الوقت_ زيديه در شمال يمن داراي اكثريت است و در حال حاضر علي‌رغم تبليغات گسترده بنگاه‌هاي تبليغاتي عربستان در آن منطقه حدود يك‌سوم جمعيت يمن را زيديان تشكيل مي‌دهند. مناطق سكونت زيديان بيشتر در صعده، صنعا، عمران، ذمار، جوف و حجه و مناطق سكونت اسماعيليان بيشتر در منطقه نجران عربستان و جنوب آن كشور است. منطقه جنوب عربستان را تركيبي از قبائل عسير، جيزان و نجران تشكيل مي‌دهد كه در اوايل قرن بيستم از يمن منفك و به عربستان ملحق مي‌شوند. يكي از مناطق ضربه‌پذير عربستان همين مناطق در طول چند دهه قبل بوده است، زيرا وهابيت به‌عنوان مذهب رسمي نتوانسته است تركيب مذهبي آن مناطق را كه عموماً شافعي، مالكي و زيدي بوده است تغيير دهد. علاوه بر اين مذهب اسماعيلي يا مكارمه با دارا بودن بيش از نيم ميليون نفر توانسته است سيطره ديني خود بر نجران را حفظ نمايد. عمليات نظامي عربستان در يمن عليه حوثي‌ها به بهانه دفاع از دولت عبدربه منصور هادي كه از صنعا، پايتخت يمن، فرار كرده صورت گرفته است. اين نبرد به‌زودي دامن‌گير مناطق جنوبي عربستان نيز خواهد شد و حكومت رياض بايد در دو جبهه داخلي يعني قبائل شيعي و سني شافعي و مالكي و ضد وهابي در داخل خاك عربستان و جبهه خارجي يعني استان صعده در يمن درگير شود. مناطق مرزي نجران كه در سيطره اسماعيليان عربستان و قبائل زيدي و نيز مناطق ديگر جنوب عربستان يعني ذمار و عسير در طول دوران انفصال از يمن از حكومت مركزي و مبلغان متعصب وهابي صدمات فراواني را ديده‌اند و به‌سادگي كشتار افراد قبيله خود در آن‌سوي مرز يعني يمن را بر نخواهند تافت. به‌صورت طبيعي در صورت دخالت نيروهاي نظامي عربستان در يمن اين امكان وجود دارد كه قبائل نجران تا جيزان در عربستان تا صعده و حرب و ميدي در يمن موضع متحدي را عليه عربستان و متحدانش تشكيل دهند. براي شناخت دقيق اين بحران در ماه‌هاي آينده بهتر است نگاهي كوتاه به استان صعده در يمن بيفكنيم.
صعده در شمال غربي يمن در مرز با استانهاي جوف، عمران و حجت از ناحيه جنوب و با دو منطقه جيزان و نجران از ناحيه شمال در عربستان واقع‌شده و داراي يك‌ميليون سكنه است. قبيله‌هاي حاشد، وائل، بكيل و خولان از مهمترين قبيله‌هاي زيدي مذهب در اين استان هستند كه بالغ‌بر حدود 20 ميليون نفر جمعيت يعني يك‌سوم جمعيت يمن را شامل مي‌گردد. لازم به ذكر است كه ازنظر اقتصادي اين استان داراي فقر بسياري نسبت به ديگر استانهاي يمن است و ازنظر جغرافيائي داراي دره‌هاي عميق و كوه‌هاي بسيار مرتفع و صعب‌العبور تا ارتفاع 2500 متر از سطح دريا است كه به‌سختي يك ارتش مكانيزه مي‌تواند به آن رسوخ پيدا كند و به همين علت عربستان و آمريكا و متحدانش از حملات هوائي براي كوبيدن اين منطقه استفاده كرده‌اند. قبائل حاشد كه از رئيس‌جمهور سابق يمن علي عبدالله صالح حمايت مي‌كنند با قبيله بكيل كه از حوثي‌ها حمايت مي‌كنند داراي اختلافات تاريخي مي‌باشند. حركات وهابي و اخوان المسلمين همواره تهديداتي را براي قبائل مذكور در منطقه صعده ايجاد كرده‌اند و با تلاشهاي عربستان به دنبال تغيير بافت ديني از زيدي به سلفي و اخواني بوده‌اند، بنابراين جماعات طرفدار داعش و سلفيان تابع عربستان در طول سه دهه گذشته به دنبال ترويج افراط‌گرايي ديني و تقويت جبهه تكفيري و گسترش دامنه نفوذ خود در يمن بوده‌اند. علي‌رغم مشهور بودن صعده به استان شيعي يمن مي‌بينيم كه مراكز ديني سلفي و وهابي در سالهاي اخير در آن قوت گرفته‌اند و ساكنان اصلي اين استان هرروز شاهد صدور فتواي تكفير زيديه و شيعه اماميه توسط اصحاب تكفيري مي‌باشند، امري كه خشم مسلمانان را در اين منطقه به دنبال داشته و بر ترويج خشونت و افراط‌گرايي افزوده است.
