وقتی دونالد ترامپ در سالهای ۱۹۸۸، ۲۰۰۴، و ۲۰۱۲ برای ریاست جمهوری و در سالهای ۲۰۰۶ و ۲۰۱۴ برای فرمانداری نیویورک ابراز علاقه کرد، شاید برای خودش هم چندان قابل باور نبود که بتواند در سال 2017، کلید کاخ سفید را در دست گیرد. در همه رقابتهای گذشته، علاقه ترامپ برای ورود به سیاست از حد حرف و ابراز علاقه فراتر نرفت؛ اما آن چه به ترامپ برای ورود جدی به کاخ سفید انگیزه داد، نتایج نظرسنجیها بود. تا پیش از سال 2000، نظرسنجی که از سوی نیویورک تایمز و سی بی اس انجام شد نشان داد که تقریبا 70٪ آمریکاییان نظر نامطلوبی نسبت به ترامپ دارند. اما همین نظر سنجیها در مارس ۲۰۱۱، نشان داد که او از همهٔ رقبای احتمالی اش در انتخابات ریاستجمهوری ۲۰۱۲ جلوتر است. خود ترامپ در مصاحبه با سی.ان.ان در ارتباط با تغییر نتایج نظرسنجیها و اقبال عمومی بیشتر به او تائید کرد که « من برنامهٔ (تلویزیونی) کارآموز را اجرا کردم و موفقیت بزرگی از آب درآمد. کی فکرش را میکرد که چنین اتفاقی رخ بدهد؟»
با این حال ترامپ بدون هیچ سابقه سیاسی بواسطه شعارهای جنجالی خود درباره مهاجران؛ اقتصاد و سیاست خارجی توانست به دفتر بیضی شکل ریاست جمهوری آمریکا راه یابد و در همان روز نخست فرمانهای شعارهای جنجالی خود در زمان انتخابات را به دستور قانونی تبدیل کند.
ترامپ در همان ساعات اولیه شروع رسمی کار خود در کاخ سفید، فرمان بازنگری در قانون بیمه اوباما را صادر کرد، روز چهارم دستور احداث دیوار مرزی مکزیک را اعلام کرد و روز ششم فرمان ممنوعیت مطلق صدور ویزای آمریکا را برای هفت کشور امضا کرد. همچنین در سیاست خارجی اظهارات جنجالی به راه انداخت و از ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه و کاهش نقش آمریکا در سازمان ملل متحد سخن گفت. این اظهارات علاوه بر فرمان خروج آمریکا از معاهده تجارت آزاد با اقیانوسیه بود که با واکنش کشورهای جنوب شرق آسیا روبرو شد. این عملکرد براساس همان شعارهای پیشین ترامپ بود که پیش از این بسیاری از مخالفانش نسبت به اجرایی شدن این شعارها هشدار داده بودند و حالا ترامپ در همان هفته اول با شتابی غیرمعمول و بیسابقه به دبنال اجرای آنها برآمده است.
همین عملکرد شتاب زده ترامپ در روزهای نخست باعث شد تا خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، ترامپ را به ماشین چاپ امضا تشبیه کند.
این کاریکاتور البته بی شباهت به عملکرد ترامپ هم نبود. برخی کاربران در شبکههای اجتماعی به کنایه گفتند: در صورتی که ترامپ با همین سرعت ادامه دهد، سال آینده به لهستان حمله خواهد کرد. این کنایه اشارهای غیرمستقیم به رفتار هیتلر در جریان جنگ دوم بینالملل و حمله به لهستان بود که پس از یکسری اقدامات شتاب زده از سوی هیتلر صورت گرفت. با این حال آیا ترامپ میتواند با همین سرعت، آن چه را که به عنوان اهداف خود در سر پرورانده به پیش برد؟ نگاهی به وضعیت افزایش انتقادات در دو هفته نخست نشان میدهد ترامپ حتی در اجرای نخستین دستورات کتبی خود نیز با چالشها و موانع قابل توجهی روبروست.
یکی از نخستین دستوراتی که ترامپ در همان ساعات اولیه ورودش به کاخ سفید امضا کرد، فرمان بازنگری در بیمه درمانی اوباما بود. طرح بیمه باراک اوباما در سال ۲۰۱۰ میلادی تصویب شد و از ابتدای سال ۲۰۱۴ به طور رسمی در سرتاسر آمریکا به اجرا درآمد. این طرح که یکی از مهمترین وعدههای اوباما به قشر متوسط و محروم آمریکا بود از ابتدا توسط شرکت های بیمه به چالش کشیده شد. بطور کلی نظام بیمه درمانی آمریکا یکی از ناکارآمدترین پرداختهای بیمهای در میان کشورهای غربی شناخته میشود و تا پیش از برنامه بیمه اوباما، تنها هزینههای درمانی بیش از 10هزار دلار را پوشش میداد.
