الوقت- خبر شکست مذاکرات میان مقامات بحرین و قطر در حالی منتشر شد که اعضای شورای همکاری خلیج فارس در نتیجه تحولات اخیر منطقه دچار اختلاف‌نظرهای رو به افزایشی شده‌اند. عربستان به عنوان بنیانگذار شورای همکاری از سال 19811 تلاش کرده است با ایفای نقش رهبری کشورهای حوزه خلیج فارس، هدایت بزرگ‌ترین بلوک انرژی جهان را بر عهده بگیرد. در همین راستا سعودی‌ها از ابزار بزرگ‌نمایی تهدیدات ایران برای منطقه و نظام پادشاهی اعراب استفاده کرده اند.
اما با گذشت زمان برخی از رهبران این 6 کشور تصمیم گرفتند فارغ از خط و مشی‌های ریاض، رویکرد مستقلانه ای در تحولات پیش بگیرند. در همین رابطه وقوع بحران در برخی از کشورهای خاورمیانه و حمایت از تروریست‌ها زمینه این واگرایی را به وجود آورد.
در بحران سوریه به رغم اشتراک نظر اولیه میان قطر، عربستان و ترکیه در پشتیبانی و تجهیز تروریست‌ها برای براندازی نظام بشار اسد، اما اختلاف دیدگاه درباره گروه بندی مخالفان میان قطر و ترکیه از یک سو و عربستان از سوی دیگر باعث شد تا مهم‌ترین چالش در شورای همکاری آشکار شود.
مواضع مشترک قطر با ترکیه در خصوص حمایت از اخوان المسلمین به شکل جدی با سیاست‌های منطقه‌ای عربستان که از گروه‌های سلفی وهابی حمایت می‌کرد در تقابل قرار گرفت. هدف اصلی ریاض تقویت جبهه سلفی وهابیت نسبت به جریان اخوانی‌ها بود. از همین رو قطر با استفاده از شبکه الجزیره از اخوان المسلیمن و شاخه‌های منطقه‌ای آن پشتیبانی می‌کرد و این تبدیل به متغیر تاثیرگذار در اختلافات دوحه با ریاض شد.
این اختلاف تا جایی پیش رفت که در ابتدای سال 2014، عربستان اخوان المسلمین را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد و این مساله منجر به تشدید تنش سیاسی با قطر و خروج سفرای بحرین، امارات متحده و عربستان از این کشور شد. در مقابل این اقدام سیاسی، تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر دستوراتی در خصوص اعطای مجوز به تعدادی از معارضان دولت بحرین وابسته به قبیله آل جلاهمه صادر کرد که کارنامه درخشانی در مناصب نظامی و امنیتی دارند تا در قطر اقامت گزینند.
این روند تا چهار ماه پیش که مقامات بحرین و قطر در نتیجه اتفاقات میدانی خاورمیانه تصمیم به رفع کدورت‌ها گرفتند، ادامه داشت. اما در نهایت تماس‌های فشرده بین نهادهای امنیتی دو کشور به نتیجه نرسید و «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر، چند روز قبل در صفحه توییتر خود نوشت: «رفتارهای نمایندگان دولت بحرین بر خلاف عرف دیپلماتیک بود و همین امر مانع موفقیت مذاکرات دوجانبه شد.»
علاوه براین، پخش مستند "بحرين: فرياد در تاريکی" که اخیرا توسط شبکه الجزيره انگليسي پخش شد و بازتاب های جهانی گسترده ای به دنبال داشت بر دامنه اختلافات دو کشور افزوده است. این مستند ۵۰ دقیقه ای که در آن به نحوه دستگیری قشرهای مختلف مردم انقلابی بحرین، از جمله فوتبالیست‌ها و امدادگران، اشاره شده است سبب شد تا مقامات بحرینی از جمله پسر پادشاه این کشسور، ناصر بن حمد آل خلیفه در برابر پخش این مستند الجزیره انگلیسی موضع گیری نماید. او او در اظهاراتی گفته بود «پادشاهی ما و ملّت ما بالاتر از چیزی است که شبکه حقیر الجزیره بگوید». وزیر خارجه بحرین نیز به این مستند واکنش نشان داده و اظهار اشته بود: «این فیلم تلاش های صورت گرفته برای مهار اوضاع بحرانی در بحرین را خراب کرده و همه چیز را به نقطه صفر اولیه برگردانده است».
ادامه این وضعیت به طور حتم نگرانی سعودی ها را نسبت به وضعیت شورای همکاری خلیج فارس بیشتر خواهد کرد. زیرا در حالی که عربستان تلاش دارد با به‌کارگیری تمام توان اقتصادی، سیاسی و نظامی خود جبهه واحدی علیه ایران و محور مقاومت ایجاد کند، عمان نسبت به تبدیل شدن این سازمان به اتحادیه اعتراض کرد و اخیرا نیز کویت از گفتگو با تهران در خصوص مسائل منطقه خبر داده است.
اختلاف میان کشورهای شورای همکاری علاوه بر مسائل راهبردی، در حوزه جغرافیایی نیز قابل توجه است. در حال حاضر تمامی این کشورها با هم تفاوت نظر در مورد خطوط مرزی یکدیگر دارند. در همین رابطه قطر و بحرین بر سر مجموعه‌ای از جزایر با هم در مناقشه هستند، جزایری که علاوه بر برخورداری از ذخایر نفت، گاز و آب شیرین، جایگاه استراتژیکی مهم دارند.
از سویی دیگر قطر که نشان داده است مایل است بدور از فشارهای سیاسی عربستان، جهت گیری مستقلی در منطقه داشته باشد، نسبت به منطقه الخفوس در جنوب این کشور و چشم طمع عربستان به آن حساسیت ویژه‌ای پیدا کرده است. منطقه الخفوس در مسیر منتهی به پایگاه دریایی عربستان در «خور العدید» در جنوب قطر قرار دارد. کارشناسان برآورد کرده اند که این منطقه ۲۵ کیلومتری در امتداد خط ساحلی خلیج فارس دارای حدود ۱۵ میلیارد بشکه ذخایر قطعی نفت و ۶۵۰ میلیون متر مکعب گاز طبیعی است. همچنین این منطقه به عنوان کانال ارتباط تجاری قطر و امارات بزرگ‌ترین شریک تجاری این کشور در خلیج فارس به شمار می‌آید.
بر این اساس در صورتی که اختلافات سیاسی قطر با عربستان و بحرین حل نشود و یا در بهترین حالت کاهش نیابد، مشکلات ارضی آنها می‌تواند بیش از پیش بزرگ و تبدیل به یکی از مهم‌ترین عوامل شکاف اعراب شود. زیرا تا پیش از این، اختلافات مرزی کشورهای حوزه خلیج فارس تحت پوشش همسویی استراتژیک آنها قرار داشت. اما اینک در اثر سیاست های مداخله جویانه عربستان در سوریه، عراق و یمن، این همسویی در حال گسست است و از این رو می‌توان گفت نتیجه تلاش‌های بی ثبات کننده آل سعود و متحدانش در منطقه، دامن خودشان را گرفت.