اما دو منطقه نجران و جيزان كه در جنوب عربستان واقع‌شده‌اند نيز در مناطق كوهستاني با دره‌هاي عميق و قله‌هاي رفيع از همسايه خود يعني شمال يمن واقع‌شده‌اند و اين منطقه ازجمله مناطق صعب‌العبوري است كه نيروهاي امنيتي عربستان تاكنون نتوانسته‌اند كنترل آن را به دست بگيرند و به علت ساختار جغرافيائي به‌گونه‌اي است كه بسياري از مشكلات امنيتي و ترددهاي غيرمجاز در بين قائل ساكن در دو طرف مرز بين عربستان و يمن را به دنبال داشته است. پيش از جنگ بين عربستان و يمن در سال 1934م همه اين مناطق تحت نفوذ امام زيدي يمن قرار داشت، اما در قرارداد طايف كه جنگ بين صنعا و رياض را به اتمام برد سرزمين‌هاي مذكور يعني سرزمين‌هاي آل ادريس، آل عايض و نجران و سرزمين‌هاي يام به ملك عبدالعزيز آل سعود واگذار شد. مركز اين منطقه نجران نام دارد كه قبائل حارث بن كعب و يام و فرزندان عبدالله و مكارمه با جمعيت نيم ميليون نفر را در خود جاي‌داده است. نكته مهم در اين منطقه عربستان پيوندهاي قبيله‌اي قوي و ديني مردم آن منطقه با ساكنان صعده در يمن است، زيرا افراد قبيله يام و حاشد در منطقه نجران با افراد همان قبائل در يمن پيوندهاي تاريخي مهمي خورده است، به‌گونه‌اي كه حمله عربستان و هم‌پيمانانش به مردم منطقه صعده در حقيقت تجاوز به افراد قبائل نجران تلقي مي‌گردد و همين امر زمينه را براي ناامن كردن مناطق جنوبي عربستان فراهم نموده است. با توجه به اينكه اكثريت مطلق منطقه نجران در جنوب عربستان را اسماعيلي مذهبان شيعي يعني فرقه سليمانيه يا داعي مطلق تشكيل داده‌اند و همواره اقدامات خصومت‌آميز وهابيان تحت نفوذ رياض آنان را مورد هدف قرار داده است، احتمال بروز جنگ در اين منطقه با نيروهاي عربستان افزايش‌يافته است. شيعيان اسماعيلي اين منطقه در سال 2008م به امير مشعل بن سعود بن عبدالعزيز در مهاجرت اجباري سنيان به اين منطقه براي تغيير بافت ديني از شيعي به سني اعتراض نموده و در حقيقت جنوب عربستان ثبات امنيتي خود را ازدست‌داده بود و درگيري‌هايي بين نيروهاي امنيتي عربستان و ساكنين معترض نجران گزارش‌شده بود.
در آن زمان ملك عبدالله بن عبدالعزيز براي آرام كردن منطقه نجران امير آن منطقه يعني ايمر مشعل را از كار بركنار كرد. سازمان ديدبان حقوق بشر Human Rights Watch بيانيه را مبني بر محكوميت آل سعود در برخورد تبعيض‌آميز با مردم نجران صادر نمود. مجمع علماي وهابيت بيانيه‌اي در ماه آوريل 2007 را عليه ساكنان اسماعيلي مذهب نجران صادر كردند و آنان را به كفر، فسق، زندقه و الحاد متهم ساختند. در اوت 2006 قاضي‌القضات عربستان شيخ صالح لحيدان در برابر جمهور مردم عربستان گفت كه اسماعيليان در ظاهر مسلمان و در باطن كافر مي‌باشند و اين نوع تكفير با سكوت و تأييد ضمني مقامات عربستان همراه بود. حكومت عربستان كه از بروز جنگ‌هاي داخلي در منطقه نجران و قوت يافتن القاعده در مرزهاي يمن و عربستان خائف بود با واگذار كردن زمين به ساكنان نجران درصدد آرام كردن اوضاع متشنج منطقه برآمد كه با توجه به تحركات اخير عربستان در يمن احتمال بروز مجدد اين نوع تشنجات به‌شدت افزايش‌يافته و ممكن است دامنه آن به‌تمامي عربستان از شما به جنوب كشانده شود. اما منطقه جيزان در جنوب عربستان به اكثريت اهل سنت و اقليت اسماعيلي تعلق دارد كه داراي مساحت زيادي نيست، اما دارا بودن جزيره‌هاي متعدد و پراكنده و نيز دره‌ها و كوه‌هاي مرتفع در مرز با يمن يكي از چالش‌هاي آينده عربستان در درگيري با مردم يمن خواهد بود.
مردم اين منطقه را افراد قبائل مسارحه، اشراف، آل سفيان، بنو جابر، بنو معين، عبادل و بنو شبيل تشكيل مي‌دهند. گرچه اختلافاتي اعتقادي بين شيعيان زيدي، اسماعيلي و امامي در مردم اين مناطق وجود داشته است، اما آنان به همراه قبائل سني مذهب شافعي و مالكي منطقه براي مقابله با اصحاب تكفير و افراط‌گرايي ديني و تحركات القاعده و داعش داراي موضع متحدي مي‌باشند. تجاوز عربستان و متحدانش به خاك يمن بيش از آنكه شيعيان منطقه را هدف گرفته باشد افراد قبائل سني مذهب شافعي و مالكي در دو طرف مرز يمن و عربستان را هدف گرفته است و اين امر به معناي اعلان‌جنگ به قبائل سني در منطقه نيز است.
دكتر علي اكبر ضيائي
