پس از یک دوره تنش‌های لفظی رجب طیب اردوغان و مقامات سیاسی بغداد بر سر مداخله ترکیه در عملیات موصل، حال اردوغان اعلام کرده که نسبت به شهر تلعفر حساس است. رئیس جمهوری ترکیه عصر شنبه اظهار داشت: شهر تلعفر، منطقه ترکمان نشین در شمال عراق مساله حساسی برای ماست.
به گزارش الوقت، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که در مراسم بزرگداشت نود و سومین سالگرد اعلام جمهوری ترکیه در مجتمع ریاست جمهوری آنکارا به سوالات خبرنگاران پاسخ می‌داد، در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران درباره عملیات موصل و دلیل اصرار ترکیه بر حضور در شمال عراق بویژه منطقه تلعفر، گفت: تلعفر از توابع استان نینوا و سنجار از مناطق حساس برای ما هستند و ما در این راستا به هماهنگی با گارد نینوا (حشد وطنی سابق) و پیشمرگ‌ها ادامه می‌دهیم.
اردوغان حتی پا را فراتر از این توضیحات گذاشت و در ادامه توضیحاتش با لحن هشدارآمیزی افزود: در صورتی که شهر تلعفر شاهد اقدامات خشونت‌طلبانه باشد، واکنش ترکیه متفاوت خواهد بود.
اردوغان همچنین در شرح موقعیت نیروهای ترکی در شمال عراق اضافه کرد که ما در حال حاضر در شهر دهوک در شمال عراق حضور داریم و نیروهای ما اکنون در سیلوپی مستقر هستند و ما در صدد اعزام نیروها به آن منطقه هستیم.
با وجودی که این نخستین بار نبود که اردوغان اظهارات مداخله جویانه را در ارتباط با حضور خود در عراق توجیه می‌کرد، اما از هفته گذشته به نظر میرسد، تمرکز مقامات سیاسی آنکارا بر یک منطقه خاص از شمال عراق، یعنی شهر تلعفر بسیار بیشتر شده است.
اردوغان در اظهارت خود از حساسیتش بر شهر تلعفر سخن می‌گوید، حساسیتی که بنا به گفته اردوغان جنبه حیثیتی برای آنکارا دارد. اما آیا واقعا ترکیه در مورد تلعفر حساس است؟ حال آنکه فرق بسیاری میان حساسیت بر یک موضوع و علاقه مندی به آن وجود دارد. در ادبیات سیاسی وقتی سخن از حساسیت بر سر موضوعی به میان می‌آید، بطور معمول این حساسیت ناشی از نگرانی‌های امنیتی تفسیر می‌شود، اما ابراز علاقه‌مندی درباره یک موضوع در گفتارها بویژه اگر منطقه جغرافیایی باشد، دارای بار معانی غیرمستقیم کشورگشایی به سبک قدیم است.
اردوغان در اظهارات خود درباره تلعفر تاکید بر حساسیت داشته، اما سخنان کاملش حاکی از علاقه مندی این روزهای انکارا به تلعفر است. اردوغان می‌گوید نمی‌تواند نسبت به تلعفر بی‌تفاوت باشد و این حساسیت زیاد جز در قالب علاقه مندی رئیس جمهور ترکیه به مناطق ماورا مرزهای کشورش تفسیر نمی‌شود. اگرچه به مانند سده‌های میانه امکان تغییر مرز بواسطه کشورگشایی وجود ندارد، اما گاه سیاستمداران بلندپرواز، به راه های جدیدی در راستای بلندپروازی خود متوسل می‌شوند. به عنوان مثال ایجاد نیروهای وابسته به خود در خارج مرزها، امروز همان کشورگشایی قدیم در پوشش محترمانه است. به نظر میرسد علاقه مندی اردوغان نیز به تلعفر درجهت دستیابی به همین هدف باشد. هدف در اختیار داشتن نیروهای وابسته در شهری که احتمالا به زعم مقامات آنکارا دارای موقعیت قابل توجه برای ترک‌هاست.
تلعفر شهر شمالی عراق در استان نینوا با جمعیت 80 هزار نفری خود که برخی تا 200 هزار نفر نیز عنوان کرده‌اند، دومین شهر بزرگ نینوا پس از موصل است. تلعفر از خرداد 1393 به اشغال داعش درآمد و در حال حاضر یکی از مناطق هدف نیروهای عراقی برای آزادسازی موصل و مناطق پیرامونی از اشغال داعش است. فاصله تلعفر تا مرز ترکیه 164 کیلومتر است و تا موصل 71 کیلومتر است. این شهر اشغالی در جاده غربی موصل واقع شده، همان جایی که نیروهای داوطلب مردمی موسوم به حشدالشعبی بر اساس برنامه دولت مرکزی در بغداد قرار است، عملیات ضد داعش خود را برای آزادسازی موصل از آن جا از سر گیرند، اما اردوغان اعلام کرده ورود نیروهای داوطلب مردمی و حشدالشعبی را به تلعفر هرگز نمی‌پذیرد. در این ارتباط اردوغان حتی هشدار به رفتار متفاوت در صورت ورود حشدالشعبی به تلعفر داده است.
