مجموعه‌ای از مطالب گوناگون علمی در ششمین شماره مجله علمی و فرهنگی الوقت. در این شماره می‌خوانیم:
- راه اندازی اولین فروشگاه موادغذایی تاریخ گذشته در آلمان
- روز جهانی زمین، روز ضد ترامپ می‌شود
- ساخت بزرگترین نیروگاه خورشیدی ایران در همدان
- با این سه روش از سرطان فاصله بگیرد
- دختربچه‌ها فکر می‌کنند به اندازه کافی باهوش نیستند
اولین فروشگاه فروش موادغذایی تاریخ مصرف گذشته در آلمان گشوده شد. این اولین قدم‌ها در راه جامعه‌ای بدون پسمانده‌های خوراکی است و تغییری چشمگیر در آگاهی جامعه در مورد موادغذایی ایجاد می‌کند.
خریداران و مصرف کنندگان بهینه موادغذایی، هر کدام که از روز گشایش فروشگاه "غذای خوب" (The Good Food) به محل آن در شهر کلن می‌آیند، از روبرو شدن با یک فروشگاه غیرمعمول هیجان زده می‌شوند.
این اولین فروشگاه عرضه مواد غذایی پسمانده در آلمان و سومین از نوع خود در تمام اروپا است. از سبزیجات گرفته تا نوشیدنی در این فروشگاه عرضه می‌شود. نکته غیر معمول این است که تمام این موادغذایی باید به عنوان ضایعات از بین برده می‌شدند.
یک ویژگی دیگر نداشتن قیمت ثابت بر روی محصولات است. این مشتریان هستند که تصمیم می‌گیرند چه مبلغی برای هر محصول بپردازند.
هر ساله یک سوم موادغذایی تولیده شده در جهان به عنوان پسمانده دور ریخته می‌شوند. این موضوع، نیکول کلاسکی را به گشایش فروشگاه "غذای خوب" ترغیب کرد. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی سازمان ملل (FAO) اگر یک چهارم موادغذایی دور ریخته شده نگهداری می‌شدند، این امکان وجود داشت که ۹۰۰ملیون نفر از گرسنگی نجات داده شوند.
گزارش سازمان فائو (FAO) نشان می دهد که در سطح خرده فروشی، موادغذایی به میزان بالایی به ضایعات تبدیل می‌شوند، به این دلیل که جذاب به نظر نمی‌رسند.
نیکول کلاسکی، مالک فروشگاه "غذای خوب" می‌گوید که برای انجام تغییرات به زمان نیاز است. او به زمین‌های کشاورزی می رود تا بعد از برداشت محصول، آنچه را که از سبزیجات باقی مانده، جمع‌آوری کند. بعضی از آنها خیلی بزرگ، برخی خیلی کوچک و تعدادی هم آنقدر بد شکل هستند که به درد فروش نمی‌خورند.
در فروشگاه‌اش، غذاهای ارگانیک از طریق سیستم "هر چقدر دوست داری بپرداز" در دسترس همگان است. خریداران می‌توانند در این محل همچنین محصولات فاسد نشدنی تولید کننده‌های بزرگ را، که تاریخ مصرفشان گذشته، پیدا کنند.
گروهی از مشتریان غذاهای تاریخ گذشته را نمی‌خرند، برخی اما معتقدند به سادگی می‌توان از رنگ و بوی یک محصول به سالم بودن یا نبودن‌اش پی برد.
کلاسکی درباره سلامت این محصولات نگران نیست. او می‌گوید: «تاریخ انقضای روی یک محصول تنها یک پیشنهاد به مشتری است، بیشتر محصولات عمرشان خیلی بیشتر از تاریخ مصرف رویشان طول می کشد.»
اما به هر حال اگر کسی به علت مصرف این موادغذایی بیمار شود، کسی باید پاسخگو باشد. به این علت است که کلاسکی می‌گوید همه کسانی که در اینجا کار می‌کنند به وظیفه خود در آگاهی رساندن به مشتری‌ها در مورد محصولات تاریخ گذشته، به خوبی عمل می‌کنند.
برخلاف فروشگاه‌های سنتی که به دنبال سود هستند، سوپرمارکت "غذای خوب" به دنبال اثرگذاری اجتماعی است.
به هر حال و علی‌رغم حرکت‌های اجتماعی گسترده، مانند اشتراک‌گذاری غذا (Food Sharing)، همچنان پس مانده‌های موادغذایی از چالش‌های مهم است.
روز ۲۲ آوریل، روز جهانی زمین است. دانشمندان و پژوهشگران آمریکا این روز را برای اعتراض به ترامپ برگزیده‌اند. ترامپ کسی است که نه به دانش تکامل وقعی می‌نهد و نه برای هشدارهای مربوط به تغییرات آب و هوایی ارزشی قائل است.