با این حال بیمه درمانی اوباما تا حدودی برای برخی اقشار آسیبپذیر توانست هزینههای زیر 10 هزار دلار را تحت پوشش بیمه قرار دهد، اگرچه این طرح نیز با انتقادات گسترده نظام پزشکی آمریکا و شرکتهای بیمهای روبرو بود. در واقع پزشکان آمریکایی به هیچ عنوان علاقهای به گسترش خدمات بیمهای در صنف خود ندارند و حتی در موارد بسیاری نسبت به اجرا شدن بیمه اوباما مقاومت میکردند. با این شرایط ترامپ با انتقاد از طرح بیمه اوباما، خواستار تغییر آن شده است. اقدامی که اجرای آن در عمل بسیار سخت به نظر میرسد. ترامپ اگر بدنبال پوشش بیشتر بیمه درمانی فعلی باشد با مخالفت سرسخت نظام پزشکی آمریکا روبرو خواهد بود و در صورتی که بدنبال لغو و محدود کردن این طرح بیمه باشد با مخالفت افکار عمومی روبرو خواهد شد. کارشناسان در ایالات متحده هشدار دادند که لغو این قانون بیمه میتواند باعث شود که بیش از ۳۰ میلیون نفر در این کشور بدون بیمه درمانی بمانند. از سوی دیگر، ترامپ هنوز روشن نکرده است که برای جایگزین این قانون بیمه چه در دست دارد. هرچه باشد تغییر نظام بیمه درمانی فعلی دو مخالف سرسخت دارد: افکار عمومی و نظام پزشکی آمریکا. مخالفانی که راه را برای نهایی کردن نخستین فرمان ترامپ بسیار دشوار کرده است.
یکی دیگر از جنجالیترین دستورات ترامپ در همان روزهای نخست، دستور احداث دیوار مرزی مکزیک بود. ترامپ همزمان با اجرای این فرمان، دستور تامین بودجه ساخت دیوار را توسط مکزیک مطرح کرد و کار به آن جا رسید که رئیس جمهور جدید امریکا در حساب توئیتریاش، دیدار رسمی با رئیس جمهور مکزیک را منوط به تقبل هزینه ساخت دیوار توسط مکزیک کرد که این موضعگیری به لغو یک طرفه سفر به واشنگتن از سوی رئیس جمهور مکزیک منجر گردید.
این نخستین بار طی حداقل 50 سال گذشته بود که یک رئیس جمهور خارجی سفر خود را به آمریکا بدلیل اظهارات رئیس جمهور این کشور لغو میکند. لغو سفر رئیس جمهور مکزیک به آمریکا از طرف دیگر اجرای فرمان احداث دیوار مرزی را دچار ابهام کرد و برخلاف دستور ترامپ، یا احداث دیوار مورد نظر میبایست منتفی شود و یا آمریکا خود هزینه ساخت آن را بپردازد. موضوعی که فرمان ترامپ را در مورد احداث این دیوار زیر سوال میبرد.
در عین حال یکی از پر سر و صدا ترین فرمانهای ترامپ در کاخ سفید لغو مطلق ویزای سفر به آمریکا برای هفت کشور به مدت چهارماه میباشد. این هفت کشور ایران، عراق، لیبی، سومالی، سودان، سوریه و یمن هستند اما در میان آنها نام عربستان سعودی دیده نمیشود. این درحالی است که حداقل 15 نفر از عاملان حملات تروریستی 11 سپتامبر اتباع عربستان سعودی بودند و اتباع هیچکدام از هفت کشوری که از ورود به آمریکا منع شدهاند در حوادث 11 سپتامبر نقشی نداشتهاند.
این فرمان ترامپ که بصورت تلویحی اشاره به ممنوعیت ورود مسلمانان به آمریکاست، انتقادات گستردهای را متوجه ترامپ ساخته و حتی در داخل آمریکا، مادلین آلبرایت وزیرخارجه سابق آمریکا در واکنش به فرمان جنجالی ترامپ اعلام کرد که حاضر است نام خود را به عنوان یک مسلمان ثبت کند. گروه های حقوق بشر این تدابیر را تبعیض آمیز خواندند و گفتند که باعث خدشه دار شدن وجهه ایالات متحده به عنوان سرزمین مهاجران میشود. این دستور همچنین با انتقاد چهره های برجسته از جمله بنیانگذار فیسبوک و شماری از برندگان نوبل و دانشگاهیان برجسته در آمریکا روبرو شده است. همچنین گروههای مدنی طرفدار مهاجران و پناهندگان می گویند که در حال بررسی جزئیات دستور العملهای جدی ترامپ هستند و در برابر مواردی که خلاف قانون اساسی باشد به آن اعتراض خواهند کرد. کمالا هریس سناتور دمکرات از کالیفرنیا نوشت که این دستور در روز یادبود هولوکاست امضا شده است: "اشتباه نکنید این دستوری برای منع کردن ورود مسلمانان است." یکی دیگر از فعالان مدنی آمریکا در یادداشتی در وبلاگ خود نوشت: "دونالد ترامپ در حال عملی کردن شرم آورترین و تبعیض آمیزترین قول های دوران مبارزات انتخاباتی است. او خواستار منع ورود مسلمانان شد و حالا درحال برداشتن اولین گام ها برای اجرای آن است."
