اتحادیه اروپا اخیرا اعلام کرد که تصمیم دارد بسته کمک‌های مالی به ارزش 400 میلیون یورو (431 میلیون دلار) در سال‌های 2016-2017 را به لبنان اختصاص دهد.
به گزارش الوقت، فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در کنفرانس خبری با جبران باسیل، وزیر خارجه لبنان در بروکسل از اختصاص کمک‌های مالی به ارزش 400 میلیون یورو (431 میلیون دلار) در سال‌های 2016-2017 به لبنان خبر داد. مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در عین حال گفته است که این کمک‌ها با هدف حل مشکلات لبنان ناشی از پیامدهای بحران سوریه در اختیار دولت این کشور قرار خواهد گرفت و برهمین اساس نیز از لبنان انتظار دارد که سختگیری‌ها در تدابیر برای اقامت موقت آوارگان سوری را کاهش دهد.
هرچند اهداف دیگری در ارائه کمک‌های مالی اتحادیه اروپا به لبنان از جمله بهبود چشم‌اندازهای اجتماعی و اقتصادی و امنیت و ثبات اعلام شده، اما با توجه به سخنان موگرینی به نظر می‌رسد، اختصاص این کمک‌ها آن گونه که مقام اروپایی گفته است متاثر از وضعیت سوریه می‌باشد که به لبنان تعلق می‌گیرد.
سابقه کمک مالی اروپا به کشورهای ثالث با عنوان کمک به سوری‌ها
با در نظر گرفتن کمک مالی اخیر اتحادیه اروپا به لبنان تحت عنوان کمک به شهروندان پناهجوی سوری، باید اضافه کرد که این نخستین بار نیست که اروپا از اختصاص کمک‌های مالی به کشورهای ثالث تحت عنوان کمک به حل مسائل پناهجویان سوریه خبر می‌دهد. پیش از لبنان، کشورهایی نظر اردن و ترکیه نیز از برخی کمک‌های مالی اتحادیه اروپا با هدف کمک به حل مشکلات پناهندگان سوری برخوردار شده بودند.
در سه سال پیش، یعنی دی ماه 1392، اتحادیه اروپا از کمک مالی خود به اردن بدلیل مشکلات متاثر از بحران سوریه خبر داد. در آن زمان نمایندگی اتحادیه اروپا در امان، پایتخت اردن طی بیانیه‌ای اعلام کرد در راستای همکاری بین‌المللی برای کمک به دولت اردن و نهادهای میزبان آوارگان سوری، اتحادیه اروپا کمکی به ارزش 40 میلیون یورو را به اردن اختصاص می‌دهد. در آن زمان در حاشیه این کمک‌ها اعلام شد که اتحادیه اروپا از زمان شروع بحران در سوریه در مارس 2011، 83 میلیون یورو به اردن و دیگر نهادهای مرتبط کمک کرده است. پس از سه سال از آن تاریخ به احتمال زیادی این کمک‌های مالی رشد بیشتری نیز داشته‌اند.
جنجالی‌ترین این کمک‌ها، اعتبارات و مبالغ کلانی بود که اروپا متقبل شد در قبال کمک به آوارگان سوری در اختیار ترکیه قرار دهد. در بهمن‌ماه 1394، اتحادیه اروپا شیوه نامه اعطای کمک سه میلیارد یورویی به ترکیه رابرای آوارگان سوری تصویب کرد و گفته شد که این کمک مالی به آنکارا در برابر کمک برای متوقف کردن موج آوارگان به اروپا وعده داده شده است.
با وجود این وعده‌ها اما بحران پناهجویان سوری در حال عبور از پنجمین سال خود است و چشم‌انداز روشنی از پایان آن نیز دیده نمی‌شود. نمی‌توان تنها وجود کمک‌های مالی که به عنوان مثال بطور مقطعی اتحادیه اروپا متقبل می‌شود را برای پایان دادن به بحران پناهجویان سوری کافی دانست، و در واقع این کمک‌ها تاثیر چندانی در وضعیت بحرانی پناهجویان نداشته‌اند. مسئله پناهجویان سوری دارای زمینه‌ها و دلایل ساختاری‌تری است که محدود به میزانی از کمک‌های مالی و صرفا نقل و انتقلات پولی نیست. مسئله پناهجویان متاثر از بحران سوریه، بخشی از تقابل ساختاری قطب‌های مدعی قدرت در ساخت بین‌المللی هرج و مرج طلب امروز است که برای حل آن پیش شرط‌های اساسی‌تری از جمله در حوزه منازعات نیابتی بین‌المللی لازم است، اما جدای از این مسئله، کمک‌های اتحادیه اروپا نیز تا کنون چندان در تغییر وضعیت این بحرانی موثر واقع نشده و شاید حتی پس از این کمک‌ها بویژه از دوسال گذشته به این سو، بحران پناهجویان تشدید یافته باشد. با این وضعیت، چرا کمک‌های اروپایی که با عنوان تلاش برای حل مشکلات بی‌جاشدگان سوریه صورت می‌گیرد، چندان کاری و اثرگذار نیست.