پژوهشگران و خبرنگاران حوزه علمی از آن واهمه دارند که کارشان در سال‌های آینده، در اثر محدودیت‌های وضع شده توسط دولت ترامپ، لحظه به لحظه دشوارتر شود.
دلیل این واهمه هم شخص رئیس جمهور، یعنی دونالد ترامپ است و ترامپ کسی است که به تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین باور ندارد و همه این هشدارها را خیال‌بافی دانشمندان می‌داند. حتی یک بار گفته است که جار و جنجال تغییرات اقلیمی ساخته و پرداخته ذهن چینی‌هاست و آنها بر آنند که با طرح چنین شایعاتی، به اقتصاد آمریکا آسیب برسانند.
البته صرف این اظهارات نیست که باعث تحرک و اعتراض پژوهشگران شده است. علت افزایش اعتراضات در بین پژوهشگران و محققان آمریکا تصمیماتی است که ترامپ در زمینه‌های علمی اتخاذ کرده و دقیقا همین تصمیمات باعث نارضایتی و ناخشنودی آنان شده است.
طبق این تصمیمات آژانس دفاع از محیط زیست (EPA) و وزارت محیط زیست آمریکا از برگزاری کنفرانس‌های مطبوعاتی منع شده‌اند و به آنها دستور داده شده که از به‌روزسازی سایت‌های خود اجتناب ورزند. فراتر از آن به مدیریت پارک ملی دستور داده شده که از شبکه توییتر برای خبررسانی استفاده نکند.
دونالد ترامپ از همان آغاز فعالیت رسمی خود در مقام رئیس جمهور، باعث دشمنی بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران آمریکا شد. در واکنش به این سیاست‌ها و این اظهارات بود که شمار کثیری از دانشمندان و پژوهشگران آمریکا گرد آمدند و کمیته‌ای به نام کمیته اقدام سیاسی (PAC) سازمان دادند.
هدف از تشکیل این کمیته این است که در انتخابات آتی آمریکا، آنها نمایندگان بیشتری برای احراز پست‌های دولتی و سیاسی به میدان روانه کنند.
این گروه نام خود را گذاشته است "اقدام ۳۱۴". عنوانی که برگرفته از عدد ریاضی پی، ۳،۱۴ است. در بیانیه تاسیس این کمیته آمده است که آمریکا به سیاستمدارانی نیاز دارد که قادر به درک خطرات ناشی از تغییرات اقلیمی باشند و پیگیرانه راه حل برای چنین خطراتی را دنبال کنند.
بسیاری از مسئولان، منع انتشار اخبار و به‌روز رسانی سایت‌های علمی را به عنوان تلاشی برای بستن دهان دانشمندان ارزیابی کرده‌اند و با راه‌اندازی حساب‌های کاربری در توییتر، با انتشار اخبار در برابر این سیاست دست به مقاومت زده‌اند.
با شعار "دانش و نه سکوت" (Science, not Silence) فعالان جامعه علمی آمریکا "رژه برای دفاع از دانش" را سازمان داده‌اند. به باور آنها، دفاع از حقایق و داده‌های علمی و آزادی بیان و پژوهش از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
قرار است روز ۲۲ آوریل، یعنی "روز جهانی زمین" رژه دانشمندان در واشنگتن برگزار شود. ایده این رژه متاثر از رژه مشابهی است که روز ۲۱ ژانویه توسط زنان اجرا شد و میلیون‌ها نفر در شهرهای مختلف آمریکا به خیابان‌ها آمدند و اعتراض خود را نسبت به سیاست خانواده دولت جدید آمریکا به نمایش گذاشتند.
مهم‌تر از هر چیز برای سازمان‌دهندگان این مارش دفاع از آزادی پژوهش و تحقیق دانشمندانی است که در موسسات تحت پوشش دولت فعالیت می‌کنند. به باور کسانی که "رژه برای دفاع از دانش" را سازمان داده‌اند، انتشار آزادانه پژوهش‌های دانشمندانی که در موسسات تحت پوشش دولت فعالیت می‌کنند، یکی از ارکان آزادی و پیشرفت اجتماعی است.
دو نیروگاه هفت مگاواتی خورشیدی با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیون یورویی و همکاری شرکت دایسک در همدان آغاز بکار کردند. عملیات احداث نیروگاه‌ها در کمتر از ۶ ماه به پایان رسیده است.
تا پیش از این ظرفیت نیروگاه خورشیدی ایران یک مگاواتی بود. با بهره‌برداری از دو نیروگاه "خلیج فارس" و "امیرکبیر" که هر یک به ظرفیت ۷ مگاوات برق تولید می‌کنند، از روز شنبه (۴ فوریه/ ۱۶ بهمن) نیروگاه‌های خورشیدی همدان به عنوان بزرگترین شناخته می‌شوند.