ادعای ترکیه نسبت به تلعفر براساس بافت جمعیتی این شهر عنوان می‌شود. گفته شده در حال حاضر بخش قابل توجهی از جمعیت تلعفر را اقوام ترکمن تشکیل داده‌اند و ترکیه با توجه به وجود همین ترکمن‌ها مدعی دخالت در تلعفر است. گزارش‌های تائید نشده‌ای وجود دارد که می‌گوید جمعیت ترکمن‌ها حداقل طی دو سال گذشته در تلعفر به نسبت قابل توجهی بیشتر از زمان پیش از اشغال توسط داعش می‌باشد. این در حالی است که همزمان با اشغال تلعفر بدست داعش، بنا به گزارش رویترز بسیاری از ساکنان محلی این شهر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. اگرچه با توجه به ترک بودن بسیاری از خانوارهای تلعفر، کاهش جمعیت این شهر در حال حاضر در مقایسه با زمان پیش از اشغال طبیعی به نظر میرسد، اما وجود جمعیت قابل توجه خانوارهای ترکمن چندان روند معمولی به نظر نمی‌آید، بویژه آن که براساس گزارش‌ها، بخشی از این ترکمن‌ها، طی دو سال گذشته بوده که به تلعفر مهاجرت کرده‌اند. در هر صورت جمعیت قابل توجه ترکمن‌ها در تلعفر چه بصورت طبیعی و یا برنامه از پیش تعیین شده، هرچه باشد، این روزها مورد توجه مقامات سیاسی ترکیه است و آنکارا اعلام کرده نسبت به آن ها نمی‌تواند بی تفاوت باشد.
اما آیا صرف وجود ساکنان ترکمن در تلعفر می‌تواند دلیل مداخله جویی ترکیه در این شهر به شمار رود. بسیار ساده انگارانه خواهد بود اگر بهانه‌جویی اخیر ترکیه را برای گسترش مداخلات خود در شمال عراق و شهر تلعفر صرفا براساس بافت قومی ترکمن در این منطقه ارزیابی کنیم. اگرچه یکی از اهداف ترکیه برای حضور در عملیات موصل و سایر مناطق شمال عراق، تغییر بافت جمعیتی این مناطق با توجه به منافع خود است، اما این اقدام به خودی خود هدف غایی نیست. برخی معتقدند که هدف تغییر بافت جمعیتی شمال عراق بویژه شهر تلعفر در راستای هدف ریشه‌دارتری تحت عنوان تعمیق نفوذ و شاید در آینده بلند مدت‌تر، ایجاد مناطق کانتونی نیمه مختار در شمال عراق می‌تواند ارزیابی شود.
در صورت موفقیت ترکیه برای جلوگیری از ورود نیروهای عراقی به تلعفر پس از داعش و بدست گیری کنترل این شهر، آرزوی حفظ بافت ترکمنی مناطق شمالی عراق با محوریت تلعفر به عمل نزدیک خواهد شد و در نهایت برنامه ریزی بلند مدت ایجاد کانتون نیمه خودمختار ترکمن‌ها در شمال عراق به واقعیت نزدیک‌تر خواهد بود. ایجاد این کانتون‌های ترکمنی و فرضی همراه با وابستگی زبانی و قومی به آنکارا، ضمن آن که نفوذ ترکیه را در شمال عراق تسهیل می‌سازد، مهمتر از آن به زعم ترک‌ها، تهدیدات استقلال طلبانه کردها در جنوب شرقی ترکیه را به حداقل خواهد رساند. کاهش این تهدیدات متاثر از موقعیت جغرافیایی اقوام ترکمن به عنوان منطقه حائل میان اقوام کرد در عراق و ترکیه خواهد بود و از طرف دیگر با جدایی مناطق کرد نشین ترکیه از عراق، به نوعی دایره استقلال طلبی کردهای جنوب شرقی ترکیه را محدودتر خواهد ساخت.
این که آیا این هدف برای ترکیه قابل دستیابی خواهد بود یا خیر، بستگی به شرایط میدانی موجود دارد. آن چه در صحنه عمل این روزها به نظر میرسد، امکان بسیار کم و در واقع غیرعملی بودن اهداف ترکیه در شمال عراق بویژه تلعفر است. دولت مرکزی و ارتش عراق به شدت نسبت به تحرکات ترکیه در این مناطق هشدار داده‌اند و در نهایت بدلیل جدیت نظامیان عراقی برای ورود به تلعفر همراه با کمیته‌های داوطلب مردمی، بعید به نظر میرسد آنکارا بتواند کاری از پیش ببرد. ضمن آن که هرگونه تحرک نظامی انکارا در شمال عراق علیه نظامیان عراقی با واکنش سایر بازیگران دخیل در عراق از جمله ایران، روسیه و حتی ممکن است غرب مواجه شود. واکنش‌هایی منفی که ممکن است آنکارا را تا حد انزوا در جنوب غرب آسیا بکشاند.