شورای روابط آمریکایی-اسلامی در واکنش به حکم جنجالی ترامپ مبنی بر منع ورود مهاجران و اتباع 7 کشور مسلمان اعلام کرد که شکایت خواهد کرد و این ممنوعیت را به "چالش" میکشد. به گفته این شورا، اقدام مذکور برای ممنوع کردن "افرادی از دین اسلام" است. بسیاری از حقوقدانان اعلام کردهاند دلایل مشخصی برای به چالش کشیدن حقوقی ترامپ در اختیار دارند و در صورتی که دادگاه قانون اساسی آمریکا به نفع شاکیان پرونده ممنوعیت صدور ویزا رای دهد؛ عملا سومین فرمان جنجالی ترامپ نیز بی اثر خواهد شد. در صورت لغو حکم منع صدور ویزا توسط دادگاه قانون اساسی این اختیار برای مخالفان ترامپ در مجلس نمایندگان وجود خواهد داشت تا صلاحیت ترامپ را به چالش کشند.
مجموع سه فرمان جنجالی ترامپ را وقتی در کنار رویکرد بی سرانجام و بدون برنامه کاخ سفید در حوزه سیاست خارجی و افزایش انتقادات و اعتراضات داخلی علیه ترامپ میگذاریم، به نظر میرسد که ترامپ حتی برای پایان دوره نخست ریاست جمهوری خود نیز با چالش روبروست. ترامپ در حوزه سیاست خارجی در روز سوم اقامت در کاخ سفید، پیمان تجارت آزاد با مالزی، برونئی، سنگاپور و ویتنام به همراه هشت کشور دیگر از جمله استرالیا و نیوزیلند را لغو کرد که با واکنش منفی جنوب شرق آسیا روبرو شد. در حوزه اروپای غربی به نظر میرسد طی چند هفته آتی پیمان آتی تجارت آزاد دو سوی آتلانتیک را که قرار بود میان اروپای غربی و آمریکای شمالی منعقد شود، ملغی کند که این مسئله نیز نارضایتی و ناخرسندی رهبران اروپایی را به همراه خواهد داشت. همچنین نیویورک تایمز گزارش داده ترامپ در حال آماده کردن دستور العمل هایی برای کاهش نقش آمریکا در سازمان ملل متحد و دیگر سازمان های بین المللی است که این دستورالعمل ها شامل آغاز روند بازبینی در پیمان های دو و چند جانبه آمریکا با سایر کشورها و امکان لغو آنها نیز می شود. مجموع این شرایط جز به معنای فاصله بیشتر آمریکا با متحدان سابق خود در اروپای غربی نیست. از طرف دیگر در حالی که انتظار میرفت، ترامپ بتواند روابط نزدیکی را با مسکو دنبال کند، در همین ابتدای کار، اعلام برنامه ترامپ در مورد سوریه که براساس آن بر شکلگیری منطقه حائل در شمال سوریه تاکید شده، با واکنش و ناخرسندی روسیه روبرو شده و به نظر میرسد ماه عسل کوتاه ترامپ با تنها متحد اروپایی خود، یعنی روسیه نیز روبه اتمام است.
در این شرایط و در حالی که موج اعتراضات و مخالفتهای داخلی و حتی در میان متحدان خارجی آمریکا علیه ترامپ بصورت فزایندهای در حال شکلگیری است، آیا میتوان انتظار داشت که ترامپ بتواند حتی دوره ریاست جمهوری خود را به پایان رساند؟ تجربه مشابه در مورد برکناری روسای جمهور در آمریکا ما را به مورد ریچارد نیسکون، سی و هفتمین رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا رهنمون میسازد.
موضوع نیکسون مرتبط با رسوایی جاسوسی انتخاباتی در جریان رقابتهای انتخاباتی آمریکا بود که در نتیجه آن نیسکون به کاخ سفید راه یافته بود، اما تحقیقات سنا در سال 1974 یعنی سه سال پس از استقرار نیکسون در کاخ سفید به استیضاح او در سنا کشید و پیش از رای نمایندگان به برکناری نیکسون، او خود از سمت ریاست جمهوری استعفا داد. با این شرایط میتوان انتظار داشت در صورت افزایش انتقادات و اعتراضات داخلی علیه ترامپ، مخالفان ترامپ در مجلس نمایندگان و سنا برای برکناری او دست بکار شوند. بویژه آن که برنامههای جنجالی او در همان ابتدای اجرا شدن با موانع و چالشهای اساسی روبرو شده است. در این صورت دولت میبایست تا فرارسیدن موعد انتخاباتی آتی در سال 2020 توسط معاون او اداره شود.