اکنون با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیون یورویی "خارجی" در ۸ ماه دو نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۱۴ مگاوات ساخته شدند. اکنون ساخت سه نیروگاه دیگر نیز در برنامه قرار دارد.
این دو نیروگاه که ۶۰ هزار پنل خورشیدی در آن نصب شده‌اند، از دو هفته پیش وارد مدار شده‌اند. بخش قابل توجهی از تجهیزات نیروگاه‌ها مثل ترانسفورماتورها، کابل فشار قوی و تابلوهای "MV و LV" ساخت ایران هستند.
قرارداد ۲۰ ساله خرید تضمینی برق از نیروگاه‌ها توسط شرکت سانا با سرمایه‌گذار منعقد شده که در این قرارداد برق تولیدی به ازای هر کیلووات ساعت، پنج هزار و ۲۰۰ ریال خریداری می‌شود.
۱۰۰ درصد جمعیت روستایی و شهری استان همدان از برق برخوردار هستند. استان همدان ۱۹ هزار کیلومترمربع مساحت، یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و تعداد مشترکان برق تاکنون ۷۰۰ هزار مشترک است.
هر سال بر شمار بیماران سرطانی در جهان افزوده می‌شود. به نظر برخی از کارشناسان با رعایت این سه نکته می‌توان از شمار مرگ و میر این بیماری کاست. منتقدان می‌گویند اما این نکات برای بیماران در کشورهای ثروتمند کاربرد دارد.
سالانه بیش از ۸ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در جهان در اثر بیماری سرطان جان می‌سپارند. "سازمان بهداشت جهانی" به مناسبت روز بین‌المللی سرطان (۴ فوریه) دفترچه‌ی راهنمایی منتشر کرده و از مسئولان خواسته است، توصیه‌های کارشناسان این نهاد را در سه مورد "آگاهی‌دهی به شهروندان، تشخیص درست و سریع نوع بیماری و پشتیبانی مالی از بیماران" به کار برند تا از میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری کاسته شود.
کارشناسان "سازمان بهداشت جهانی" در این رابطه ابتدا از ادارات درمان و بهداشت کشورهای جهان می‌خواهند تا کارزاری گسترده برای اطلاع‌رسانی به مردم درباره‌ی انواع گوناگون سرطان و نشانه‌های آن به‌راه بیاندازند. به گفته‌ی آنان روشنگری در این زمینه، سبب می‌شود که بیماران به‌موقع به پزشک مراجعه کنند. آمار نشان می‌دهند که تشخیص به‌هنگام بیماری، درمان آن را آسان‌تر می‌کند.
افزون بر این در دفترچه‌ی راهنمای "سازمان بهداشت جهانی" آمده است که آموزش همه‌جانبه‌ی کادر پزشکی و پرستاری بیمارستان‌ها به تشخیص درست بیماری کمک می‌کند. این امر همچنین از هزینههای کلان شرکتهای بیمه که در نتیجه‌ی تشخیص نادرست و دیرهنگام متحمل می‌شوند، می‌کاهد. آمار نشان می‌دهدکه در سال ۲۰۱۰، بیش از هزار میلیارد یورو برای درمان انواع بیماری‌سرطان در سراسر جهان خرج شده است.
توصیه‌ی سوم کارشناسان نهاد بهداشتی سازمان ملل، در جهت حمایت مالی از بیماران و تامین هزینههای درمانی از سوی شرکتهای بیمه درمانی است. در این رابطه، همچنین از شرکتهای داروسازی خواسته شده درتعیین بهای داروهای مبارزه با سرطان، جانب "عدالت" را رعایت کنند و بیمار را با تحمیل هزینههای سنگین به سوی "فلاکت اقتصادی سوق ندهند."
در جهان سالانه دستکم ۱۴ میلیون نفر به بیماری سرطان مبتلا می‌شوند. تا سال ۲۰۳۰ این میزان به ۲۱ میلیون نفر افزایش خواهد یافت. بنا به تخمین سازمان بهداشت جهانی دو سوم بیماران سرطانی در کشورهای با درآمد کم با متوسط هستند.
شمار مبتلایان به بیماری سرطان در آلمان، از ابتدای سال‌های دهه‌ی ۱۹۷۰ تا کنون تقریبا دوبرابر شده است. دلیل اصلی این امر "پیری جامعه‌ی آلمان" ارزیابی شده است. زیرا خطر ابتلا به این بیماری سرطان که دومین علت مرگ و میر در این کشور است، در سال‌های پیری افزایش می‌یابد. در حال حاضر بیش از ۴ میلیون آلمانی به سرطان مبتلا هستند.
