند، شاهد بروز اختلافات جدی بخصوص در نوع نگاه قاهره به موضوعات و محیط خاورمیانه بودیم. همین نگاه بخصوص درباره سوریه و تحولات میدانی آن باعث شد تا روابط مصر و عربستان که در دوران ژنرال سیسی و حاکمیت نظامیان گرم شده بود، در یکسال اخیر همراه با تنش باشد.
در واقع بی میلی قاهره در ائتلاف نظامی عربستان علیه یمن، پیروی از رویکرد سیاسی و نه نظامی در سوریه، حمایت از قطعنامه روسیه درخصوص سوریه، شرکت در نشست ضد وهابیت در گروزنی و دیدار وزرای خارجه ایران و مصر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل که حکایت از بروز برخی نشانه های مثبت در تحول روابط تهران و قاره داشت، موجب گردید تا مقامات سعودی، ناخرسند از این رفتارهای مصر باشند و آنرا متناقض با روابط راهبردی ای بدانند که در سفر سلمان مورد تاکید قرار گرفته بود. بنابراین عربستان در اقداماتی تنبیهی اما کنترل شده، سوخت و ارزاق صادراتی خود را به مصر قطع کرد و متعاقب آن شاهد بروز برخی تنش ها از جمله بر سر جزایر تیران و صنافیر بودیم.
در تحلیل این مسئله بخصوص در آستانه سفر سیسی به ریاض که می تواند تنش های موجود را کاهش داده و آرامش نسبی را بر روابط دو قدرت عربی حاکم کند، به دو مسئله مهم بر می گردد. مسئله اول به این موضوع بر می گردد که رفتارهای یکسال اخیر قاهره را باید امتیازگیری های بیشتر از ریاض برای جبران ضعف های اقتصادی دانست که با معیشت مردم و مشروعیت سیسی و حلقه تصمیم گیری این کشور ارتباط معناداری پیدا می کند.
فارغ از این اولویت کلیدی، باید مسئله دومی را نیز اضافه کرد که این الگوی رفتاری مصر در قبال عربستان، ناشی از عناصر و الزامات قدرت منطقه ای قاهره است که برخی تحلیلگران ارشد آن را بازیابی و بازتعریف مصر از نقش و جایگاهش در جهان عرب و منطقه می دانند که در صورت تحقق می تواند بر جایگاه عربستان نیز تاثیر بگذارد و نگرانی مقامات آل سعود در واقع از این زاویه است.
از این رو سفر رئیس جمهوری مصر به ریاض و متعاقب آن سفر ملک سلمان به قاهره که می تواند مجددا تاکیدی باشد بر روابط راهبردی دو کشور، اما همزمان نمی تواند نگاه متفاوت مقامات دو کشور نسبت به بحران ها و محیط کنونی خاورمیانه را منطبق بر هم و بخصوص منطبق بر دیدگاه مقامات سعودی نماید. بنابراین باید گفت که بروز تنش در روابط موجود تا حدی طبیعی و متاثر از نقش مستقل مصر به عنوان یک قدرت منطقه ای است و همچنان شاهد نوعی از تنش مدیریت شده بین دو کشور برای دریافت امتیازهای بیشتر خواهیم بود.
کامران کرمی (پژوهشگر مسائل خلیج فارس)
