الوقت- سیاست ترکیه در قبال تحولات منطقه بسیار سیال و قابل تغییر است یا در واقع اگر بخواهیم این نوع سیاست ورزی ها را درست تعریف کنیم، باید بگوییم که تا حدودی غیر قابل پیش بینی است. آنکارا از یکسو به دنبال بازسازی روابط مستحکم خود با روس ها می رود، و همزمان نخست وزیر این کشور در سخنان خود از عدم توانایی برای کنار گذاشتن بشار اسد صحبت می کند و از طرف دیگر ارتش ترکیه با نقض حاکمیت سوریه، در شمال این کشور دست به عملیات نظامی می زند.
گمانه زنی ها در خصوص اهداف اصلی آنکارا از عملیات موسوم به سپر فرات در شهر مرزی جرابلس در شمال سوریه متفاوت است. روایت ترکیه از این عملیات این است که آنکارا، مسکو و واشنگتن را در جریان کار قرار داده اما از تماس با دمشق خودداری کرده است. مقامات سیاسی ترکیه در خصوص هدف این عملیات نیز ذکر کرده‌اند که قصد خارج کردن داعش از شمال سوریه و مناطق مرزی خود را دارند.
واکنش سوریه در مقابل این عمل آنکارا و تجاوز به خاک کشورشان نیز جالب توجه است. آنچه سوری ها بیان می کنند این است که اگر ترکیه یا هر طرف دیگری قصد عملیات علیه داعش را دارد باید با اجازه دولت و هماهنگی ارتش این کشور باشد؛ زیرا پنج سال قبل آنان بودند که مقابل تروریست ها ایستادند. نکته بعدی که دمشق در موضع گیری برابر اقدام اخیر آنکارا مطرح کرد این بود که حتی اگر ترکیه به واقع قصد خارج کردن داعش از جرابلس و دیگر مناطق شمالی سوریه دارد، چه کسی قرار است که پس از اتمام عملیات نظامی و خارج کردن تروریست ها در این مناطق مستقر شود؟ گروه های مخالف دولت که توسط آنکارا پشتیبانی می شوند؟
دور زدن کردها در جرابلس
بزرگترین خطری که حیات سیاسی اردوغان و امنیت ترکیه را تهدید می کند، کردها هستند. دولت اردوغان نیز در مقابله با آنان و سرکوب این دسته از مخالفان هیچ ملاحظه ای ندارد و راه های مختلف را برای حذف هر چه بیشتر این تهدید آزمایش می کند. حتی اگر یکی از این راه ها، از خاک کشوری دیگر مانند سوریه بگذرد.
آنچه باعث شد، ترکیه پس از آغاز عملیات زمینی مورد سوال و ملامت قرار گیرد، حمله ارتش این کشور به برخی مواضع کردهای سوریه در شمال این کشور بود. زیرا آنکارا هدف خود از عملیات سپر فرات را حذف سازمان های تروریستی اعلام کرده بود اما حمله آنان به مواضع یگان های مدافع خلق متعلق به کردهای سوریه موسوم به YPG، صدای اعتراض کشورهای غربی مانند فرانسه و ایالات متحده آمریکا را بلند کرد. هر چند که در ظاهر، این کشورها پا را از اعتراض سیاسی فراتر نگذاشتند.
چند سوال درباره سپر فرات
چند مساله اساسی در خصوص عملکرد اخیر ترکیه در سوریه و سکوت آمریکا در برابر حمله به کردها وجود دارد. اول اینکه، ترکیه با تمام کردها مشکل ندارد و روابط حسنه آنکارا با اقلیم کردستان و سیستم حکومت بارزانی نمونه زنده این ادعا است. آنکارا و اردوغان با کردهایی مشکل دارند که پشتیبان کردهای ترکیه یا حداقل روابطی با آنان داشته باشند. به همین دلیل می بینیم که در عملیات سپر فرات که برای عقب راندن داعش از مرزهای ترکیه کلید زده شد، به مواضع کردهای سوریه نیز حمله می شود؛ کردهایی که در جنگ با تروریست های داعش نقش دارند. یکی از فرض هایی که می توان در خصوص حمله ترکیه به کردهای سوریه مطرح کرد، این است که ترکیه قصد دارند ارتباط کردهای کشور خود و سوریه را قطع و احتمالا از خاک سوریه علیه پ.ک.ک دست به عملیات بزند.
دیگر مساله این است که برخی رسانه ها از همراهی گروه های تروریستی مانند "فیلق الشام" و "جبهه الشامیه" با نظامیان ترکیه در عملیات جرابلس خبر دادند و از طرف دیگر، برخی از رسانه ها خروج نیروهای داعش از این شهر را نه در نتیجه یک جنگ بلکه، بلکه تحویل دادن شهر به ارتش ترکیه گزارش کردند. نکته ای که دولت سوریه نیز در محکوم کردن تجاوز ترکیه به خاک خود به آن اشاره کرده بود که چه کسانی قرار است با خروج داعش کنترل این شهر مرزی را به دست بگیرند. آنچه به نظر می رسد این است که ترکیه با خالی شدن جرابلس از تروریست های داعش، به دنبال استقرار دادن تروریست های مورد وثوق خود در این شهر است تا کمربند امنیتی مرزی خود را ایجاد و فاصله ای با مزدوران البغدادی ایجاد کند.
نکته آخر، عدم جلوگیری ایالات متحده آمریکا از حمله نیروهای ترکیه به مواضع یگان های YPG بود. آمریکایی های به طرق مختلف می توانستند جلوی این حملات را بگیرند اما تنها به تذکر دادن به ترکیه و توصیه به عدم درگیری دو طرف در خاک سوریه بسنده کردند. آنچه در نتیجه این وقایع به ذهن می رسد این است که شاید ایالات متحده با توجه به کودتای نافرجام اخیر در ترکیه و احتمال فاصله گرفتن آنکارا از واشنگتن، در خصوص کردها امتیازی به اردوغان دادند و در واقع کردهایی که شدیدا مورد حمایت قرار می‌دادند را به گونه ای بازیچه روابط خود با ترکیه کردند. البته با توجه به سیاست بازی های آمریکا، نمی توان گفت که کردهای سوریه متوجه بازیچه بودن خود شده اند یا حداقل به این موضوع واکنش نشان می دهند اما احتمالا در آینده ای نزدیک، امتیازی از سوی ایالات متحده آمریکا به کردهای سوریه داده خواهد شد.
محسن صالحی‌خواه