انتشار دفترچه‌ی راهنمای "سازمان بهداشت جهانی" انتقاد برخی از نهادهای مدنی و مستقل را برانگیخته است. کارشناسان این سازمان‌ها می‌گویند که دفترچه‌ی یادشده برای نظام پزشکی "کشورهای صنعتی و ثروتمند" تنظیم شده و نیازها و مسايل بیمارانی که فاقد امکانات تامین اجتماعی هستند، را دربر نمی‌گیرد.
گروهی از محققان آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که حتی دختربچه‌های ۶ ساله به واسطه کلیشه‌های جنسیتی فکر می‌کنند نسبت به پسران همسال خود از هوش کمتری برخوردارند. این در حالی است که تا ۵ سالگی آنها خود را برابر می‌دانند.
نتایج یک مطالعه علمی تازه که توسط پژوهشگران دانشگاه ایلی‌نوی انجام شده، حاکی از مشاهد‌ه‌ای تلخ در مورد تأثیر کلیشه‌های جنسیتی بر کودکان است. این تحقیق نشان می‌دهد که دختربچه‌ها از سن شش سالگی به بعد گمان می‌برند که استعداد‌شان از پسربچه‌های همسن و سال‌شان کمتر است.
این تحقیق به سرپرستی لین بین، روانشناس دانشگاه ایلی‌نوی و همکارانش صورت گرفته و در مجله تخصصی "ساینس" منتشر شده است. آنها گفته‌اند که دختران از این سن به بعد گمان می‌برند که یک سری از فعالیت‌ها "مخصوص آنها نیست" فقط به این دلیل که فکر می‌کنند به اندازه کافی باهوش نیستند.
پژوهشگران مشاهده کرده‌اند که دختربچه‌ها در سن پنج سالگی خود را به همان اندازه باهوش نسبت به پسران هم‌سال‌شان می‌دانند، اما اندک زمانی بعد به نظر می‌رسد که این اعتماد به نفس رنگ می‌بازد.
تیم پژوهشگران برای انجام این تحقیق مجموعا ۴۰۰ کودک ۵ تا ۷ ساله را مورد پرسش قرار داد. این کودکان از طبقه متوسط سفیدپوست جامعه آمریکا انتخاب شدند و از همین رو نیز پژوهشگران تأکید کرده‌اند که نتایج بدست آمده نماینده همه طیف‌های اجتماعی و قومی این کشور نیست.
محققان در یکی از آزمون‌های ابتدایی خود داستانی را برای بچه‌ها تعریف کردند که قهرمان آن "بسیار بسیار باهوش" بود. آنها سپس با نشان دادن چهار عکس که تصویر دو زن و دو مرد را نشان می‌دادند، از بچه‌ها خواستند تا حدس بزنند قهرمان این داستان می‌تواند کدام یک از آدم‌های این تصاویر باشد.
دختربچه‌ها و پسربچه‌های ۵ ساله غالبا به طور یکسان هم‌جنسان خود را انتخاب کردند. اما در گروه سنی ۶ و ۷ سال نتیجه طور دیگری رقم خورد؛ دختربچه‌ها به طور قابل‌توجهی هم‌جنسان خود را کمتر مثبت ارزیابی کرده و اغلب مردان را انتخاب کردند.
در مرحله بعدی این آزمون دانشمندان دو بازی فکری با محتوای مشابه را به بچه‌ها دادند. با این تفاوت که روی یکی از بازی‌ها نوشته شده بود "برای بچه‌هایی که واقعا واقعا باهوش هستند". روی بازی دیگر اما جمله دیگری نقش بسته بود: "برای بچه‌هایی که واقعا واقعا سختکوش هستند".
پس از معرفی این بازی‌ها به بچه‌ها دانشمندان مشاهده کردند که دختربچه‌های ۶ و ۷ ساله در مقایسه با پسربچه‌های همسن و سال‌شان به طرزی قابل توجه علاقه کمتری نسبت به بازی‌ای نشان دادند که روی آن نوشته شده بود برای بچه‌های واقعا باهوش.
اما بازی دیگر که برای بچه‌های "واقعا سختکوش" بود، به طور مساوی مورد توجه دختربچه‌ها و پسربچه‌ها قرار گرفت. اجرای این آزمون روی بچه‌های ۵ ساله نشان داد که آنها تفاوتی میان بازی‌ها قائل نشده‌اند و به یک اندازه آنها را دوست داشته‌اند.
این پژوهشگران در مقاله خود تصریح کرده‌اند که نمی‌توان به وضوح چگونگی پیدایش چنین تغییری را در طرز تفکر و ارزیابی بچه‌ها توضیح داد، اما نکته‌ای که واضح است تأثیر هنجارهای اجتماعی در تقویت کلیشه‌های جنسیتی است که روی کودکان نیز از همان سنین پایین تأثیر می‌گذارد.