چرا کمک‌های مالی اروپا برای سوریه گره گشا نیست؟
در ارتباط با دلایل عدم تاثیرات مثبت و قابل توجه کمک‌های مالی اعلام شده برای حل مشکلات پناهندگان سوری چند مسئله را می‌بایست در نظر گرفت:
1- همه طرف‌ها به تعهدات خود عمل نمی‌کنند: با وجود اعلام کمک‌هایی که اعضای اتحادیه اروپا برای حل بحران پناهجویان سوری اعلام می‌کنند، اما تجارب پیشین ثابت کرده که همه این وعده‌ها عملی نمی‌شود. در واقع کشورهای عضو اتحادیه اروپا که برای غلبه بر بحران آوارگان وعده کمک های میلیاردی می‌دهند، ظاهرا به آن عمل نمی کنند. در همین ارتباط روزنامه آلمانی «دی ولت» می نویسد که شرکت کنندگان در نشست ویژه آوارگان که در ماه سپتامبر 2015 در بروکسل برگزار شد، در مورد پرداخت کمک های مالی به توافق رسیدند،اما فقط بخش اندکی از این مبالغ پرداخت شد. کمیسیون اتحادیه اروپا از زمان نشست ویژه در ماه سپتامبر2015 در مجموع 2.8 میلیارد یورو کمک های جدید برای آوارگان را تصویب کرد که 500 میلیون یورو از این مبلغ برای برنامه جهانی غذا و صندوق کمک به سوریه در نظر گرفته شد، اما بخش کمی از این وعده‌ها عملی گردید و حتی خبرگزاری دویچه وله آلمان به نقل از مقام های بلندپایه اتحادیه اروپا اعلام کرد که روند تاسیس مراکز ثبت مشخصات آوارگان در یونان و ایتالیا نیز در حال حاضر بدلیل کمبود بودجه برای استخدام کارکنان این مراکز به سختی پیش می رود.
2- کمک‌های مالی، سیاسی می‌شوند: در مواد دیگری اعطای کمک‌های اروپایی برای پناهندگان سوری تحت الشعاع تحولات سیاسی و روابط اتحادیه اروپا و سایر طرف‌ها در عمل ناتمام و به شکست انجامیده است. بارزترین مورد سیاسی شدن کمک‌های اتحادیه اروپا به پناهندگان سوری در جریان کمک به ترکیه مشهود است. آنکارا در قبال کمک به بحران آوارگان سوری خواهان تسهیل سفر شهروندانش به اروپا، پول بیشتر و همچنین پیشرفت روند مذاکرات درباره عضویتش در اتحادیه اروپا شد و با پذیرش اولیه این درخواست‌ها از طرف مقامات اروپایی و انعقاد موافقت‌نامه جنجالی که با انتقاد عفو بین‌الملل نیز مواجه شد، اما در نهایت سردی روابط ترکیه و اتحادیه اروپا در دوران پس از کودتای جولای در عمل وضعیت آورگان سوری را نیز تحت الشعاع این روابط سیاسی قرار داد و سرانجام وزیر امور خارجه ترکیه اعلام کرد علی رغم توقفات پیشین، اتحادیه اروپا تمایلی به اجرای وعده های خود برای لغو روادید شهروندان ما و کمک مالی به پناهجویان سوری ندارد. این موضع‌گیری به معنای شکست کمک‌هایی بود که پیش از این اتحادیه اروپا برای اورگان سوری در ترکیه متقبل شده بود.
3- اهداف اروپا درباره سوریه متضاد است: از طرف دیگر مهمترین دلیل و در واقع اصلی‌ترین عامل ناکارآمدی کمک‌های اروپایی که با هدف حل مسائل پناهجویان سوریه می‌گیرد، ناشی از عدم شناخت صحیح و واقع بینانه مقصد این کمک‌هاست. اتحادیه اروپا هنوز قادر به درک این وضعیت نیست که مخالفت با دولت قانونی بشاراسد در سوریه، هم به تقویت گروه‌های تروریستی و شورشی سوری منجر خواهد شد و از طرف دیگر حجم آوارگان و بی‌جاشدگان سوری را به نحو چشم‌گیری افزایش خواهد داد. لذا نمی‌توان از یک طرف انتظار داشت که با وجود کمک‌های مالی اروپا به پناهجویان سوریه، بحران پناه‌جویی فروکش کند و یا حل شود و از طرف دیگر همزمان به انکار و تلاش برای حذف دولت قانونی و مستقر در این کشور پرداخت. این دو هدف همزمان متضاد و نفی یکی در برابر دیگری است. اگر اروپا و کلیت غرب بدنبال حل بحران پناهجویان سوری می‌باشند، در گام نخست می‌بایست دولت قانونی فعلی و مستقر در دمشق را مورد تائید و پذیرش قرار دهد و در مرحله بعد با اختصاص کمک‌های مالی در جهت حل بحران پناهندگان و بحران تروریستی سوریه گام‌های لازم را بردارد. لذا مادام که هدف اروپا در سوریه نفی دولت قانونی بشار اسد است، هدف بعدی کمک‌های مالی به بحران سوریه ناکارآمد و بی‌نتیجه خواهد بود.
